«Το Βήμα» κυκλοφορεί αυτή την Κυριακή μαζί με το «Vita»

Το Vita, το πρώτο περιοδικό υγείας και ευεξίας στην Ελλάδα, κυκλοφορεί μαζί με «Το Βήμα» την Κυριακή 12 Νοεμβρίου.

Σε αυτό το τεύχος:

• Safe stress: Φτιάξτε το δικό σας πρόγραμμα χαλάρωσης

• Χάστε 6 κιλά πριν από τις γιορτές

• Τι να φάμε για να μην κολλήσουμε ίωση

• Τι κάνει ένας ευτυχισμένος άνθρωπος

• Γλυκαντικά: Είναι ασφαλές να τα καταναλώνουμε;

• Health trend: Ιαματικά λουτρά τον χειμώνα

Vita, η ζωή στα καλύτερά της. Την Κυριακή και κάθε μήνα με «Το Βήμα». Μην το χάσετε!

Ακόμη, «Το Βήμα της Κυριακής» παρουσιάζει για πρώτη φορά τα σπάνια, συλλεκτικά και ακυκλοφόρητα Αλφαβητάρια και Αναγνωστικά της Διασποράς.

Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Βουκουρέστι, Νέα Υόρκη, Αλεξάνδρεια

Οι αξίες και οι μνήμες όλων μας ζωντανεύουν μέσα από τα βιβλία τα οποία γαλούχησαν τα ελληνόπουλα.

Μία νοσταλγική περιδιάβαση στο παρελθόν, τη ζωή και την εκπαίδευση του ελληνισμού της ομογένειας, μέσα από γλαφυρά κείμενα κορυφαίων παιδαγωγών και λογοτεχνών και αριστουργηματικές εικονογραφήσεις.

Η εφημερίδα «Το Βήμα» προσφέρει στους αναγνώστες της σε πολυτελείς, σκληρόδετες εκδόσεις, αλφαβητάρια και αναγνωστικά που κυκλοφόρησαν στην Κωνσταντινούπολη του τέλους του 19ου αιώνα και στη Σμύρνη πριν από την Καταστροφή, στη Νέα Υόρκη του Μεσοπολέμου, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετά τον Εμφύλιο και στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου πριν από τη μεγάλη φυγή των Αιγυπτιωτών στα μέσα του 20ού αιώνα.

Δάσκαλοι, παιδαγωγοί και λογοτέχνες συνεργάζονται με οραματιστές εκδότες και χαρισματικούς εικονογράφους. Ο αναγνώστης θα απολαύσει τρυφερές αφηγήσεις και κλασικά ποιήματα της παιδικής λογοτεχνίας, τα εξαιρετικά ασπρόμαυρα χαρακτικά ή την πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση και, με τα Επίμετρα που συνοδεύουν κάθε τόμο, θα ταξιδέψει σε κέντρα του ελληνισμού όπου η ιστορία της ελληνικής παιδείας συναντιέται με την ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας και του βιβλίου. Ταυτόχρονα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της εκάστοτε ομογένειας, τα αναγνωστικά αυτά δίνουν μια ζωντανή εικόνα της εποχής τους, της ζωής και της κουλτούρας των Ελλήνων έξω από τα όρια της ελλαδικής επικράτειας τους τελευταίους δύο αιώνες.

Με Το Βήμα την Κυριακή 12 Νοεμβρίου «Νέος Γεροστάθης» του Λέοντα Μελά

Σε μια κωμόπολη της Ηπείρου, κοντά στα Γιάννενα, ζούσε πριν από την Ελληνική Επανάσταση ένας γέροντας εβδομήντα ετών, ροδομάγουλος, με μάτια ζωηρά, κοσμογυρισμένος και προσηνής, με βαθιά γνώση των αρχαίων συγγραφέων. Αφότου έκανε περιουσία στα ξένα ασχολούμενος με το εμπόριο, επέστρεψε στην πατρίδα του, έχτισε σχολείο και αναζήτησε ιερέα μορφωμένο και σεβάσμιο για να διδάξει στους νέους γράμματα. Ο ίδιος ο γέροντας, που αγαπούσε τις αφηγήσεις, διηγούνταν πρόθυμα ιστορίες από την αρχαία γραμματεία ή τις προσωπικές εμπειρίες του στα παιδιά της κωμόπολης, ψυχαγωγώντας τα και νουθετώντας τα. Τις αναμνήσεις του από τον Γεροστάθη, αφηγείται χρόνια αργότερα –ενήλικος πια– ένας από τους μικρούς ακροατές του εκείνης της εποχής, σε ένα παιδαγωγικό ανάγνωσμα. Η ιστορία είναι οικεία. Την έχουμε όλοι διαβάσει ή ακούσει στα παιδικά μας χρόνια σε κάποια από τις πολλές εκδόσεις και διασκευές της. Ο ηθικοδιδακτικός «Γεροστάθης», γραμμένος από τον Λέοντα Μελά, κυκλοφόρησε σε τρεις τόμους το 1858, με τον πλήρη τίτλο «Ο Γεροστάθης, ή Αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας», και θεωρείται σήμερα ένα κλασικό ηθοπλαστικό έργο και από τα πρώτα κείμενα της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Είχε πρότυπο το γαλλικό «Simon de Nantua» (1818) του βραβευμένου γάλλου συγγραφέα Laurent Pierre Jussieu (1792-1866), γνωστού για τη συγγραφή αναγνωσμάτων ωφέλιμων για τη διαπαιδαγώγηση των νέων, το οποίο ήδη από το 1818 ο Αδαμάντιος Κοραής συστήνει ότι είναι χρήσιμο να μεταφραστεί και να προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα και στα ελληνικά ήθη. Ο «Γεροστάθης» υπήρξε ανάγνωσμα «δημοφιλέστατο ανάμεσα στα Ελληνόπουλα, που το χρησιμοποιούσαν ως αναγνωστικό στο δημοτικό σχολείο για πάρα πολλά χρόνια. Υπολογίζεται ότι συνολικά κυκλοφόρησαν γύρω στα 600.000 αντίτυπα».

Ο Μελάς με τον «Γεροστάθη» «απέβλεψε να δώσει ένα υπόδειγμα του τέλειου πολίτη, ο οποίος φροντίζει εξίσου για την υγεία του σώματός του όσο και για την ανάπτυξη του διανοητικού και συναισθηματικού του κόσμου». Ο «Γεροστάθης» γράφτηκε ως εξωσχολικό ανάγνωσμα, αξιοποιήθηκε όμως ως αναγνωστικό «τόσο στα σχολεία του ελληνικού κράτους, όσο και στα σχολεία του έξω ελληνισμού, για σαράντα χρόνια». Σε μια αφήγηση-πλαίσιο εγκιβωτίζονται ηθοπλαστικές ιστορίες παρμένες από τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα, τον Πλούταρχο και άλλους αρχαίους έλληνες συγγραφείς, που αφορούν την υγεία του σώματος, την υγεία του πνεύματος και την υγεία της καρδιάς. Πάμπολλες εκδόσεις του τυπώνονται, και στην Κωνσταντινούπολη.

Το βιβλίο με τον τίτλο «Νέος Γεροστάθης» αποτελεί διασκευή του έργου του Μελά από τον Πέτρο Β. Πόγα, που τυπώνεται από το τυπογραφείο Κεφαλίδου στην Κωνσταντινούπολη το 1884. Στον πρόλογό του ο επιμελητής, αφού αναφέρει ότι δεν χρειάζεται συστάσεις το έργο αυτό, περιγράφει το είδος των επεμβάσεων που έκανε με σκοπό να καταστήσει «την διδασκαλίαν εφικτήν και την εισαγωγήν εύκολον εν απάσαις ταις σχολαίς της Αυτοκρατορίας ου μόνον Ελληνικαίς, αλλά και εν αις η ελληνική διδάσκεται Οθωμανικαίς, Αρμενικαίς, Γαλλικαίς και λοιπαίς» και εξηγεί: «αφήρεσα μεν τινά, άπερ ου μόνον ανωφελή αλλά και την των παίδων ανατροφήν προδιατιθέασιν εναντίως του νυν επικρατούντος πολιτισμού, ος στηριζόμενος επί της διεθνούς ομοφωνίας και συμπνοίας απαιτεί την παγίωσιν των αρχών εν αις περιλαμβάνονται προς τα ιδιωτικά και τα προς τον πλησίον καθήκοντα». Θα κατανοήσουμε όσα εντέχνως υπονοεί ο επιμελητής του έργου, με μια σύντομη αναδρομή στην παιδεία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.

Μετά την Άλωση της Πόλης και την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η παιδεία των υπόδουλων Ελλήνων ανατίθεται στο Πατριαρχείο, με προνόμια που παραχωρεί ο Μωάμεθ Β΄. Στα χρόνια μετά την κατάκτηση, απαγορεύεται στους ελληνορθόδοξους να μιλούν την ελληνική γλώσσα. Ενάμιση αιώνα αργότερα, επιτρέπεται στο Πατριαρχείο να επιβάλει τη συστηματική εισαγωγή της παιδείας. Τα πρώτα σχολεία ξεκινούν μέσα στις εκκλησίες και στα μοναστήρια, οι πρώτοι γραμματοδιδάσκαλοι είναι ιερείς και τα πρώτα σχολικά βιβλία είναι το Αλφαβητάρι, η Οκτώηχος και το Ψαλτήρι. Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα τα ελληνικά σχολεία δεν έχουν κάποια στοιχειώδη οργάνωση. Το 1856, συντάσσεται στην Κωνσταντινούπολη ο πρώτος «Κανονισμός των ορθοδόξων ελληνικών σχολείων». Από το σημείο αυτό, τα σχολεία των Ελλήνων αναπτύσσονται με εκπληκτική πρόοδο. Ιδρύονται συστηματικά κοινοτικά σχολεία, βιβλιοθήκες και φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι. Το 1861 ιδρύεται στην Κωνσταντινούπολη ο περίφημος Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως, που έχει χαρακτηριστεί άτυπο «υπουργείο Παιδείας του αλύτρωτου ελληνισμού». Το 1873 ιδρύεται η Πατριαρχική Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή, συμβουλευτικό όργανο του Οικουμενικού Πατριάρχη, επιφορτισμένο με την υλοποίηση της εκπαιδευτικής πολιτικής του Πατριαρχείου και την κατάρτιση καταλόγων εγκεκριμένων βιβλίων για την εκπαίδευση, τα οποία βεβαίως θα έπρεπε να έχουν επίσης την έγκριση του αρμόδιου υπουργείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες κυκλοφορεί ο «Νέος Γεροστάθης». Ο επιμελητής αφαιρεί χειρουργικά τις αναφορές στην Ελληνική Επανάσταση και στον οθωμανό κατακτητή, που θα δημιουργούσαν προβλήματα με την οθωμανική λογοκρισία. Αντικαθιστά τα αποσπάσματα που αφαιρεί με ποιήματα – ένα μικρό βήμα προς τον εμπλουτισμό του αναγνωστικού με ποικίλα αυτοτελή κείμενα, σύμφωνα με τις νέες παιδαγωγικές τάσεις.

Το έργο ήταν αναγνωρίσιμο και η εκδοτική επιτυχία του «Νέου Γεροστάθη» δεδομένη. Είναι βέβαιο ότι όσοι Έλληνες είχαν μεγαλώσει στην Κωνσταντινούπολη ή στα μικρασιατικά παράλια ακούγοντας ή διαβάζοντας παλιότερα στα καραμανλίδικα, στα τουρκικά με ελληνικούς χαρακτήρες, το «Γεροστάθης, γιάνι τζοτζουκλούκ κεμαλετιμίν βουκουατλερί» (1866) θα επέλεγαν με χαρά και τη νέα έκδοση του δημοφιλούς αναγνώσματος, στα ελληνικά, για να τη διδάξουν στο σχολείο τους.