Το θανάσιμο κουαρτέτο του μεταβολισμού

Δεν είναι μακριά η εποχή που ο ιατρικός κόσμος αγνοούσε την ύπαρξή του. Ακόμη κι όταν ο όρος εισήχθη, οι επιφυλάξεις ήταν αρκετά δυνατές. Αυτό διότι, στην ουσία, το ‘μεταβολικό σύνδρομο’ αποτελεί μια σύνθεση από διαδεδομένα συμπτώματα και σημεία, τα οποία ως τότε αντιμετωπιζόταν ξεχωριστά. Κι όμως, υπολογίζεται ότι έχει εγκατασταθεί στο 20% περίπου του ενήλικου πληθυσμού στο Δυτικό κόσμο ενώ οι συνέπειές του δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητες.

Στη βιβλιογραφία θα το συναντήσετε και ως σύνδρομο Χ, όρος που είναι προγενέστερος και δεν αποκαλύπτει κανένα στοιχείο για την υπόστασή του. Με την πάροδο του χρόνου, μάλιστα, γίνεται προσπάθεια να εγκαταλειφθεί διότι δημιουργείται σύγχυση με το καρδιακό σύνδρομο Χ, μια διαφορετική νοσολογική οντότητα, αν και κάποιοι ερευνητές πιθανολογούν τη συσχέτισή τους.

Για την εκδήλωσή του είναι απαραίτητο να έχουν διαταραχθεί κάποια ‘μεταβολικά μονοπάτια’ που σχετίζονται με τη γλυκόζη αλλά και με τα λιπίδια του οργανισμού. Άλλωστε, το σύνδρομο παρατηρήθηκε πρώτα σε ασθενείς που παρουσιάζουν αντίσταση, ή αντοχή, στην ινσουλίνη.

Παρ’ όλο που η ορμόνη εκκρίνεται κανονικά από τα κύτταρα του παγκρέατος, δεν καθίσταται δυνατός ο επαρκής έλεγχος των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Τα μυϊκά κύτταρα δεν κατορθώνουν ν’ απορροφήσουν τη γλυκόζη στο βαθμό που πρέπει και τα ηπατικά κύτταρα δεν ελαττώνουν αντίστοιχα την παραγωγή της. Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι αυτοί πάσχουν απαραίτητα και από σακχαρώδη διαβήτη, διότι ο οργανισμός προσπαθεί ν’ αντιρροπήσει την κατάσταση αυξάνοντας την παραγωγή ινσουλίνης και συχνά τα καταφέρνει.

Αν και η αιτιολογική σχέση δεν είναι απόλυτα διευκρινισμένη, εν τούτοις έχει παρατηρηθεί ότι η αντοχή στην ινσουλίνη συχνά συνυπάρχει με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων. Τα τελευταία συνδυάζονται αρκετές φορές με χαμηλά επίπεδα HDL. Επίσης, οι υπέρβαροι παρουσιάζουν συχνά αντοχή στην ινσουλίνη. Φυσική συνέπεια είναι όλα τα παραπάνω να συνυπάρχουν σε κάποιους ανθρώπους.

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, πρόκειται για την ταυτόχρονη εκδήλωση κοινών διαταραχών που θα πρέπει όμως ν’ αντιμετωπιστούν συνολικά. Αυτές περιλαμβάνουν τα εξής:

Α) Συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή χώρα, τόση ώστε η περίμετρος μέσης να ξεπερνά τα 102 εκατοστόμετρα στους άνδρες ή τα 88 στις γυναίκες.

Β) Συγκέντρωση τριγλυκεριδίων στο αίμα μεγαλύτερη από 150 mg/dl

Γ) Επίπεδα HDL (η ‘καλή’ χοληστερόλη) κάτω από 40 mg/dl στους άνδρες ή 50 στις γυναίκες

Δ) Αρτηριακή Πίεση που υπερβαίνει τα 130/80 mmHg

E) Συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα (μετά από νηστεία) μεγαλύτερη από 110 mg/dl.

Μερικοί επιστήμονες, υπολογίζοντας τις διαταραχές των τριγλυκεριδίων και της χοληστερόλης ως ένα σημείο, κάνουν λόγο για τετράδα και όχι πεντάδα απαραίτητων προϋποθέσεων για τη διάγνωση.

Αν πήρατε ήδη τη μεζούρα και προσπαθείτε ταυτόχρονα ν’ ανακαλύψετε πού έχετε βάλει τα αποτελέσματα από το τελευταίο τσεκ-απ που κάνατε, ηρεμήστε. Είναι σίγουρο ότι ο ιατρός που σας παρακολουθεί θα είχε θέσει τη διάγνωση αν εμπίπτατε στα παθολογικά όρια. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι χρειάζεται εφησυχασμός.

Πολλοί ίσως απέχουν λίγο από το να χαρακτηριστούν πάσχοντες από το σύνδρομο. Αρκετοί από αυτούς τείνουν να παραμελούν τον τακτικό προληπτικό έλεγχο, ιδιαίτερα αν βρίσκονται σε νεαρή ηλικία και θεωρούν την απουσία νόσου ως κάτι δεδομένο. Ακόμη κι αν φαινομενικά έχουν δίκιο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα πολύπλοκο ‘βιοχημικό εργαστήριο’ που βρίσκεται σε δυναμική ισορροπία, την οποία ο σύγχρονος τρόπος ζωής προσπαθεί σκληρά ν’ ανατρέψει. Ακόμη, είναι δεδομένο ότι οι βάσεις για αρκετά νοσήματα, όπως είναι τα καρδιαγγειακά, τίθενται από την παιδική ηλικία, όσο κι αν αυτό ακούγεται υπερβολικό.

Σαν αιτιολογικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί συνήθειες όπως η υπερκατανάλωση τροφής και η απουσία σωματικής άσκησης. Φαίνεται, όμως, ότι είναι απαραίτητη και η παρουσία κάποιας γενετικής προδιάθεσης.

Γιατί, όμως, τόση ανησυχία για το μεταβολικό σύνδρομο; Τι μπορεί να προκαλέσει και γιατί κάποιοι φτάνουν στο σημείο να το αποκαλέσουν ‘θανατηφόρο κουαρτέτο’; Η απάντηση είναι απλή: διότι στην πλήρη μορφή του τριπλασιάζει τις πιθανότητες του πάσχοντος για εκδήλωση στεφανιαίας νόσου ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Συνακόλουθα, αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από στεφανιαία νόσο κατά πέντε με έξι φορές.

Η θεραπευτική του αντιμετώπιση έχει ως θεμέλιο λίθο την αλλαγή τρόπου ζωής προς το υγιεινότερο. Το θετικό είναι ότι, λόγω των αλληλοσυνδεόμενων λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού, οποιοδήποτε μέτρο ληφθεί προς την κατεύθυνση της θεραπείας μιας από τις διαταραχές θα βοηθήσει πιθανότατα και στην αντιμετώπιση των άλλων. Κύριοι άξονες είναι η διατροφή και η γυμναστική.

Όσον αφορά τη φαρμακευτική του αντιμετώπιση, δεν υπάρχουν σκευάσματα ειδικά για το μεταβολικό σύνδρομο. Όμως, υπάρχουν φαρμακευτικές ουσίες που συνιστώνται, όπως κάποια νεώτερα αντιδιαβητικά που επιδρούν και στα επίπεδα των λιπιδίων, και κάποιες που πρέπει ν’ αποφεύγονται, όπως αντιυπερτασικά που ίσως ανεβάζουν τα επίπεδα γλυκόζης.

Αν και η είσοδος του μεταβολικού συνδρόμου στην ιατρική ορολογία έχει σημασία πρωταρχικά για τον ιατρό, βοηθώντας τον στην επιλογή της καταλληλότερης αγωγής για κάθε ασθενή, η ενημέρωση όλων για τα πιθανά ‘στραβοπατήματα’ του μεταβολισμού αναμένεται να βοηθήσει στην υιοθέτηση πιο υγιεινών συνηθειών και, κατ’ επέκταση, στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

health.in.gr