Η τήξη των αρκτικών πάγων απειλεί με περαιτέρω θέρμανση ολόκληρη τη Γη

36

Οι δραματικές κλιματικές μεταβολές που καταγράφονται στην Αρκτική τις τελευταίες δεκαετίες θα επηρεάσουν τις συνθήκες που επικρατούν και στον υπόλοιπο πλανήτη, καθώς οι πολικές περιοχές ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό το θερμικό ισοζύγιο της Γης.

Η ατμοσφαιρική θερμοκρασία στην Αρκτική αυξάνεται κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου ανά δεκαετία, με αποτέλεσμα η έκταση του θαλάσσιου πάγου να έχει συρρικνωθεί κατά 3% τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ενώ στην ίδια περίοδο το πάχος του πάγου έχει μειωθεί έως και 40%.

Αν και οι επιστήμονες προς το παρόν δεν γνωρίζουν αν οι αλλαγές στον Αρκτικό Ωκεανό είναι ανθρωπογενείς ή αν αποτελούν φυσικό φαινόμενο, εκτιμούν ότι οι μεταβολές αυτές θα οδηγήσουν σε περαιτέρω θέρμανση, ακόμα και μέχρι τον ισημερινό.

Όπως εξηγεί άρθρο στην ελληνική έκδοση του Scientific American, η Αρκτική και η Ανταρκτική καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το κλίμα της Γης, λειτουργώντας όπως οι αγωγοί υπερχείλισης στα φράγματα, που ελέγχουν τη στάθμη του νερού: Οι πόλοι απορροφούν τη θερμότητα από τα θαλάσσια και αέρια ρεύματα που πηγάζουν από τους τροπικούς, εμποδίζοντας έτσι την υπέρμετρη θέρμανση του πλανήτη.

Όταν οι πολικές ζώνες είναι καλυμμένες από πάγο και χιόνι, η ηλιακή ακτινοβολία που προσπίπτει άμεσα σε αυτές ανακλάται στο Διάστημα, διατηρώντας έτσι τις περιοχές κρύες και καθιστώντας τες καλές δεξαμενές για την πλεονάζουσα θερμότητα.

Όταν όμως οι πάγοι λιώνουν, αποκαλύπτοντας τον σκοτεινό ωκεανό, η ανάκλαση του φωτός περιορίζεται, με αποτέλεσμα οι πόλοι να αδυνατούν να συγκρατήσουν τη θερμότητα. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: η θέρμανση των πόλων μειώνει ακόμα περισσότερο την παγοκάλυψη, και η μειωμένη παγοκάλυψη οδηγεί σε νέα άνοδο της θερμοκρασίας. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι πιθανώς η θέρμανση όλου του πλανήτη.

Μηχανισμοί ανατροφοδότησης

Η τελική έκβαση του φαινομένου παραμένει όμως εν πολλοίς άγνωστη, καθώς το κλίμα της Αρκτικής ελέγχεται από έναν ιστό περίπλοκων μηχανισμών ανατροφοδότησης.

Ο βασικότερος από τους μηχανισμούς αυτούς είναι η «ανατροφοδότηση πάγου-άλμπεντο». Αλμπεντο, ή λευκαύγεια, ονομάζεται το κλάσμα της προσπίσπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας που ανακλάται πίσω στο Διάστημα. Το κλάσμα αυτό προφανώς δεν συμβάλλει στις κλιματικές μεταβολές.

Όταν η παγοκάλυψη μειώνεται, το άλμπεντο της Αρκτικής μειώνεται και αυτό, με αποτέλεσμα την αύξηση της ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας. Όμως, το κατά πόσο η αύξηση αυτή θα οδηγήσει σε κλιματικές μεταβολές νοτιότερα δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί, καθώς στο φαινόμενο συμμετέχουν και άλλοι παράγοντες, όπως οι μεταβολές στα νέφη, τα οποία μπορούν να λειτουργούν ταυτόχρονα ως ανακλαστήρες αλλά και ως «κουβέρτες» που εμποδίζουν τη διαφυγή θερμότητας.

Ένας άλλος μηχανισμός ανατροφοδότησης σχετίζεται με τις εκτεταμένες αποθέσεις άνθρακα στην Αρκτική, υπό μορφή τύρφης. Καθώς η Αρκική θερμαίνεται και η τύρφη ξεπαγώνει, θα μπορούσε να απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο συμμετέχει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στη θέρμανση όλου του πλανήτη.

Το πρόβλημα για τους επιστήμονες, αναφέρει το άρθρο, είναι ότι δεν γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι μηχανισμοί ανατροφοδότησης επιδρούν στο κλίμα ο καθένας ξεχωριστά, και πολύ περισσότερο δεν γνωρίζουν τη συνδυασμένη τους δράση.

Ένα από τα βασικά ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί είναι κατά πόσο η θέρμανση της Αρκτικής οφείλεται στους αέριους ρύπους που προκαλούν το φαινόμενου του θερμοκηπίου, ή αν είναι μια φυσική διαδικασία που αποτελεί συνέχεια του τέλους της Μικρής Παγετώδους Εποχής, μια ψυχρή περίοδο που έληξε γύρω στο 1850.

Σε κάθε περίπτωση υπάρχει λόγος ανησυχίας: σύμφωνα με ορισμένα κλιματικά μοντέλα, η Αρκτική -στην οποία, αντίθετα από την Ανταρκτική, δεν υπάρχει στεριά- θα πάψει να καλύπτεται από πάγο κατά τη θερινή περίοδο μέχρι το 2080.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ