Η παράστασις της «Ηλέκτρας» από τον θίασον του «Βασιλικού Θεάτρου» εις το αρχαίον θέατρον της Επιδαύρου απετέλεσε εξαιρετικόν καλλιτεχνικόν γεγονός που τιμά την κρατικήν σκηνήν και τον εμψυχωτήν της, τον κ. Κωστήν Μπαστιάν (σ.σ. τότε γενικό διευθυντή του Βασιλικού Θεάτρου). Ο αναγνώστης αυτής της στήλης δεν είνε συνηθισμένος εις διθυράμβους και εις εκδηλώσεις ζωηρού ενθουσιασμού. Η διδασκαλία όμως της «Ηλέκτρας» επιβάλλει αυτού του είδους τον τρόπον κρίσεως. Το λέγω ευθύς αμέσως ότι δεν πρόκειται να εισέλθωμεν εις λεπτομερείας. Διότι θα ήταν άδικο να κρίνωμε διονυχιστικά και ερευνητικά την σκηνοθεσίαν και την εκτέλεσιν του αρχαίου δράματος εις την Επίδαυρον. Μ’ όλες άλλωστε τις διαφορές που είχεν ως προς τον τρόπον της εμφανίσεώς της η προχθεσινή παράστασις της τραγωδίας του Σοφοκλέους, εις τις γενικές της γραμμές παρέμεινεν η ίδια που είδαμε και κρίναμε προ δύο ετών εις το θέατρον Ηρώδου του Αττικού. Ίσως μάλιστα ο διαφορετικός χώρος και τα άλλα ιδιαίτερα στοιχεία της ειδικής αυτής παραστάσεως της Επιδαύρου να την παρουσίασαν και με άλλες ελλείψεις και άλλα μικροελαττώματα. Φυσικώτατον. Ένα τέτοιο εγχείρημα σαν και αυτό που ανέλαβε το «Βασιλικόν Θέατρον» ήταν αδύνατον να παρουσιασθή αμέσως εντελώς άψογον σ’ όλες του τις λεπτομέρειες. Τίποτε όμως —και οι πιο δικαιολογημένες συνοφρυώσεις της κριτικής— δεν είνε δυνατόν να μειώση την συνολικήν εντύπωσιν. Και αυτή είνε μία: Η διδασκαλία της «Ηλέκτρας» εις το υπέροχον θέατρον της Επιδαύρου υπήρξε χωρίς υπερβολήν αληθινή μυσταγωγία. Ένας χώρος σωστός ναός της Τέχνης, ένα θέατρο με θαυμαστό φυσικό πλαίσιο και μια θεία ακουστική — ακουστική που μετέφερε μέχρι τα μύχια της ψυχής του θεατού κάθε λέξι, κάθε φράσι, κάθε στίχο.
Το καταλληλότερο δυνατό πλαίσιο διά την εμφάνισιν μιας κλασικής τραγωδίας. Εις αυτόν τον ιδεώδη χώρον ανέζησεν η «Ηλέκτρα», ηκούσθη ο πόνος της, εσπάραξε το δράμα της, προεκάλεσε ρίγη αληθινής συγκινήσεως και βαθυτάτην αισθητικήν ικανοποίησιν. Θα ήταν παράλειψις να μην προσθέσω ότι εις αυτό το περιβάλλον όπου ο μόνιμος χορός της δίδος Σακελλαρίου και οι ερμηνευταί της κρατικής σκηνής έπαιξαν το έργον του Σοφοκλέους προσετέθη μια καινούργια καρποφόρος προσπάθεια της πρωταγωνιστρίας. Η κ. Κατίνα Παξινού έδωσε όλην της την τέχνην, έπαιξε με πάθος και με δύναμι, υπερέβαλε τον εαυτόν της. Κυριολεξία το τελευταίο αυτό. Την είχα ιδή και προ διετίας εις την αθηναϊκήν παράστασιν της «Ηλέκτρας». Είχα τότε αρκετές επιφυλάξεις δι’ ωρισμένες στιγμές της. Αι επιφυλάξεις αυταί ήρθησαν κατά το πλείστον μετά την προχθεσινήν δημιουργίαν της. Η κ. Παξινού απέδωσε τον ρόλον με μεγαλειτέραν ωριμότητα, βαθύτερη μελέτη και κατανόησι και μ’ επιτυχέστερη γενικώς εξωτερίκευσι του περιεχομένου του. Από τα μέσα του έργου και μέχρι τέλους η επιτυχία της ήταν απόλυτος. Οι θεαταί εκρέμαντο από τα χείλη της, ήταν αιχμάλωτοι των κινήσεών της και του όλου χαρακτηριστικού παιξίματός της. Και ήλθε το αποκορύφωμα: Την στιγμή που ο Ορέστης τής αποκαλύπτει μετά την τραγικήν θρηνωδίαν της ποίος πραγματικώς είνε. Οι τέσσαρες χιλιάδες των θεατών —και πρώτοι-πρώτοι, όπως προσφυώς μου τους εχαρακτήρισε ο κ. Ροντήρης, το «αγνόν ακροατήριον», οι χωρικοί που ήσαν εις το επάνω διάζωμα— εξέσπασαν σ’ ένα παρατεταμένο ενθουσιώδες χειροκρότημα. Γύρισα και είδα εκείνη την ώρα το πλήθος.
Σας βεβαιώ ότι τα τρία τέταρτα του κόσμου έκλαιαν! Τα προδοτικά μαντήλια σκούπιζαν δάκρυα και στις πιο σκληρές φυσιογνωμίες. Είνε, νομίζω, η εναργεστέρα απόδειξις της συνολικής επιτυχίας της παραστάσεως και η αδιάσειστος πιστοποίησις της απολύτου απηχήσεως που είχεν εις τους ευτυχείς που παρευρέθησαν εις αυτήν την αισθητικήν απόλαυσιν. Είνε δε τόση και η προσωπική μου συγκίνησις, που οι παρατηρήσεις που είχα σημειώση και που εις γενικότητας ανέγραψα στην αρχή αυτού του σημειώματος, δεν μπορούν λεπτομερώς να έλθουν στην άκρη της πέννας μου. Θα τονίσω μόνον ότι ο γενικός διευθυντής του «Βασιλικού Θεάτρου» δικαιούται να είνε ευχαριστημένος και διά την καινούργια αυτή επιτυχία της κρατικής σκηνής που αποτελεί προσωπικήν του δημιουργία και που ευχόμεθα ν’ αποτελέση απαρχήν συστηματικωτέρας οργανώσεως παραστάσεων αρχαίου δράματος εις το θέατρον της Επιδαύρου. Ο ακαδημαϊκός κ. Οικονόμος, ο οποίος προΐσταται του αρχαιολογικού τμήματος του υπουργείου της Παιδείας, μας έλεγε μετά την παράστασιν εις το Ναύπλιον ότι θα γίνη εργασία διά την διαρρύθμισιν της σκηνής του θεάτρου. Τα σχέδια είνε έτοιμα. Τώρα που υπάρχει η πείρα της πρώτης επιτυχούς δοκιμής και είνε ο κ. Μπαστιάς επί κεφαλής του κρατικού θεάτρου ημπορούμε μ’ εμπιστοσύνη ν’ αποβλέψουμε σε περίοδο αρχαίων παραστάσεων μ’ αξιώσεις σ’ ένα χώρο τόσο ποιητικό, ώμορφο και κατάλληλο όπως η Επίδαυρος.
*Κριτικό κείμενο του αρχισυντάκτη των «Αθηναϊκών Νέων» Αχιλλέα Μαμάκη, που είχε δημοσιευτεί στο φύλλο της 13ης Σεπτεμβρίου 1938. Δύο ημέρες νωρίτερα, την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου, είχε λάβει χώρα στο περίφημο θέατρο της Επιδαύρου η πρώτη παράσταση αρχαίας τραγωδίας στους νεότερους χρόνους, με το ανέβασμα της «Ηλέκτρας» του Σοφοκλή από το Βασιλικό (Εθνικό) Θέατρο.
Ο Αχιλλέας Μαμάκης και η Κατίνα Παξινού
Η μετάφραση της «Ηλέκτρας» ήταν έργο του Ιωάννη Γρυπάρη, η σκηνοθεσία του Δημήτρη Ροντήρη, η σκηνογραφία του Κλεόβουλου Κλώνη και η μουσική του Δημήτρη Μητρόπουλου. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους είχαν η Κατίνα Παξινού (Ηλέκτρα), η Ελένη Παπαδάκη (Κλυταιμνήστρα) και ο Θάνος Κωτσόπουλος (Ορέστης).
Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Κατίνα Παξινού και ο χορός στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου («Ηλέκτρα» 1938, Αρχείο Εθνικού Θεάτρου).
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Παρασκευή 05.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-kammeran-gonzalez-keola-3137381-9559884-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442