23 Ιουλίου 1974: «Η Κυβέρνησις Ανδρουτσοπούλου θεωρείται παυθείσα από της 12ης μεσημβρινής»

Τις νυχτερινές ώρες της 23ης Ιουλίου 1974, στις 22:30 για την ακρίβεια, το εθνικό ραδιοτηλε­οπτικό δίκτυο μετέδωσε την είδηση της επιστροφής του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι στην Αθήνα:

«Ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδος κ. Κωνσταν­τίνος Καραμανλής ανεχώρησε ήδη εκ Παρισίων δι’ Αθή­νας, κληθείς όπως μετάσχη εις την σύσκεψιν των πολιτικών αρχηγών, την οποίαν συνεκάλεσεν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης».

Παράλληλα, τηλεγράφημα του «Ασοσιέιτεντ Πρες» από το Παρίσι ενημέρωνε τη διεθνή κοινή γνώμη για τις ραγδαίες εξελίξεις εκείνης της νύχτας:

«Ο στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, Πρόεδρος της Ελλά­δος, προσεκάλεσε τον πρώην πρωθυπουργό κ. Κωνσταντί­νο Καραμανλή όπως τερματίση την εξορίαν του εις Παρι­σίους και επανέλθη εις την Ελλάδα ως πρωθυπουργός, ανεκοίνωσε, σήμερον Τρίτην, το γραφείον του κ. Καρα­μανλή. Το γραφείον του κ. Καραμανλή είπεν ότι ούτος θα ηγη­θή κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. Ο απαντών εις το τηλέφωνον του κ. Καραμανλή είπεν ότι ο πρώην πρωθυπουργός έχει ήδη αναχωρήσει από το διαμέρισμά του, επιστρέφων εις Αθήνας. Είπεν ότι δεν γνωρίζει λεπτομερείας της πτήσεως».

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αναχώρησε όντως από το παρισινό αεροδρόμιο του Μπουρζέ στις 22:00 (τοπική ώρα) με αεροσκάφος που είχε θέσει στη διά­θεσή του ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Βαλερύ Ζισκάρ Ντ’Εσταίν.

Στο ταξίδι της επιστροφής του στην Αθήνα τον συνόδευαν ο Κ. Χρυσοστάλης, γραμματέας του στο Παρίσι, ο ανιψιός του Μιχάλης Λιάπης και ο δημοσιογράφος Παναγιώτης Λαμπρίας.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τι είχε, όμως, προηγηθεί της δραματικής εκείνης νύχτας της 23ης προς την 24η Ιουλίου 1974, πριν αναλάβει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας κατόπιν εκκλήσεως των πολιτικών και στρατιωτικών Αρχών;

Κατ’ αρχάς, είχε λάβει χώρα, τις απογευματινές ώρες της 23ης Ιουλίου, σύσκεψη με τη συμμετοχή πολιτικών αρχηγών και της ανώτατης ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων προς αντιμετώπιση των τραγικών εξελίξεων στην Κύπρο και του πολιτικού αδιεξόδου στο εσωτερικό. Το αποτέλεσμα των σχετικών διαβουλεύσεων, όπως όλοι γνωρίζουν, ήταν να καλέσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, τον Καραμανλή να επανέλθει στην Ελλάδα ως πρωθυπουργός.

Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι το πώς έπεσε εκείνη την ημέρα, την 23η Ιουλίου 1974, το χουντικό καθεστώς, δηλαδή με ποιον ακριβώς τρόπο ήλθε το τέλος της κυβέρνησης του Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου (1919-2000), του τότε διορισμένου από τον Δημήτριο Ιωαννίδη πρωθυπουργού της Ελλάδας.

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ιδού όσα αποκαλύπτει επί του προκειμένου η εφημερίδα «Τα Νέα» σε φύλλο της που είχε κυκλοφορήσει λίγες ημέρες αργότερα, τη Δευτέρα 29 Ιουλίου 1974:

Δεν παραιτήθηκε, αλλά παύθηκε η κυβέρνηση Ανδρουτσοπούλου την περασμένη Τρίτη (σ.σ. 23 Ιουλίου 1974), παραμονή του σχηματισμού της πολιτικής κυβερνήσεως. Αυτό προκύπτει από το Βιβλίο του Υπουργικού Συμβουλίου.

Τα γεγονότα κατά το διήμερο εκείνο της αλλαγής είναι τα εξής:

Το πρωί της περασμένης Τρίτης ο τότε πρωθυπουργός είχε συγκαλέσει υπουργικό συμβούλιο στις 8 το πρωί. Πριν αρχίση, όμως, η συνεδρίαση ο κ. Ανδρουτσόπουλος ειδοποιήθηκε να πάη αμέσως στο Γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας (σ.σ. του στρατηγού Φαίδωνος Γκιζίκη). Το τι του ελέχθη δεν έγινε γνωστό — πάντως δεν έμεινε στο Προεδρικό Γραφείο περισσότερο από 15 λεπτά.

«ΤΑ ΝΕΑ», 29.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στην αίθουσα του υπουργικού συμβουλίου πήγε αμέσως μετά ο τότε πρωθυπουργός, που έμαθε στο μεταξύ ότι οι υπουργοί δεν είχαν φύγει, αλλά τον περίμεναν επιμένοντας να γίνη συνεδρίαση. Και έγινε πράγματι συνεδρίαση, που διήρκεσε μάλιστα παραπάνω από δύο ώρες. Προσωπικοί φίλοι τού τότε πρωθυπουργού, που μετείχαν σ’ εκείνη την κυβέρνηση, του ζήτησαν να παραιτηθούν όλοι μαζί και να γίνη μια νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητος. Ο τότε πρωθυπουργός τούς απάντησε ότι «η κυβέρνησις είναι αναντικατάστατος». Η συνεδρίαση έληξε σε τεταμένη ατμόσφαιρα.

Ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος

Πήγε στο γραφείο του μετά το υπουργικό συμβούλιο ο τότε πρωθυπουργός. Έμεινε εκεί μέχρι τις 12 το μεσημέρι, οπότε και έφυγε για το σπίτι του. Λίγες ώρες αργότερα, στις 3 μ.μ., οι υπάλληλοι του ιδιαιτέρου γραφείου του συναπεκόμιζαν τα προσωπικά του είδη.

Στο μεταξύ είχε αρχίσει η σύσκεψη της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας στο Γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας, που οδήγησε στο σχηματισμό της πολιτικής κυβερνήσεως.

Η ορκωμοσία του Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου

Με την ορκωμοσία του νέου Πρωθυπουργού (σ.σ. του Κωνσταντίνου Καραμανλή) δεν υπεγράφη διάταγμα παραιτήσεως της κυβερνήσεως Ανδρουτσοπούλου. Εγράφη απλώς στο Βιβλίο του Υπουργικού Συμβουλίου ότι «η Κυβέρνησις Ανδρουτσοπούλου θεωρείται παυθείσα από της 12ης μεσημβρινής της 23ης Ιουλίου 1974». Διότι από εκείνη την ώρα ο τότε πρωθυπουργός και όλα σχεδόν τα μέλη της κυβερνήσεώς του εγκατέλειψαν τα γραφεία τους οριστικώς.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος μαζί με μέλη της κυβερνήσεώς του.