Η επαναπροσέγγιση στον Περσικό Κόλπο και ο αντίκτυπος της στην ευρύτερη περιοχή

Η μεγάλη κρίση που ξέσπασε ανάμεσα κράτη του Περσικού Κόλπου στηριζόταν κατά βάση σε διαφορετικούς γεωπολιτικούς προσανατολισμούς σε σχέση με την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Όμως είχε και μια αναμφίβολη οικονομική διάσταση, από τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δοκίμασαν και τον οικονομικό αποκλεισμό του Κατάρ.

Αυτό είχε οδηγήσει σε μια σειρά από προσφυγές του Κατάρ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Ειδικότερα, η Ντόχα είχε προσφύγει στον ΠΟΕ για το κλείσιμο των θαλασσίων συνόρων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την απαγόρευση που είχε επιβάλλει το Άμπου Ντάμπι στην είσοδο αεροπλάνων του Κατάρ στον εναέριο χώρο των ΗΑΕ, την αναστολή της διαχείρισης αλληλογραφίας και το κλείσιμο προμηθευτών του Κατάρ.

Την υπόθεση είχε αναλάβει ένα τριμελές ειδικό σώμα του ΠΟΕ και επρόκειτο να ανακοινώσει την απόφαση στο πρώτο τρίμηνο του 2021. Όπως αναφέρει το Reuters το Κατάρ ζήτησε από το σώμα να αναστείλει την εργασία του, με σκοπό να διευκολυνθεί ένας «φιλικός διακανονισμός». Εάν η αναστολή συνεχιστεί για 12 μήνες, τότε η υπόθεση μπαίνει στο αρχείο.

Ανάλογες καταγγελίες είχε κάνει το Κατάρ και κατά της Σαουδικής Αραβίας και του Μπαχρέιν όμως δεν ζήτησε να συγκροτηθεί πάνελ για την εξέταση της υπόθεσης οπότε αυτές ουσιαστικά είναι παγωμένες.

Παράλληλα, το Κατάρ κέρδισε τον περασμένο Ιούνιο μια χωριστή καταγγελία κατά της Σαουδικής Αραβίας που αφορούσε του κανόνες για τα πνευματικά δικαιώματα και την εκπομπή ενός πειρατικού καναλιού με αθλητικό περιεχόμενο και ταινίες. Η Σαουδική Αραβία άσκησε έφεση, αν και ο σχετικός μηχανισμός έχει παραλύσει στoν ΠΟΕ, όμως παράλληλα επέτρεψε στο κανάλι του Κατάρ, το περιεχόμενο του οποίου είχε τύχει πειρατείας να μεταδίδεται ξανά στη Σαουδική Αραβία.

Ο αντίκτυπος της συνολικής επαναπροσέγγισης

Η διαδικασία επαναπροσέγγισης έχει μια ευρύτερη σημασία και φαίνεται να επηρεάζει μια σειρά  από χώρες, την ώρα βέβαια που θα δοκιμαστεί σε κρίσιμα πεδία όπου υπάρχουν ακόμη συγκρουόμενες τοποθετήσεις.

Ούτε είναι τυχαίο ότι συμπίπτει με την αλλαγή κυβέρνησης στις ΗΠΑ και το ενδεχόμενο αυτή να τροποποιήσει το μίγμα εξωτερικής πολιτικής του Προέδρου Τραμπ που στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στη «μέγιστη πίεση» προς το Ιράν και μια εντυπωσιακή ευθυγράμμιση με το Ισραήλ. Αναλογεί επίσης σε μια νέα συνολικά συγκυρία, με τις χώρες που για χρόνια στηρίχτηκαν στο πετρέλαιο να θέλουν να προσανατολιστούν σε ένα μέλλον με λιγότερα ορυκτά καύσιμα.

Διάφορες παίκτες έχουν προσπαθήσει να αξιοποιήσουν τη δυναμική της επαναπροσέγγισης. Ένας από αυτούς είναι η Χαμάς. Η παλαιστινιακή οργάνωση είχε κακές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία μετά το 2017 όταν οι σαουδαραβικές αρχές την κατηγόρησαν για τρομοκρατία, ενώ το 2019 υπήρξε ένα κύμα συλλήψεων μελών και στελεχών της στη Σαουδική Αραβία ανάμεσά τους και του εκπροσώπου της Χαμάς εκεί Μοχάμεντ αλ-Χοντάρι και του γιου του.

Στο μεταξύ η Χαμάς είχε αναπτύξει σχέσεις με το Κατάρ, που παρείχε και χρηματική υποστήριξη, κάτι που επίσης είχε εξοργίσει το Ριάντ. Όμως πρόσφατα ο ηγέτης Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια μίλησε με ιδιαίτερα θερμά λόγια για τη σαουδαραβική ηγεσία, υποστηρίζοντας ότι η επαναπροσέγγιση στον Κόλπο θα σημαίνει και δυνατότητα βημάτων για την επίλυση του Παλαιστινιακού, στο βαθμό που ένας ενωμένος Κόλπος θα μπορούσε να στηρίξει καλύτερα τα δικαιώματα του Παλαιστινιακού λαού. Θυμίζουμε εδώ ότι ενώ το Κατά συνέχισε να στηρίζει τη Χαμάς, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ το προηγούμενο διάστημα βελτίωσαν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Από την άλλη, θεωρείται δεδομένο ότι η Σαουδική Αραβία θα θέσει συγκεκριμένους όρους στη Χαμάς, τόσο σε σχέση με τον εμφύλιο της Υεμένης όσο και την παροχή πληροφοριών για τη δράση της Χεζμπολάχ και του Ιράν.

Από την άλλη, η συριακή αντιπολίτευση επίσης εξετάζει τις εξελίξεις στον Κόλπο. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος στη Συρία οι χώρες του Κόλπου είχαν έλθει σε ρήξη με την κυβέρνηση Άσαντ. Όμως, μετά το 2017 εμφανίζονται βήματα επαναπροσέγγισης από τη μεριά των ΗΑΕ, του Μπαχρέιν αλλά και της Σαουδικής Αραβίας. Ρόλο σε αυτό παίζει και η προοπτική των συμβολαίων για την μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εγκαταλειφθεί η αντιπολίτευση, ούτε ήταν τυχαία η συμπερίληψη της επίλυσης της Συριακής κρίσης στο κοινό ανακοινωθέν του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, που σηματοδότησε την επαναπροσέγγιση. Σε αυτό το φόντο είναι πιθανό η υποστήριξη προς την αντιπολίτευση κυρίως να πάρει τη μορφή της προσπάθειας να εξασφαλίσει καλύτερο συσχετισμό στην προοπτική της πολιτικής λύσης και όχι τη μορφή της ένοπλης ενίσχυσης.

Από τη μεριά της η Τουρκία, που μετά τη ρήξη του 2017 βρέθηκε να έχει καλές σχέσεις μόνο με το Κατάρ, ευελπιστεί ότι η επαναπροσέγγιση στον Κόλπο θα της επιτρέψει να έχει σχετικά καλύτερες σχέσεις με το σύνολο των μοναρχιών και αυτό να της επιτρέψει και καλύτερη σχέση με τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της συνολικής προσαρμογής στο νέο τοπίο που σηματοδοτεί η εκλογή του Τζο Μπάιντεν.

 Τα ανοιχτά μέτωπα

Ωστόσο, η διαδικασία της επαναπροσέγγισης θα δοκιμαστεί σε κρίσιμα μέτωπα. Από τον πόλεμο στην Υεμένη μέχρι τις σχέσεις με το Ιράν. Για παράδειγμα υπάρχει αρκετή διαφορά ανάμεσα στην εκπεφρασμένη θέση του Κατάρ ότι θα διευκολύνει το διάλογο και τις διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη (άλλωστε έχει διατηρήσει σχέσεις με το Ιράν) και την τοποθέτηση της Σαουδικής Αραβίας ότι η επαναπροσέγγιση στον Κόλπο θα επιτρέψει καλύτερη αντιμετώπιση της απειλής από το Ιράν.