Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος

Το Εβραϊκό Μουσείο ιδρύθηκε το 1977 και σκοπός του είναι να συλλέξει, να διατηρήσει, να ερευνήσει και να εκθέσει τα υλικά κατάλοιπα 2.300 χρόνων εβραϊκής ζωής στην Ελλάδα. Η ιδέα για τη δημιουργία ενός μουσείου με κεντρικό θέμα τον εβραϊσμό της Ελλάδας γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’70, με πρωτοβουλία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών. Έτσι, το 1977 ιδρύεται άτυπα ένα μικρό μουσείο με διάφορα αντικείμενα που είχαν διασωθεί από τον πόλεμο και προσφέρθηκαν ευγενικά από μέλη της κοινότητας.

Τα εκθέματα είναι κυρίως τεχνουργήματα, έγγραφα του 19ου και 20ού αιώνα, θρησκευτικά αντικείμενα και κοσμήματα που είχαν κατάσχει οι Βούλγαροι από τους Εβραίους της Θράκης το 1943 και τα οποία επιστράφηκαν στην ελληνική κυβέρνηση μετά την παραίτηση του Βούλγαρου βασιλιά. Στα επόμενα χρόνια η συλλογή του μουσείου εμπλουτίζεται σημαντικά χάρη στις προσπάθειες του τότε διευθυντή Ν.Σταυρουλάκη και πολλών ιδιωτών. Το 1984 η συλλογή μεταφέρεται σε νοικιασμένο κτίριο στο Σύνταγμα, και το 1989 αποκτά και νομική υπόσταση. Mε τη βοήθεια του υπουργείου Πολιτισμού και του Συλλόγου των Φίλων του Μουσείου, το Εβραϊκό Μουσείο αποκτά ιδιόκτητη στέγη σε νεοκλασικό κτίσμα στην οδό Νίκης 39.

Συλλογές με φορεσιές Η συλλογή του μουσείου περιλαμβάνει σήμερα περισσότερα από 7.000 αντικείμενα τέχνης και σημαντικής ιστορικής μνήμης. Οι δραστηριότητές του επεκτείνονται στον τομέα της έρευνας και μελέτης του ελληνικού εβραϊσμού, σε συνεργασίες με ξένους επιστήμονες, και σε εκδόσεις.

Η πλούσια βιβλιοθήκη του και το φωτογραφικό αρχείο συνεισφέρουν στη μελέτη και διάσωση της εβραϊκής παράδοσης στην Ελλάδα. Τα εκθέματα του μουσείου έχουν κατανεμηθεί σε θεματικές ενότητες όπως η ιστορία των ελληνόφωνων Ρωμανιωτών Εβραίων -η παρουσία των οποίων στην Ελλάδα ανάγεται στον 3ο αιώνα π.Χ.-, η άφιξη των ισπανόφωνων Σεφαραδιτών Εβραίων το 14ο αιώνα, η καθημερινή ζωή των Ελλήνων Εβραίων κ.λπ.

Άποψη του εσωτερικού του Μουσείου Στο πρώτο επίπεδο του μουσείου στεγάζεται το αναστηλωμένο εσωτερικό της Παλιάς Ρωμανιώτικης Συναγωγής της Ισραηλιτικής Κοινότητας Πατρών, καθώς και δύο βιτρίνες με κεντημένα υφάσματα και αντικείμενα θρησκευτικού χαρακτήρα, όπως οι ξύλινες κυλινδρικές θήκες «τικίμ» που ανήκουν στη ρωμανιώτικη ελληνόφωνη παράδοση.
Στο δεύτερο επίπεδο παρουσιάζονται εκθέματα με κεντρικό θέμα τον κύκλο των εβραϊκών εορτών και κυρίως το Σαμπάτ (Σάββατο), ημέρα αφιερωμένη στο Θεό. Το τρίτο επίπεδο περιλαμβάνει ιστορικά ντοκουμέντα, επιγραφές και βιβλία που τεκμηριώνουν την ιστορική παρουσία των Εβραίων στην Ελλάδα από τον 3ο αιώνα π.Χ. μέχρι και το 19ο αιώνα. Στρατιωτικές στολές, παράσημα και φωτογραφίες φανερώνουν τη συμβολή των Ελλήνων Εβραίων στους αγώνες του έθνους.
Το επόμενο επίπεδο είναι αφιερωμένο στο «ολοκαύτωμα». Σύμφωνα με έρευνες το 87% του ελληνικού εβραϊσμού αποδεκατίστηκε από τους ναζιστές. Αίθουσα ολοκαυτώματος Τα εκθέματα -ρούχα κρατουμένων, φωτογραφίες, έγγραφα- γίνονται φορείς μνήμης μιας από τις πιο σκληρές πλευρές της ιστορίας. Η συνέχεια είναι αφιερωμένη στις παραδοσιακές ενδυμασίες από το 18ο μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα. Νυφικά, κοσμήματα, πόρπες, παπούτσια, καθημερινά ρούχα, παιδικά ρούχα αποτυπώνουν το ρωμανιώτικο και σεφαραδίτικο τρόπο ενδυμασίας.
Το τελευταίο επίπεδο περιλαμβάνει αντικείμενα της καθημερινής ζωής των Εβραίων της Ελλάδας, καθώς και τους σημαντικούς σταθμούς της ζωής κάθε Εβραίου. Η περιήγηση στο Εβραϊκό Μουσείο αποκαλύπτει ένα χώρο μάθησης και μνήμης, ένα χώρο ουσιαστικής πνευματικής και πολιτιστικής επαφής.