Η διττή ζωή του Χανς Άσπεργκερ – Ερεύνησε τον αυτισμό με συμπόνια, συνεργάστηκε με τους Ναζί

«Το 2015, αποφάσισα να γράψω ένα μυθιστόρημα για τον Δρ Χανς Άσπεργκερ, ο οποίος εργάστηκε στο Πανεπιστημιακό Παιδικό Νοσοκομείο της Βιέννης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου» γράφει η Βρετανίδα συγγραφέας Alice Jolly στον Guardian και συνεχίζει: «Το ενδιαφέρον μου πυροδοτήθηκε από δύο μη μυθοπλαστικά βιβλία, το NeuroTribes: The Legacy of Autism and How to Think Smarter About People Who Think Differently του Στιβ Σίλμπερμαν και In a Different Key: The Story of Autism των Τζον Ντόνβακ και Κάρεν Ζούκερ».

«Πατέρας της νευροδιαφορετικότητας»

«Διαβάζοντας αυτές τις ιστορίες για τον Άσπεργκερ, θα νόμιζε κανείς ότι αναφέρονται σε δύο διαφορετικά άτομα» εξηγεί η Jolly. «Για τον Σίλμπερμαν ο Άσπεργκερ ήταν ένας συμπονετικός και πρωτότυπος στοχαστής, ενώ οι Ντόνβακ και Ζούκερ τον περιγράφουν ως ενθουσιώδη υποστηρικτή του Χίτλερ. Για έναν συγγραφέα ιστορικών μυθιστορημάτων, οι πολύ διαφορετικές περιγραφές του ίδιου προσώπου είναι χρυσάφι, και άρχισα να ερευνώ πιο βαθιά».

Ο Άσπεργκερ έγινε διάσημος χάρη σε μια διατριβή που έγραψε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία περιέχει μια περιγραφή αυτού που σήμερα ονομάζουμε διαταραχή του αυτιστικού φάσματος (ASD).

Το έργο του χάθηκε για δεκαετίες, αλλά το 1980 ανακαλύφθηκε εκ νέου από τη βρετανίδα ψυχίατρο Δρ. Λόρνα Ουίνγκ. Ο Άσπεργκερ ανακηρύχθηκε μεταθανάτια «πατέρας της νευροδιαφορετικότητας».

Παιδικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Βιέννη, ο χώρος παιχνιδιού / Photo: Wikimedia Commons

Η μοναδικότητα του κάθε παιδιού

«Καθώς διάβαζα για το έργο στο οποίο ασχολούνταν αυτός και οι συνάδελφοί του στο παιδικό νοσοκομείο της Βιέννης, ήταν σαφές ότι η σκέψη τους ήταν χρόνια μπροστά από την εποχή τους και παραμένει σχετική μέχρι σήμερα» παρατηρεί η Alice Jolly στον Guardian συνεχίζοντας:

«Θέτονταν ερωτήματα σχετικά με το πού βρίσκεται η γραμμή μεταξύ ασθένειας και διαφοράς. Η διάγνωση απορρίφθηκε επειδή κάθε παιδί θεωρούνταν πραγματικά μοναδικό. Όλα εξαρτώνταν από την εξεύρεση της σωστής εκπαιδευτικής προσέγγισης και την παροχή της “καλύτερης κυρίαρχης φροντίδας”».

Στο επίκεντρο αυτού του έργου βρισκόταν η φράση του προκατόχου του Άσπεργκερ, Έρβιν Λαζάρ: «Τι δώρο μας προσφέρει το παιδί;».

Οι δολοφονίες παιδιών

«Όλα αυτά ακουγόταν τόσο στοργικά και συμπονετικά. Πώς ήταν δυνατόν ο Άσπεργκερ να ήταν συνεργάτης των Ναζί;» διερωτάται η Jolly. «Ξεκίνησα για την Αυστρία για να συναντήσω τον καθηγητή Χέρβιγκ Τσεχ του Πανεπιστημίου της Βιέννης, ο οποίος έχει αφιερώσει χρόνια στην έρευνα της συμμετοχής της Αυστρίας στα ιατρικά εγκλήματα του Τρίτου Ράιχ.

»Όταν συναντηθήκαμε, ήταν έτοιμος να δημοσιεύσει ένα άρθρο που αποδείκνυε ότι ο Άσπεργκερ είχε υπογράψει έγγραφα που μετέφεραν παιδιά στη διαβόητη κλινική Am Spiegelgrund (το παιδικό τμήμα του ψυχιατρικού νοσοκομείου Am Steinhof, όπου πολλά από αυτά δολοφονήθηκαν) γνωρίζοντας ότι ουσιαστικά υπέγραφε τη θανατική καταδίκη τους» προσθέτει η συγγραφέας.

«Ήταν λοιπόν ο Άσπεργκερ εγκληματίας ή ένας σχολαστικός χρονογράφος λαμπρών και πρωτότυπων ιδεών; Η απάντηση, φυσικά, είναι ότι ήταν και τα δύο»

Οι διχοτομίες

«Αυτό που έκανε ο Άσπεργκερ είναι αδικαιολόγητο. Ήταν μια βαριά, αμφιλεγόμενη ιστορία του πρόσφατου παρελθόντος. Αλλά ήξερα ότι έπρεπε να συνεχίσω, γιατί έπρεπε να πω τις ιστορίες των πολλών που δεν ήταν ήρωες. «Να γνωρίζεις τα πάντα σημαίνει να συγχωρείς τα πάντα» λέει μια ρήση αλλά εν προκειμένω η κατανόηση και η συγχώρεση μπορούν να αποσυνδεθούν» εξηγεί η Alice Jolly και συνεχίζει:

«Είχα ήδη διαβάσει πολλά μη μυθοπλαστικά βιβλία που αποδείκνυαν ότι η δικαιολογία “δεν το ήξεραν” δεν στέκει. Αν λοιπόν οι άνθρωποι το ήξεραν, γιατί δεν έδρασαν; Άρχισα να νιώθω ότι η μορφή του μυθιστορήματος είναι πραγματικά η μόνη ικανή να ξεπεράσει τις διχοτομίες της μη μυθοπλασίας και να εξερευνήσει εκείνα τα στρώματα της ανθρώπινης φύσης που προτιμούμε να αγνοούμε».

Οι αντιφάσεις

«Ήξερα ότι το μυθιστόρημά μου θα ήταν γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο και στον ενεστώτα χρόνο. Χρειαζόμουν έναν αφηγητή που να είναι περιφερειακός αλλά κοντά στα γεγονότα, ικανός να βλέπει και να μην βλέπει. Όταν διάβασα ότι ο Άσπεργκερ είχε έναν ασθενή που ήταν εμμονικός με τη συλλογή 1.000 σπιρτόκουτων, ήξερα ότι είχα βρει την τόσο σημαντική πίσω πόρτα για την ιστορία. Η ομώνυμη συλλέκτρια σπιρτόκουτων ήταν η 12χρονη Αδελαΐδα Μπρούνερ» αφηγείται η Alice Jolly και κλείνει το άρθρο της:

»Τελικά, ήταν οι ιστορίες των συναδέλφων του Άσπεργκερ που μου επέτρεψαν να φωτίσω τις πολυπλοκότητες εκείνης της εποχής. Ιδιαίτερα, ήθελα να τιμήσω τον Δρ. Γιόζεφ Φέλντνερ, έναν από τους συναδέλφους του Άσπεργκερ, που προστάτευσε έναν νεαρό Εβραίο περιγράφοντάς τον απλώς ως «τον ανιψιό μου». Ο Άσπεργκερ γνώριζε την πραγματική ταυτότητα του «ανιψιού», αλλά παρέμεινε σιωπηλός.

»Ήταν λοιπόν ο Άσπεργκερ εγκληματίας ή ένας σχολαστικός χρονογράφος λαμπρών και πρωτότυπων ιδεών; Η απάντηση, φυσικά, είναι ότι ήταν και τα δύο».

*Το βιβλίο The Matchbox Girl της Alice Jolly κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Bloomsbury.

*Με στοιχεία από theguardian.com