Βαρόμετρο για την ευρωπαϊκή Ακροδεξιά η ολλανδική κάλπη – «Δεν θα κοιμόμουν ήσυχα τη νύχτα»

Μόλις δύο χρόνια πριν, ο Γκέερτ Βίλντερς οδήγησε το Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) σε μια εντυπωσιακή εκλογική πρωτιά, σχηματίζοντας μια αμιγώς συντηρητική συμμαχία. Σήμερα προσβλέπει σε έναν μεγαλύτερο θρίαμβο ώστε να εφαρμόσει την ακροδεξιά ατζέντα του. Το δανεικό σύνθημα όμως από τις ΗΠΑ, «Πρώτα η Ολλανδία» ίσως του κοστίσει.

Σε ορισμένα εκλογικά κέντρα οι κάλπες άνοιξαν 7:30 π.μ. ώρα Ελλάδας για να διευκολυνθούν οι μετακινούμενοι εργαζόμενοι και κλείνουν στις 22.00. Πρόκειται για την τρίτη εθνική εκλογική αναμέτρηση σε λιγότερο από πέντε χρόνια, γεγονός που μαρτυρά πολιτική αστάθεια.

Υπενθυμίζεται ότι οι εκλογές προκηρύχθηκαν τον Ιούνιο, όταν ο Βίλντερς απέσυρε αιφνιδίως τη στήριξή του από την κυβερνητική συμμαχία, κατηγορώντας τους εταίρους του ότι μπλόκαραν την πρότασή του για παύση κάθε ασύλου. Η αποχώρηση του κόμματός του στέρησε από τον συνασπισμό την πλειοψηφία -έμεινε με μόλις 51 από τις 150 έδρες- αναγκάζοντας τον πρωθυπουργό Ντικ Σχοφ και το υπουργικό του συμβούλιο να παραιτηθούν.

Ο Βίλντερς είχε παρουσιάσει μια σειρά θέσεων με επίκεντρο τη μετανάστευση και πολιτικές κατά του Ισλάμ, που περιλάμβανε «πάγωμα» αιτήσεων ασύλου από χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία, αποχώρηση από το καθεστώς ελεύθερης κυκλοφορίας της ΕΕ, περικοπή αναπτυξιακής βοήθειας και διακοπή σχέσεων με το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία.

«Πρώτα η Ολλανδία»

Ο Βίλντερς είναι ένας από τους μακροβιότερους λαϊκιστές ηγέτες της Ευρώπης, γνωστός για την αντιισλαμική στάση του. Έχει επικεντρώσει την καμπάνια του 2025 σε γνώριμα θέματα: αυστηρούς περιορισμούς στη μετανάστευση, αντίθεση στο Ισλάμ και το σύνθημα «πρώτα η Ολλανδία». Το μανιφέστο του ξεκινά με τη φράση: «Αυτή είναι η χώρα σας! Η Ολλανδία είναι γεμάτη, υπερπλήρης, τίγκα».

Υπόσχεται «πάγωμα» των αιτήσεων ασύλου, απαγόρευση της μπούρκας και του ισλαμικού καλέσματος για προσευχή, καθώς και απαγόρευση δημόσιας πώλησης αραβικών και «μη δυτικών» κειμένων. Προτείνει επίσης να απαγορευτεί σε κυβερνητικό και στρατιωτικό προσωπικό να δίνει όρκο στον Αλλάχ — κίνηση που, σύμφωνα με επικριτές, θα απέκλειε στην πράξη πολλούς μουσουλμάνους από τη δημόσια υπηρεσία.

Στην εσωτερική πολιτική, έχει δεσμευθεί να μειώσει τα ενοίκια στην κοινωνική στέγαση κατά 10%, να αυξήσει τα εισοδηματικά όρια για προσιτή στέγη, να ενισχύσει τα επιδόματα για φροντιστές και να μειώσει το κόστος συνταγογραφούμενων φαρμάκων.

Ωστόσο, το επίκεντρο της εκστρατείας του παραμένει η απολυταρχική/αντιϊσλαμική του πλατφόρμα. Ο Βίλντερς περιγράφει την αποστολή του ως την προστασία της «ολλανδικής κουλτούρας από τον εξισλαμισμό», υποστηρίζοντας ότι μόνο το PVV μπορεί να διαφυλάξει την εθνική ταυτότητα της Ολλανδίας.

Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις

Σύμφωνα λοιπόν με τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις το κόμμα του Βίλντερς μπορεί να κερδίζει, αλλά μόνο με μικρό προβάδισμα, με τα τέσσερα κεντρώα κόμματα -που εκτείνονται από τη μετριοπαθή δεξιά έως την αριστερά- να τερματίζουν λίγο πιο πίσω.

Την τελευταία εβδομάδα πριν από την ψηφοφορία, το Κόμμα για την Ελευθερία του Βίλντερς προηγείται με περίπου 20% των ψήφων, ή γύρω στις 34 έδρες, σύμφωνα με συγκεντρωτικές μετρήσεις του Politico. Αυτό είναι λίγο κάτω από τις 37 έδρες που κέρδισε το PVV το 2023, αλλά αρκεί για να διατηρεί προβάδισμα.

Κύριοι αντίπαλοι είναι η αριστερή συμμαχία του Εργατικού Κόμματος (PvdA) και των Πρασίνων (GroenLinks), που κινείται γύρω στις 25 έδρες, και το κεντροδεξιό Χριστιανοδημοκρατικό Κάλεσμα (CDA), το οποίο έχει ανέβει περίπου στις 23 έδρες από τις πέντε του 2023. Η κεντρώα φιλελεύθερη συμμαχία αναμένεται να λάβει περίπου 16 έδρες, ενώ το άλλοτε κυρίαρχο VVD τον Μαρκ Ρούτε, κινείται κοντά στις 15 έδρες, σημαντικά κάτω από τις 24 του 2023.

Ωστόσο, κανένα από τα τέσσερα, συμπεριλαμβανομένων του κεντροδεξιού VVD και των Χριστιανοδημοκρατών, δεν θα συμμετάσχει σε συνασπισμό με το PVV του, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα θα αποκλειστεί από την εξουσία, εκτός αν κερδίσει με απροσδόκητα ευρεία διαφορά. Είναι πιθανό όμως;

Γιατί υπάρχουν πιθανότητες να υποχωρήσει

Σύμφωνα λοιπόν με τις δημοσκοπήσεις το ακροδεξιό κόμμα χρειάζεται ευρεία πλειοψηφία για να κερδίσει. Είναι πιθανό όμως;
Από τη μία, αναλυτές λένε ότι η υποχώρηση της στήριξης προς τον Βίλντερς αντανακλά την απογοήτευση των ψηφοφόρων από τις χαοτικές εσωτερικές έριδες στον τελευταίο συνασπισμό.

Ο υπερβολικός θαυμασμός του για τον Ντόναλντ Τραμπ και η -κατά πολλούς- προθυμία του Αμερικανού προέδρου να δοκιμάζει τα όρια της αμερικανικής δημοκρατίας επίσης ανησυχούν μερίδα ψηφοφόρων.

«Δεν θα κοιμόμουν ήσυχα τη νύχτα», είπε η συνταξιούχος Greta Blakborn από το Βόλανταμ, ενεργή στο τοπικό τμήμα του κόμματος Εργατικών–Πρασίνων, για ένα ενδεχόμενο νίκη του Βίλντερς.

Ακόμα και αν κερδίσει…

Ωστόσο, το λαϊκιστικό κόμμα θα μπορούσε να αναδειχθεί ο μόνος κερδισμένος από το υψηλού ρίσκου εγχείρημα όσων συμφώνησαν να κυβερνήσουν μαζί του. Πολλές δημοσκοπήσεις, στην πραγματικότητα, υπέδειξαν ότι το PVV θα χάσει μερικές έδρες αλλά θα παραμείνει το μεγαλύτερο κόμμα, πολύ μπροστά από το GroenLinks, την αριστερή πράσινη–σοσιαλιστική συμμαχία, και το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα.
Ωστόσο, ακόμα και κερδίσει οριακά, η διακηρυγμένη άρνηση των κομμάτων του κυρίαρχου ρεύματος να συμμαχήσουν με τον Βίλντερς ενδέχεται να οδηγήσει σε τακτική ψήφο υπέρ άλλων συντηρητικών κομμάτων, σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές.

«Ακόμη κι αν ο Βίλντερς πάρει τις περισσότερες ψήφους και τις περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο, πιθανότατα δεν θα μπει στον συνασπισμό», δήλωσε ο καθηγητής εκλογικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ Henk van der Kolk.

Δύο από τους τρεις πρώην εταίρους του -το Λαϊκό Κόμμα για Ελευθερία και Δημοκρατία (VVD, φιλελεύθερο) και το Κίνημα Αγρότη–Πολίτη (BBB)- αναμενόταν να υποστούν σημαντικές απώλειες, ενώ το τρίτο, το Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο (NSC, κεντρώο), θα μπορούσε ακόμη και να εξαφανιστεί εντελώς ή, στην καλύτερη περίπτωση, να κρατήσει μόνο μία από τις σημερινές 20 έδρες του.

Ο Βίλντερς θα μπορούσε να επιχειρήσει να συμμαχήσει με τρία ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα -JA21, Φόρουμ για τη Δημοκρατία και BBB- αλλά ένας τέτοιος συνασπισμός πιθανότατα θα υπολείπεται των 76 εδρών που απαιτούνται για πλειοψηφία.

Ευτυχώς, σύμφωνα με τον Σάντερ Χέινε, συγγραφέα του βιβλίου «Most Votes Don’t Count», «τα κόμματα αυτά επιτίθενται στους δημοκρατικούς θεσμούς. Και μια ψήφος σε έναν αντιδημοκράτη δεν προσφέρει καμία εγγύηση για καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, καλύτερη εκπαίδευση, περισσότερη στέγαση ή ακόμη και, όπως θέλουν πολλοί από τους ψηφοφόρους τους, κλειστά σύνορα».

Κρατάτε μικρό καλάθι

Ωστόσο, τον λόγο έχουν μόνο οι ψηφοφόροι. Σχεδόν οι μισοί Ολλανδοί ψηφοφόροι παραμένουν αναποφάσιστοι, σύμφωνα με την Ipsos, γεγονός που υπογραμμίζει πόσο ρευστή είναι η αναμέτρηση.

Συνεπώς, οι παραπάνω προβλέψεις περί συμμαχιών μπορεί να μην είναι αξιόπιστες, δεδομένου του υψηλού αριθμού αναποφάσιστων -τουλάχιστον 40%, κυρίως στο κέντρο και τη δεξιά- και των αβεβαιοτήτων για τη συμμετοχή: οι Ολλανδοί έχουν εκφράσει κόπωση από τις διαδοχικές κρίσεις και αυξανόμενη δυσπιστία προς την πολιτική. Περίπου 77% των ψηφοφόρων προσήλθε στις κάλπες το 2023.

Έτσι, η Ολλανδία κινδυνεύει να μείνει ξανά σε πολιτικό τέλμα, με δεδομένο ότι δεν θα συνεργαστεί κανένας –υποτίθεται- με το PVV.
Το κατακερματισμένο, όμως αποτέλεσμα να αντικατοπτρίσει ευρύτερες τάσεις σε όλη την Ευρώπη, όπου τα ακροδεξιά κόμματα έχουν σημειώσει άνοδο στη δημοτικότητα, αλλά συχνά δυσκολεύονται να μετατρέψουν αυτή την ορμή σε κυβερνητική εξουσία.

Πηγές: Le Monde, Reuters, Time