Η Ευρώπη στο κατώφλι της νέας καπνιστικής εποχής

Η κατανάλωση τσιγάρων σημειώνει ιστορική πτώση στο πρώτο εξάμηνο του 2025, υπό το βάρος του ηλεκτρονικού καπνίσματος, της αύξησης της φορολογίας και των αυστηρών ρυθμίσεων με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ανανεώνει τη φορολογική πολιτική και κράτη όπως το Βέλγιο να ηγούνται με απαγορεύσεις καινοφανούς χαρακτήρα.

Πλέον, η αγορά καπνού στην Ευρώπη αλλάζει ριζικά όψη, με τα παραδοσιακά τσιγάρα να υποχωρούν και τις νέες μορφές καπνίσματος και νικοτίνης να κατακτούν ολοένα μεγαλύτερο μερίδιο. Στην Ισπανία οι πωλήσεις τσιγάρων κατέγραψαν στο πρώτο εξάμηνο του 2025 ιστορικό χαμηλό, πέφτοντας κάτω από το όριο του ενός δισεκατομμυρίου πακέτων. Η πτώση αυτή, που σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία φτάνει το 11%, δείχνει ότι ο παραδοσιακός καπνός χάνει έδαφος. Ωστόσο, τα έσοδα του κλάδου σημείωσαν αύξηση, καθώς η φορολογία και οι αυξανόμενες τιμές ισοστάθμισαν τη μείωση της κατανάλωσης, επιβεβαιώνοντας ότι η ζήτηση παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανελαστική.

Παράλληλα, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες μετατοπίζουν τη δραστηριότητά τους σε προϊόντα χωρίς καπνό. Η στροφή σε ηλεκτρονικά τσιγάρα, συσκευές θέρμανσης καπνού και άλλες εναλλακτικές μορφές αποφέρει ήδη τεράστια κέρδη. Το μερίδιο αγοράς αυτών των προϊόντων αγγίζει το 13% στην ΕΕ, ενώ οι εταιρείες επενδύουν δισεκατομμύρια στην έρευνα και ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι πωλήσεις συσκευών θέρμανσης έχουν ξεπεράσει τα κλασικά σήματα εταιρειών, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για την καπνιστική βιομηχανία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαντά σε αυτές τις εξελίξεις προωθώντας την αναθεώρηση της φορολογικής οδηγίας για τα καπνικά προϊόντα. Το νέο πλαίσιο προβλέπει εναρμονισμένους κανόνες και αύξηση της φορολόγησης σε όλες τις μορφές κατανάλωσης νικοτίνης, με στόχο την εξίσωση όρων, αλλά και την ενίσχυση των εσόδων των κρατών. Οι προβλέψεις μιλούν για δεκάδες δισεκατομμύρια εσόδων και σημαντική εξοικονόμηση στα δημόσια συστήματα υγείας, εφόσον μειωθεί η χρήση παραδοσιακού καπνού.

Μέτρα παντού

Σε εθνικό επίπεδο, κράτη-μέλη παίρνουν πιο αποφασιστικά μέτρα. Το Βέλγιο πρωτοστατεί με απαγόρευση των μιας χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων, ενώ η Γαλλία επεκτείνει τις απαγορεύσεις καπνίσματος σε υπαίθριους δημόσιους χώρους, αποσκοπώντας στην απαγόρευση του καπνίσματος. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η πίεση προς την κατεύθυνση φορολόγησης του vaping, με σειρά χωρών να ζητούν επιτάχυνση της νομοθετικής προσαρμογής.

Παρά τις αλλαγές, περίπου ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους παραμένει καπνιστής, αν και τα ποσοστά ποικίλλουν έντονα ανά χώρα. Στη Σουηδία η χρήση συμβατικού καπνού αγγίζει μονοψήφια ποσοστά, ενώ η Ελλάδα εξακολουθεί να διατηρεί υψηλά επίπεδα καπνιστών. Ο νέος κίνδυνος ωστόσο εντοπίζεται στη νεολαία, καθώς η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων και συσκευών μιας χρήσης εμφανίζει εκρηκτική αύξηση, με ποσοστά που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνούν το ένα τέταρτο της ηλικιακής ομάδας 16–24 ετών.

Η Ευρώπη βρίσκεται λοιπόν μπροστά σε μια νέα καπνιστική εποχή: τα τσιγάρα χάνουν σταθερά έδαφος, αλλά οι ηλεκτρονικές συσκευές φέρνουν νέες προκλήσεις στη δημόσια υγεία. Η μάχη πλέον δεν είναι μόνο ενάντια στον καπνό, αλλά και στην εξάρτηση από τη νικοτίνη σε διαφορετικές μορφές. Οι αυστηροί κανονισμοί, η φορολογία και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας θα κρίνουν αν η μετάβαση αυτή θα οδηγήσει σε μια Ευρώπη με πραγματικά μειωμένη κατανάλωση ή απλά σε μια νέα μορφή εξάρτησης.