Ουίνστον Τσώρτσιλ: Σχολείο, μια μελανή κηλίδα στη ζωή του

Οι περισσότεροι μαθητές, κι’ όχι μόνο εκείνοι που αργότερα γίνονται διάσημοι, θεωρούν το σχολείο σαν αναγκαίο κακό. Υπάρχουν όμως και χειρότερες καταστάσεις. Εννοούμε τις περιπτώσεις που ο μαθητής θεωρεί το σχολείο εντελώς ανυπόφορο, σε σημείο που να τα βάζει —και άσχημα μάλιστα— όχι μόνο με τους δασκάλους του αλλά και με τους ίδιους τους συμμαθητές του.

Κλασικό παράδειγμα στην περίπτωση αυτή είναι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 1.7.1976, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο ίδιος θυμάται —στο βιβλίο του «Τα πρώτα μου χρόνια»— ότι «ρίχνοντας μια ματιά στο παρελθόν, βλέπω τώρα ότι εκείνα τα χρόνια δεν ήταν μόνο τα φρικτότερα της ζωής μου, αλλά και τα πιο στείρα και άκαρπα. Ήμουνα ένα ευτυχισμένο, γεμάτο κέφι και ζωντάνια παιδί. Και όσο μεγάλωνα, όλο και περισσότερο ένιωθα τη χαρά και την ευτυχία της ζωής. Αλλά τα σχολικά μου χρόνια σχηματίζουν στον χάρτη της ζωής μου μια μελανή κηλίδα.  Ήταν μια ατέλειωτη σειρά από επίπονες εμπειρίες, που τότε κάθε άλλο από ωφέλιμες έμοιαζαν, και από άχαρους κόπους, απ’ τους οποίους δεν έβγαινε κανένα, μα κανένα, αποτέλεσμα. Ήταν χρόνια δυστυχίας, θλίψεως, καταναγκασμού, μονοτονίας, παραλογισμού». Και όλα αυτά δεν είναι λόγια που γράφτηκαν φιλολογικά, εκ των υστέρων.

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 1874, στο Οξφορντσάιρ, στον Πύργο Μπλένχαϊμ — σε ένα δωμάτιο γκαρνταρόμπας, μάλιστα, γιατί η μητέρα του, παρά την προχωρημένη της εγκυμοσύνη, δεν ήθελε να στερηθεί έναν χορό. Όταν έκλεισε τα εφτά του χρόνια, μπήκε για πρώτη φορά εσωτερικός στο σχολείο. Σε μια «κόλαση του ξύλου», όπως γράφει ο βιογράφος του Σεμπάστιαν Χαίφνερ, «έτοιμη συνειδητά να κατακερματίσει τους τροφίμους της και να τους ανασυνθέσει και να τους ξανακολλήσει από τα συντρίμμια, κατά τα δικά της γούστα».

Αυτό, άλλωστε, ίσχυε για όλα τα οικοτροφεία της Αγγλίας εκείνης της εποχής.

Για τον Τσώρτσιλ μοναδική δυνατότητα αντιδράσεως στη σχολική καταπίεση ήταν φαίνεται η ολοκληρωτική και αμετακίνητη άρνηση.

«Οι δάσκαλοί μου», έλεγε αργότερα, «διέθεταν μέσα καταπιέσεως τρομακτικού φάσματος, όλα όμως αυτά έσπαγαν πάνω στην αντίδρασή μου. Όπου δεν ξυπνούσε το ενδιαφέρον μου, η λογική μου ή η φαντασία μου, δεν ήθελα ή δεν μπορούσα να μάθω. Σε ολόκληρη την δωδεκαετία της μαθητικής μου ζωής κανένας δάσκαλος δεν κατάφερε να με εξαναγκάσει να γράψω μια σωστή φράση λατινικά».

Εναντίον των λατινικών, γράφει σε κάποιο βιβλίο του, «είχα μια έμφυτη απέχθεια». Ουσιαστικά, όμως, όλη η στάση του Τσώρτσιλ στο σχολείο κάθε άλλο παρά έμφυτη ήταν. Περισσότερο οφειλόταν στην πρώτη εμπειρία του εφτάχρονου Ουίνστον, όταν τον πρωτόγραψαν εσωτερικό στη Σχολή Σαιντ Τζαίημς, στο Άσκοτ.

Η Σχολή αυτή ήταν πολύ καθωσπρέπει. Ο Τσώρτσιλ γράφει:

«Ήταν μια από τις πιο ακριβές της χώρας. Λειτουργούσε με πρότυπο το Ήτον και ουσιαστικά προπαρασκεύαζε τους μαθητές της γι’ αυτό το Ίδρυμα. Λογαριαζόταν επίσης και σαν η πιο μοντέρνα στο είδος της. Μόνο δέκα μαθητές σε κάθε τάξη, ηλεκτρικό φως —κάτι το αδιανόητο τότε—, πισίνα, γήπεδα ποδοσφαίρου και κρίκετ, δυο και τρεις φορές κάθε εξάμηνο σχολικές εκπαιδευτικές εκδρομές».

Τον πρωτοπήγε στο σχολείο η μητέρα του.

«Ήπιαμε τσάι με τον διευθυντή και η μητέρα μου κουβέντιασε πολύ κεφάτα και αβίαστα μαζί του. Η δική μου επίμονη ιδέα ήταν να ρίξω κάτω το φλυτζάνι μου, για να δημιουργήσω μια κακή αρχή. Με είχε καταταράξει η σκέψη ότι θα με άφηναν μόνο, με ξένους ανθρώπους, σ’ αυτό το τεράστιο, αφιλόξενο και άχαρο συγκρότημα».

Όταν έφυγε η μητέρα του, ο διευθυντής τον πήγε στον δάσκαλο της τάξης του. Αυτός του είπε:

«Ασφαλώς δεν θα έχεις μάθει λατινικά ως τώρα, έτσι δεν είναι;»

Του έδωσε μια Γραμματική λατινικών και του είπε να μάθει την κλίση τού «μένσα» μέσα σε μισή ώρα. Μετά μισή ώρα γύρισε πίσω ο δάσκαλος.

«Του είπα το μάθημά μου. Φάνηκε να έμεινε πολύ ευχαριστημένος, πράγμα που μου έδωσε το θάρρος να κάνω μια ερώτηση:

Τι σημαίνει αλήθεια αυτό, σερ;

Αυτό ακριβώς που γράφει. Μένσα σημαίνει τραπέζι. Είναι όνομα κύριο της πρώτης κλίσης. Υπάρχουν πέντε κλίσεις. Εσύ έμαθες την πρώτη κλίση».

Έτσι ξεκίνησε ο Τσώρτσιλ το σχολείο. Και γράφει ο ίδιος αργότερα:

«Αυτή ήταν η πρώτη μου γνωριμία με τις κλασικές γλώσσες, από τις οποίες, όπως μου είπαν, οι πιο σπουδαίοι άνθρωποι ωφελήθηκαν τόσο πολύ».

Αλλά ο μικρός Ουίνστον ούτε ήθελε να μάθει ούτε ήθελε να ωφεληθεί από τις κλασικές γλώσσες και τα άλλα μαθήματα στην πολύ καθωσπρέπει Σχολή Σαιντ Τζαίημς. Όπως και να έχει το πράγμα, αργότερα θυμόταν μόνο τις σκληρές τιμωρίες.

«Η βαρβαρότητα της συμπεριφοράς ξεπερνούσε ακόμη και εκείνη των αναμορφωτηρίων της Αγγλίας. Τακτικά, μία ή δυο φορές τον μήνα, συγκεντρωνόταν ολόκληρο το σχολείο στη βιβλιοθήκη. Εκεί, ένας ή περισσότεροι τιμωρημένοι, από κάθε τάξη, ξυλοδέρνονταν άγρια από μεγαλύτερους μαθητές, τόσο άγρια που σε λίγο άρχιζε να τρέχει το αίμα από τα κορμιά τους. Εμείς, οι υπόλοιποι, τρέμαμε από τον φόβο μας».

Και τον μικρό Τσώρτσιλ τον έδειραν πολλές φορές σ’ αυτές τις σχολικές συγκεντρώσεις, επειδή δεν ήθελε να μάθει αυτά που έπρεπε να μάθει. Αλλά δεν βοήθησε αυτό σε τίποτα. Για να διαμαρτυρηθεί, άρπαξε και τσαλαπάτησε μια μέρα το ψαθάκι του διευθυντή της Σχολής, πράξη που χειροτέρεψε τα πράγματα. Και το μίσος του για το σχολείο φούντωνε όλο και περισσότερο στην ψυχή του μικρού Ουίνστον.

Οι αποτυχίες του Τσώρτσιλ, σε όλα τα σχολεία που δοκίμασε στη ζωή του, είχαν και έναν ακόμα λόγο, που άλλωστε ισχύει και για πάμπολλους μαθητές των ημερών μας και που δημιουργεί ένα μεγάλο πρόβλημα. Εννοούμε την πλήρη έλλειψη ενδιαφέροντος του Τσώρτσιλ για τον αθλητισμό και τη γυμναστική. Και σ’ αυτόν τον τομέα η αντίδρασή του ήταν άγρια. Μισούσε το κρίκετ όσο και τα λατινικά, και για το ποδόσφαιρο δεν έδειχνε την ελαχιστότερη κλίση. Το ίδιο αδιάφορο τού ήταν και το τένις. Κι’ αυτός ήταν ένας λόγος που ο Τσώρτσιλ δεν μπόρεσε ποτέ του ν’ ανταποκριθεί στο ιδανικό του τέλειου τζέντλεμαν. Το μόνο που ήξερε ήταν κολύμπι και ιππασία.

Ο Τσώρτσιλ ζωγραφίζει στην Ακρόπολη το 1927, υπό το βλέμμα του Γεωργίου Καφαντάρη, τότε υπουργού Οικονομικών της χώρας μας

Αναρωτιόταν —και το ερώτημα ισχύει ουσιαστικά και για όλους τους σημερινούς μαθητές— αν είναι δίκαιο και λογικό να θεωρείται ο αθλητισμός και η γυμναστική —πράγματα εντελώς άχρηστα για τα περισσότερα επαγγέλματα— παράγοντας βαθμολογίας και αξιολογήσεως του μαθητή στο σχολείο.

Όλα αυτά, πάντως, δεν εμπόδισαν τον Ουίνστον Τσώρτσιλ να γίνει ένας από τους διασημότερους ανθρώπους της εποχής του. Ούτε αλλοίωσαν σε τίποτα τον χαρακτήρα ή τη νοημοσύνη και την εξυπνάδα του. Είτε έμαθε λατινικά είτε όχι, είτε έμεινε στην ίδια τάξη πολλές φορές είτε πέρασε με άριστα στις εξετάσεις, δεν μπορεί κανείς ν’ αμφισβητήσει —ανεξάρτητα από ιδεολογίες και πολιτικές πεποιθήσεις— ότι ο Τσώρτσιλ κατατάσσεται ανάμεσα στους μεγάλους της ιστορίας.

*Κείμενο αφιερωμένο στα σχολικά χρόνια του Ουίνστον Τσώρτσιλ, κομμάτι σειράς άρθρων που είχαν δημοσιευτεί στον «Ταχυδρόμο» υπό το γενικό τίτλο «Μεγαλοφυΐες-κακοί μαθητές». Είχε δημοσιευτεί στο τεύχος που είχε κυκλοφορήσει την 1η Ιουλίου 1976.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 22.5.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο διακεκριμένος βρετανός πολιτικός και συγγραφέας Ουίνστον Τσώρτσιλ, εξέχουσα φυσιογνωμία του 20ού αιώνα, απεβίωσε στις 24 Ιανουαρίου 1965, πλήρης ημερών (είχε γεννηθεί στις 30 Νοεμβρίου 1874).