Εκβιασμένη επικαιρότητα

Αρπάζονται από την επικαιρότητα. Οχι μόνο οι χρήστες του FB. Το επικαιρικό πάθος έχει απλωθεί σε διάφορες πλατφόρμες, ψυχικές και ψηφιακές. Δεν έχει ενδιαφέρον το παρελθόν (κανείς δεν θυμάται), ούτε το  μέλλον (κανείς δεν ονειρεύεται), παρά μόνο ένα παχύσαρκο παρόν.

Στην επαγγελματική πολιτική αυτό είναι σχεδόν φυσικό. Η νομοθετική παραγωγή, οι πολιτικές εφαρμογές ενέχουν το τώρα (όπως ενέχουν και τη μετάθεση). Ομως το άγχος να «υπάρξει» κάποιος μέσα από μια δήλωση, μέσα από μια φωτογραφία, μια ανάρτηση, είναι εκπληκτικό. Αλλά και στην άλλη ζώνη της πολιτικής, δηλαδή στη ταπεινή καθημερινότητα, έχει αναπτυχθεί το λυσσασμένο κυνήγι μιας (στιγμιαίας) ευαισθησίας ως μηχανισμού καταξίωσης, ένδειξη συναισθηματικής και ιδεολογικής ισχύος. Ενα έγκλημα, επεισόδιο ερωτικής βίας, κάτι που διεγείρει τα δάκρυα, τη συμπόνια, την εκδίκηση, τον κίνδυνο, είναι τα οχήματα.

Στον δημόσιο λόγο υπάρχει υπερεπένδυση στην ευαισθησία, μέσα όμως σε έναν ωκεανό γραπτού και εικονογραφικού λόγου που εκπαιδεύει στο αντίθετο. Κυνηγώντας την προβολή, πείθεσαι ότι μόνο τα έντονα επικαιρικά γεγονότα την εξασφαλίζουν. Απλό. Δεν παράγεις επικαιρότητα – δεν διεκδικεί το κείμενο, η δήλωση, η πράξη τον δικό τους χώρο -, σφετερίζεσαι έξυπνα τον χώρο που διανοίγει ένα «δημοφιλές», εμπορικό γεγονός. Ενα εξοργιστικό παράπτωμα, μια σκοτεινή ιστορία, μια γκάφα, ένα ξεμάλλιασμα. Η «δημοφιλία» του προσώπου κερδίζεται με την εμπορικότητα του γεγονότος-ξενιστή. Καβαλάει το γεγονός και αυτό τον (την) «ωθεί». Στο τέλος έχεις κείμενα, δηλώσεις, ενσταντανέ μιας απίστευτης θεματικής ομοιογένειας. Ολα τριγυρίζουν στα ίδια.

Οι επικαιρογράφοι είναι συνήθως διαδικτυακοί. Το μέσον ευνοεί την ακαριαία αντίδραση. Οχι τη στοχαστική δράση αλλά τη δευτερογενή αντίδραση απέναντι σε κάτι. Βέβαια και τα χριστουγεννιάτικα διηγήματα π.χ. του Παπαδιαμάντη σε μια επικαιρική εντολή υπάκουαν. Εβγαζε μεροκάματο «πουλώντας» ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα στην εφημερίδα. Πρόκειται όμως για κείμενα υψηλής λογοτεχνικής αξίας.

Και σήμερα, ιδίως τα Χριστούγεννα, κείμενα αποδελτίωσης και ανακεφαλαίωσης της συγγραφικής παραγωγής μερικές φορές γίνονται υποδείγματα ενός πυκνότατου κριτικού στοχασμού, πολύ πέρα από την απλή καταλογογράφηση των εκδοτικών εγχειρημάτων. Η επικαιρότητα δεν υποσκάπτει πάντα τον υστερικό αυτοθαυμασμό, αλλά δίνει χώρο και στο άλλο, το αθέατο πρόσωπο της συγκατάβασης.

Τα Χριστούγεννα είναι και μια «ανεπίκαιρη» επικαιρότητα. Ισχυρό μαθητικό βίωμα, έχει μια μόνιμη επικαιρότητα ακόμα και όταν βρισκόμαστε μακριά απ’ τη γιορτή. Βλέπεις π.χ. φωτογραφίες του 1969, τις μοναχικές γιορτές στο νησί – ο πατέρας εξορία -, ποζάρεις με τον «Μπλεκ» στο χέρι. Αλλη φωτογραφία, η σχολική γιορτή και η αγωνία να θυμηθείς το ποίημα. Είναι μια ιδιωτική επικαιρότητα που μπορεί να ξαναδιαιρέσει τον χρόνο, (έστω αυτόν που απομένει). Η επικαιρογραφία τότε δεν πατάει στον ενεστώτα. Πατάει σε ένα χρονικό βάθος που επικαιροποιεί τα παρελθόντα και συγχρόνως προβλέπει. Το θέμα λοιπόν δεν είναι η ναρκισσιστική επιθυμία για το παρόν, για το γεγονός που θέλγει με τη διαπεραστικότητα και εμπορικότητα, αλλά η γλώσσα που το υποστασιοποιεί, η συγκίνηση που διαπερνά τον σχολιαστή του. Το πρόβλημά μου δεν είναι τα διαδικτυακά κείμενα μιας παθιασμένης αυτοπροβολής, αλλά το ότι η αναφορά τους δεν ενδιαφέρει καν τους συγγραφείς τους: χειριστικοί, κάθονται πάνω από το εκάστοτε γεγονός σε μια ισομοιρία κρύα, αμέτοχη, εγωτική.