Music is: Όταν η μουσική συναντά την ποίηση

Μουσική και Ποίηση. Πόσο εύκολο είναι να «συναντηθούν» οι τέχνες αυτές; Να ενωθούν και να αναδείξουν ένα άρτιο αποτέλεσμα;

To δίκτυο δράσης Music Is, συντονίζεται από μια ομάδα μουσικών δημιουργών, εκπαιδευτικών και ερευνητών, που αναζητούν νέες καλλιτεχνικές διαδρομές. Στόχος τους είναι η ανάπτυξη των τεχνών και των καλλιτεχνικών ανταλλαγών. Για δεύτερη χρονιά, η ομάδα διοργανώνει τον κύκλο Μουσική και Ποίηση προωθώντας τη συνεργασία μεταξύ της σύγχρονης μουσικής και ποιητικής δημιουργίας. Δύο ζευγάρια συνθετών και ποιητών κάθε μήνα, από το Νοέμβριο έως το Μάρτιο, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της συνεργασίας τους στη σκηνή του Τριανόν.

Στο πρώτο μέρος της δεύτερης βραδιάς του κύκλου που πραγματοποιείται την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου, η συνθέτρια Μαρία Χριστίνα Κριθαρά και η ποιήτρια Άννα Γρίβα παρουσιάζουν την παράσταση Από το χώμα στη φωτιά. Στο δεύτερο μέρος ο συνθέτης Κώστας Γρηγορίου και ο ποιητής Γιάννης Ευθυμιάδης παρουσιάζουν την παράσταση Πατρείδα.

Το in.gr μίλησε με τα μέλη του δικτύου δράσης, Φανή Κοσώνα, Νίκο Παναγιωτάκη και Αλέξη Πορφυριάδη για την εξελικτική σχέση ανάμεσα στη μουσική και στην ποίηση, ανά τους αιώνες.

Πώς «βρεθήκατε» και ενώσατε τις δυνάμεις σας;
Αλέξης Πορφυριάδης: O Νίκος Παναγιωτάκης είχε την ιδέα και κάλεσε την Φανή Κοσώνα, τον Γιώργο Παπουτσή, τον Γιώργο Πολυχρονάκο και εμένα για να φτιάξουμε μία καινούργια δομή πολιτισμού. Είμαστε και οι πέντε άνθρωποι που πιστεύουν στη συνεργασία και την ομαδικότητα και αποφασίσαμε να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις για να δημιουργήσουμε καλλιτεχνικά προϊόντα που δεν έχουν εμφανιστεί ξανά στον ελληνικό χώρο.

Ποιο είναι το όραμά σας;
Νίκος Παναγιωτάκης: Θέλουμε να φτιάξουμε μία δομή μέσω τις οποίας να μπορούμε να επικοινωνούμε τις καλλιτεχνικές και κοινωνικές μας ανησυχίες. Πιστεύουμε ότι οι καλλιτέχνες επιβάλλεται να ενώνουν τις δυνάμεις τους και να δημιουργούν πολιτιστικά αναχώματα απέναντι σε ό,τι άσχημο συμβαίνει γύρω μας.
Αλέξης Πορφυριάδης: Θέλουμε να φτιάξουμε πλατφόρμες επικοινωνίας μεταξύ καλλιτεχνών. Ο κύκλος Μουσική και Ποίηση που γίνεται για δεύτερη χρονιά φέτος από το Νοέμβριο μέχρι και το Μάρτιο, καθώς και το διήμερο φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής και χορού Music in Motion που θα γίνει για δεύτερη φορά τον επόμενο Μάϊο αποτελούν τις πρώτες μας προσπάθειες σε αυτή την κατεύθυνση.

Πώς γίνεται εφικτή η αποτελεσματική «συνομιλία» των τεχνών;
Φανή Κοσώνα: Η συνομιλία των δύο τεχνών είναι σήμερα ένα πολύ ανοικτό ερώτημα. Ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται είναι ζητούμενο. Η υπηρέτηση του λόγου μπορεί να είναι σημαντικό στοιχείο στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά αυτό δεν αποκλείει και την δυνατότητα πιο αποδομητικών προσεγγίσεων, οι οποίες μπορεί να αποκαλύπτουν άλλες διαισθητικές όψεις του λόγου.

Μουσική και ποίηση. Ποιο είναι το σημείο συνάντησης;
Αλέξης Πορφυριάδης: Η σύγχρονη έντεχνη μουσική μπορεί να συνδιαλέγεται με τον ποιητικό λόγο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Το σημείο συνάντησης έχει μεγάλη έκταση. Απλώνεται από τη μελοποίηση μέχρι την περίπτωση το κείμενο να γίνεται απλώς φωνητικό υλικό για τον συνθέτη. Σε αυτή την περίπτωση το νόημά της διοχετεύεται μέσα στο ηχητικό σύμπαν που δημιουργεί η μουσική σύνθεση (όπως στις περιπτώσεις του Γιώργου Απέργη, του Beat Furrer και πολλών άλλων συνθετών έντεχνης μουσικής) χωρίς να παρουσιάζεται αυτούσιο ή μελοποιημένο.

«Αν αφαιρέσει κανείς από την ποίηση τη μελωδία, τον ρυθμό και το μέτρο, αυτό που μένει γίνεται κάτι άλλο ή πεζός λόγος» έχει πει ο Πλάτωνας.
Φανή Κοσώνα: Η ρήση του Πλάτωνα εστιάζει στα κοινά αυτά χαρακτηριστικά της ποίησης και της μουσικής. Αξίζει πάντως να παρατηρήσουμε ότι από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και έπειτα, η μελωδία, ο ρυθμός και το μέτρο έχουν διερευνηθεί με τρόπους πιο γενικευμένους, με αποτέλεσμα να μπορούμε να μιλάμε πλέον για υφή, χρόνο, αναλογίες, σιωπή. Η ποίηση έχει επίσης ενσωματώσει και αυτές τις νέες αντιλήψεις, που διέπουν την νεότερη μουσική.

Η σχέση της μουσικής με τον ποιητικό λόγο καθόρισε την εξέλιξη των δυο μορφών τέχνης; Πώς και πόσο;
Φανή Κοσώνα: Αναμφίβολα η μία τέχνη έχει καθορίσει την άλλη. Στις απαρχές τους υπήρξαν μάλιστα στενά συνδεδεμένες. Ανά τους αιώνες, ανά τους τόπους και ανά τα πρόσωπα που άσκησαν τις τέχνες αυτές η σχέση αυτή έλαβε ποικίλες μορφές, με διάφορους βαθμούς αλληλεπίδρασης. Σήμερα αυτή η πολυμορφία είναι πιθανώς πιο πολυσύνθετη παρά ποτέ.

Πόσο εύκολο είναι να δημιουργηθεί μουσική για ένα ποίημα; Πόσο εύκολο είναι να μελοποιηθεί δηλαδή το ποίημα και να «χρωματιστούν» ανάλογα οι στίχοι;
Νίκος Παναγιωτάκης: ‘Εχει μεγάλη σημασία η αντίληψη και η ιδιοσυγκρασία του συνθέτη. Ο τρόπος που θα αντιμετωπίσει κάποιος/κάποια το λόγο έχει άπειρες εκφάνσεις. Τόσες, όσοι και οι άνθρωποι. Το αποτέλεσμα είναι μια πραγματική αποκρυπτογράφηση της προσωπικότητας, της ικανότητας, και της ανησυχίας του κάθε δημιουργού.

Ποια η τοποθέτησή σας για τη σύγχρονη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα;
Αλέξης Πορφυριάδης: Η απάντησή μας στη σημερινή ζοφερή πολιτιστική και οικονομικοκοινωνική πραγματικότητα είναι η αυτό-οργάνωση και η συνεργασία με καλλιτέχνες που δημιουργούν σε αντίξοες πολιτιστικά και οικονομικά συνθήκες. Είναι η προβολή των ανθρώπων που δημιουργούν ποιοτικά και καινοτόμα καλλιτεχνικά προϊόντα απέναντι στη φτήνια και την ευκολία.

«Αλίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες» έχει πει ο Μπρεχτ. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από ήρωες;
Φανή Κοσώνα: Η Ελλάδα έχει κυρίως ανάγκη από την καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας ανάμεσα στους πολλούς αξιόλογους ανθρώπους που δρουν μεμονωμένοι.

Πληροφορίες:
Πολυχώρος ΤΡΙΑΝΟΝ
Κοδριγκτώνος 21 & Πατησίων 101, Αθήνα
Τηλ: 210 – 82 15 469
Ημέρα & Ώρα συναυλίας:
Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2015 στις 20.30

*ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: Από το χώμα στη φωτιά
Σημείωμα της Μαρίας Χριστίνας Κριθαρά:

ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ
μνήμη
τρελό πουλί
ερωτεύεσαι
όλους τους απόντες

Η ποιητική συλλογή της Άννας μου άνοιξε την πόρτα σε ένα σύμπαν τρομαχτικό, τρυφερό, σκληρό, διανθισμένο με ένα περίεργο μαύρο χιούμορ και έντονα μεταφυσικό, το οποίο θέλησα να παρουσιάσω ως «Κάθοδο στον Άδη», αλλά …από την ανάποδη! Γι΄αυτόν τον λόγο, ανακάτεψα τα ποιήματα, βάζοντάς τα σε μία τελείως διαφορετική σειρά από αυτήν που έχουν στη συλλογή, και άλλαξα και τον τίτλο.
Πρόθεση μου ήταν να δημιουργήσω τέσσερις μικρές ενότητες ξεκινώντας από τον θάνατο και καταλήγοντας στη δημιουργία. Πιστεύω ότι η ποίηση πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο, έτσι, το κουαρτέτο των μουσικών αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο ένα κουαρτέτο των φωνών διαβάζει τα ποιήματα που επέλεξα.

Μουσική: Μαρία Χριστίνα Κριθαρά
Ποίηση: Άννα Γρίβα

*ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: Πατρείδα

Η ποιητική σύνθεση Πατρείδα αναμετρά όσα χαράζουν τη μνήμη μας, όσα ξυπνούν οράματα και θάματα από την πατρίδα που έχει πλάσει καθένας μας με τα υλικά της Ομορφιάς και της Αλήθειας του.
Ο ποιητής Γιάννης Ευθυμιάδης επιχειρεί να αποτυπώσει με λέξεις εικόνες, ήχους, γεύσεις, αρώματα κι αγγίγματα που γέννησαν τον κόσμο μας χαρούμενο και που τον έφεραν ασθμαίνοντας ως την σημερινή θλίψη. Πατώντας πάνω σε σκοτεινά ίχνη αναζητά το φως που θα λάμψει έπειτα από την πιο απροσδόκητη επανάσταση, ύστερα από την έκρηξη της Αγάπης.
Ο συνθέτης Κωνσταντίνος Γρηγορίου ξεκινώντας από τονικές βάσεις καταθέτει μια μουσική «ανάγνωση» του ποιητικού λόγου φτάνοντας μέσα από ιμπρεσιονιστικές αποχρώσεις στα πιο μύχια βάθη του.
Οι φωνές, η υψίφωνος Σοφία Παπαδημητροπούλου ως μητέρα-πατρίδα και ο βαρύτονος Νικόλας Καραγκιαούρης ως ποιητής-παρατηρητής, αποδίδουν πλάι στην πιανιστική απόδοση του Δημήτρη Κούκου με γνήσια λυρικό τρόπο την ουσία των αισθήσεων και των αισθημάτων.

Μουσική: Κωνσταντίνος Γρηγορίου
Ποίηση: Γιάννης Ευθυμιάδης

Μαρία Πετροπούλου

in.gr