Δημήτρης Καρατζιάς: «το μαζί είναι εκατομμύρια φορές πιο δυνατό από το εγώ…»

Τι σας ενέπνευσε ώστε να συγγράψετε και να σκηνοθετήσετε το συγκεκριμένο έργο;

Μέσα από το Internet έπεσε κάποια στιγμή στην αντίληψη μου ένα δημοσίευμα για ένα δεκατριάχρονο κοριτσάκι στην Τουρκία όπου ο πατέρας και ο παππούς του το θάψανε ζωντανό στο πηγάδι του σπιτιού τους επειδή “πρόσβαλε την τιμή της οικογένειάς του”. Το “έγκλημα” του ήταν ότι ένα αγόρι, όχι αυτή, του μίλησε στο δρόμο μπροστά στους γείτονές τους… Η κατακραυγή από τους συντοπίτες τους δεν άργησε να αρχίσει και οι συγγενείς του κοριτσιού αποφάσισαν ότι έπρεπε να ξεπλήνουν την τιμή της οικογένειάς τους σκοτώνοντας με αυτό τον τρόπο το παιδί τους. Με αφορμή αυτό το δημοσίευμα άρχισα μια μεγάλη έρευνα πάνω στα εγκλήματα Τιμής στις Ανατολικές χώρες… Λίγους μήνες μετά ξαναδιαβάζοντας το αριστούργημα του F. G. Lorca, “Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα”, σκέφτηκα ότι θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να “μεταφερθεί” σε κάποια μουσουλμανική χώρα στην σημερινή εποχή. Μετά από έρευνα και μελέτη το τοποθετήσαμε στην Ανατολική Τουρκία, το καλοκαίρι που μας πέρασε… Έτσι ξεκίνησε να γράφεται ένα κείμενο που ουσιαστικά είναι διασκευή του “Σπιτιού της Μπερνάρντα Άλμπα”. Επειδή έπρεπε να γραφούν extra σκηνές προηγήθηκε η μετάφραση του κειμένου από τα αγγλικά και μετά η μελέτη όλων των έργων του Lorca, και φυσικά όλων των μεταφράσεων του συγκεκριμένου έργου καθώς και συστηματική μελέτη πάνω σε αναλύσεις, δοκίμια, κ.λπ. του “Σπιτιού της Μπερνάρντα Άλμπα” και τέλος πάνω στα ήθη, έθιμα, θρησκεία, νοοτροπία των ανθρώπων που ζούνε σε μια τέτοια χώρα. Και φυσικά μετά ακολούθησαν οι πρόβες, από τον Ιούλιο μέχρι το ανέβασμα του έργου το Νοέμβριο.

Ποια θέματα θίγονται στην “Πνιγμονή”;

Μερικά από τα θέματα που θίγονται στην Πνιγμονή είναι η σεξουαλική καταπίεση, οι ανεκπλήρωτοι έρωτες, η επιρροή των ανδρών στις γυναίκες, ο πουριτανισμός σε επαρχιακές πόλεις, ο ρόλος της γυναίκας σε μια πατριαρχική κοινωνία, ο θρησκευτικός φανατισμός, η κοινωνική ανισότητα, η ενδοοικογενειακή βία, ο εγωισμός, η προδοσία, η ανθρώπινη σκληρότητα, η τρέλα, η συναισθηματική αναπηρία, η ανάγκη για επικοινωνία, το ένστικτο της επιβίωσης, η εκμηδένιση της αξιοπρέπειας, τα όρια της ανθρώπινης αντοχής, οι τύψεις, η φρίκη, ο παραλογισμός της εξουσίας, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τη σκηνή μοιράζονται 8 γυναίκες, απουσιάζει το αντρικό στοιχείο…

Και από το αρχικό κείμενο απουσίαζε αριστοτεχνικά το ανδρικό στοιχείο, αν και είναι καταλλητικό για την πορεία, την εξέλιξη, τη ζωή και τον θάνατο όλων αυτών των γυναικών… Είναι ένα έργο καθαρά πάνω στη γυναικεία ψυχοσύνθεση…

Πόσο συχνά είναι τα εγκλήματα τιμής στην Τουρκία του σήμερα και γιατί;

Σύμφωνα με επίσημες πηγές διακόσια και πλέον εγκλήματα τιμής διαπράττονται κάθε χρόνο στην Τουρκία, τα περισσότερα στις ανατολικές επαρχίες Μπατμάν, Ντιγιαρμπακίρ και Μαρτίν, εκεί δηλαδή που διαδραματίζεται η δική μας ιστορία. Οι δολοφονίες, όπου τα θύματα είναι γυναίκες αυξήθηκαν στην Τουρκία κατά 1.400% μεταξύ 2002 και 2009. Μόνο το 2011, 257 γυναίκες δολοφονήθηκαν και 220 τραυματίστηκαν από τους συζύγους ή άτομα που συζούσαν. Κατά τους πρώτους 6 μήνες του 2012, σχεδόν 100 γυναίκες έχουν σκοτωθεί. Ακόμη και μετά τα αυστηρότατα μέτρα που πήρε η τουρκική κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, για να περιορίσει τα εγκλήματα Τιμής, είναι τόσο μεγάλη η πίεση που υφίστανται αυτοί οι άνθρωποι από τον “φανατισμένο” περίγυρό τους, σε περίπτωση που κάποια από την οικογένειά τους “αμαυρώσει την τιμή της” που είναι αδύνατο να μην οδηγηθούν στο έγκλημα.

Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι ορισμένοι μουσουλμάνοι μετανάστες μεταφέρουν στο δυτικό κράτος που τους φιλοξενεί τις σκοταδιστικές αντιλήψεις με τις οποίες γαλουχήθηκαν. Πώς μπορεί να εξαληφθεί αυτό;

Μόνο μέσα από την παιδεία πιστεύω ότι μπορεί να γίνει κάτι, την ενημέρωση και την κρατική μέριμνα. Αυτές οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνες και ότι ανά πάσα στιγμή μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από το κάθε κράτος σε περίπτωση που νιώσουν ότι κινδυνεύουν ή σε περίπτωση κακοποίησης τους.

Πιστεύεται ότι τα εγκλήματα τιμής περιορίζονται επί το πλείστον στον ισλαμικό κόσμο;

Όχι, κάθε άλλο. Εγκλήματα τιμής δεν διαπράττονται μόνο στην Τουρκία, την Αίγυπτο, Ιορδανία, Λίβανο, Μαρόκο, Πακιστάν, Συρία, Υεμένη κλπ αλλά και στις δυτικές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία, Αμερική κλπ…) στις κοινότητες των μεταναστών. 5.000 υπολογίζουν τον αριθμό των γυναικών που πέφτουν θύματα εγκλημάτων τιμής κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο, σύμφωνα με το Ταμείο Πληθυσμού του ΟΗΕ, όμως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι ομάδες γυναικών στη Μέση Ανατολή και την ΝΑ Ασία θεωρούν πως ο αριθμός των θυμάτων ξεπερνάει τα 20.000 ετησίως. Σε πολλές περιπτώσεις οι δολοφονίες δεν καταγράφονται, καθώς αρκετές γυναίκες υποχρεώνονται από τους συγγενείς τους να καταπιούν ποντικοφάρμακο ή να αυτοπυρποληθούν και έτσι τα εγκλήματα θεωρούνται αυτοκτονίες.

Πού νομίζετε ότι οφείλεται η «διαστρεβλωμένη λογική¨ των εγκλημάτων τιμής;

Τα εγκλήματα τιμής ξεκινούν από την έλλειψη μόρφωσης, πνευματική, ψυχική και συναισθηματική ένδεια και άκρατο σκοταδισμό και φανατισμό. Όταν ένα παιδί μεγαλώνει με την ιδέα ότι η γυναίκα είναι κατώτερο ον και πρόβλημα για την επιβίωση μιας οικογένειας χρειάζεται πολλή δουλειά για να αλλάξει αυτή του η νοοτροπία.

Πιστεύετε ότι οι πρακτικές αυτές (των εγλημάτων τιμής) ανήκουν σε οπισθοδρομικές κοινωνίες που περιφρονούν την πολιτισμένη συμπεριφορά;

Δεν νομίζω ότι περιφρονούν την πολιτισμένη συμπεριφορά, νομίζω ότι δεν τη γνωρίζουν. Η “πολιτισμένη συμπεριφορά” είναι θέμα οικογένειας, εκπαίδευσης, κοινωνικού περίγυρου.

Σε αυτές τις κοινωνίες ποιοι είναι οι κανόνες που καθορίζουν το ρόλο της γυναίκας;

Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός από τη μια και η πατριαρχική δομή της κοινωνίας από την άλλη συμβάλλουν στη διατήρηση της ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων. Οι σπουδαιότεροι παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τη θέση της γυναίκας στο Ισλάμ είναι η θρησκεία, το δίκαιο, η παράδοση, οι κοινωνικές και οικονομικές δομές, καθώς και η ίδια η ψυχοσωματική εκπαίδευση κάθε γυναίκας.

Πείτε μου την ατάκα του έργου που συγκλονίζει;

…”Ξεκρεμάστε την… Και ντύστε την στα ολόλευκα. Θέλω τα ξημερώματα να μάθουν όλοι στο χωριό ότι η κόρη μου πέθανε παρθένα”…

Εσείς από πού αντλείται κουράγιο στις δύσκολες ημέρες που ζούμε;

Από τη δουλειά μου και τους ανθρώπους που έχω δίπλα μου… Μεγάλη αξία , ανεκτίμητη… Οικογένεια, φίλοι, συνεργάτες…

Πιστεύετε ότι η κρίση που βιώνουμε μας προτρέπει σε μια βαθύτερη εσωτερική αναζήτηση;

Σαφώς. Δεν υπάρχει πια χρόνος και διάθεση για να αναλώνεσαι σε μίζερες καταστάσεις και σε ανθρώπους που δεν μιλάτε την ίδια γλώσσα… αναθεωρείς διαρκώς, δοκιμάζεσαι και δοκιμάζεις ανθρώπους και καταστάσεις… Δεν υπάρχουν κακοί άνθρωποι, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ίδιες αξίες και κοινή σκέψη με εσένα… Αυτούς θα ακολουθήσεις και με αυτούς θα πορευτείς… Το μαζί είναι εκατομμύρια φορές πιο δυνατό από το εγώ… Πάντα ήταν. Πόσο περισσότερο στις μέρες μας…

Επιμέλεια: Μαρία Παπουτσή