Νομπέλ Λογοτεχνίας: Ο Σεφέρης, ο Ελύτης και «Η Συναυλία των Υακίνθων»

Σε μια μεγαλόπρεπη από κάθε άποψη τελετή, ο Οδυσσέας Ελύτης έλαβε το βραβείο Νομπέλ της Λογοτεχνίας στην αίθουσα τελετών του Μεγάρου των Συναυλιών της Στοκχόλμης.

Ο Οδυσσέας Ελύτης

Είχε ήδη σκοτεινιάσει και έπεφτε ψιλό χιόνι στη σουηδική πρωτεύουσα, αλλά η τεράστια αίθουσα ήταν γεμάτη φώτα και λουλούδια, φερμένα από το Σαν Ρέμο της ιταλικής Ριβιέρας, τον τόπο όπου πέθανε ο Άλφρεντ Νομπέλ. Η μουσική από τη μεγάλη συμφωνική ορχήστρα της Σουηδικής Ραδιοφωνίας, οι τουαλέτες των κυριών, τα φράκα και τα παράσημα των επισήμων συμπλήρωναν την πανηγυρική ατμόσφαιρα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.12.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Και κορυφαία στιγμή σε όλα αυτά, όπως και κάθε χρόνο, η απονομή του βραβείου που θεωρείται το πιο σημαντικό: του βραβείου Νομπέλ της Λογοτεχνίας.

Ο Γιώργος Σεφέρης

Ο Οδυσσέας Ελύτης ήταν αυτός που φέτος σηκώθηκε από την κόκκινη πολυθρόνα των βραβευμένων, έκανε τα λίγα βήματα που απαιτεί η εθιμοτυπία πάνω στο γαλάζιο χαλί με το μονόγραμμα του Νομπέλ και πήρε από τα χέρια του βασιλιά της Σουηδίας το βραβείο.

[…]

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.12.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πριν από την απονομή του βραβείου για τη Λογοτεχνία έλαβε το λόγο ο γενικός γραμματέας της Σουηδικής Βασιλικής Ακαδημίας Καρλ Ράγκναρ Γκίροβ (σ.σ. Karl Ragnar Gierow, 1904-1982, σουηδός θεατρικός σκηνοθέτης, συγγραφέας και μεταφραστής), που στο εντυπωσιακά εκτενές κείμενό του (σε σύγκριση βέβαια με τις εκφωνήσεις για τους άλλους βραβευμένους) ανέφερε, ανάμεσα στ’ άλλα, τα εξής:

«Όταν ο Γιώργος Σεφέρης, συμπατριώτης του τιμωμένου φέτος, ήρθε εδώ το 1963 για να λάβει την ίδια διάκριση, κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο πρόσφερε στον τότε γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας και στον εκτελούντα χρέη διευθυντή από ένα μπουκέτο υακίνθους, για να το δώσουν με τη σειρά τους ο καθένας στη γυναίκα του. Τα άνθη τα είχε συλλέξει με τα χέρια του στον Υμηττό, το βουνό που βρίσκεται δέκα χιλιόμετρα ανατολικά της Αθήνας, όπου η Αφροδίτη είχε τη θαυματουργή πηγή της κι όπου ο υάκινθος από την αρχαιότητα φυτρώνει τόσο πλούσια, που κάνει όλο το βουνό να μυρίζει μέλι.

«ΤΑ ΝΕΑ», 11.12.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η θύμηση του περιστατικού αυτού αναδύεται μόνη της, τώρα που έχουμε τη χαρά να καλωσορίσουμε τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Έλληνα συγγραφέα που, όντας νέος, μπήκε στον στίβο της λογοτεχνίας με τη συλλογή Η Συναυλία των Υακίνθων. Αλλά υπάρχει και αμεσότερος λόγος για να φέρουμε στον νου μας εκείνη την ιπποτική χειρονομία, στο αφιλόξενο χιονόνερο του αεροδρομίου. Οι υάκινθοι που μας πρόσφερε ο Σεφέρης δεν έμοιαζαν μ’ αυτούς που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε.

«ΤΑ ΝΕΑ», 11.12.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Κι έγιναν, νιόκοποι όπως ήταν, σύμβολα όχι μόνο μιας από μετεωρολογική άποψη διαφοράς κλίματος ανάμεσα στον ηλιόλουστο νότο και τον δικό μας βορρά. Αν ο Οδυσσέας Ελύτης, ο ποιητής της Συναυλίας των Υακίνθων, ήθελε να πάρει το άνθος αυτό σαν μια από τις αναλογίες ανάμεσα σε περιβάλλον και εμπειρία, κάτι που είναι βασική έννοια στην αντίληψή του για την κουλτούρα, θα μπορούσε να έχει πει ότι τα λουλούδια που καλλιεργούμε στις γλάστρες και στα παρτέρια μας είναι ο εξορθολογισμός που εφάρμοσε η δυτικοευρωπαϊκή κουλτούρα σε κάτι που στην πατρίδα του φύεται έξω στην ύπαιθρο και από εκεί έχει την άφθαρτη ομορφιά του».

*Απόσπασμα από άρθρο που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 1979, την επομένη της απονομής του Νομπέλ Λογοτεχνίας στον Οδυσσέα Ελύτη.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.12.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ακριβώς πριν από δεκαέξι χρόνια, στις 10 Δεκεμβρίου του έτους 1963, είχε λάβει την ίδια —κορυφαία— τιμητική διάκριση από τη Σουηδική Βασιλική Ακαδημία ο Γιώργος Σεφέρης.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.12.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η βράβευση των δύο μεγάλων ποιητών μας με το Νομπέλ Λογοτεχνίας είχε αναδείξει σε οικουμενικό επίπεδο τον πνευματικό βίο και τη λογοτεχνική παραγωγή της νεότερης Ελλάδας, που παρέμενε έως τότε στο ημίφως, στη σκιά της λαμπρής και απανταχού προβεβλημένης αρχαιοελληνικής κληρονομιάς.

«ΤΑ ΝΕΑ», 11.12.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η βράβευση του Γιώργου Σεφέρη

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Οδυσσέας Ελύτης και δίπλα του ο Γιώργος Σεφέρης (τρίτος και τέταρτος εξ αριστερών μεταξύ των ορθίων), μαζί με άλλους σπουδαίους λογοτέχνες της περίφημης Γενιάς του ’30.