Άννα Συνοδινού: Κάθε άλλο παρά μια μπογιατισμένη θεατρίνα

Αγαπητά «Νέα»,

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου απεφάσισε να με παραπέμψη στο Θεατρικό Δικαστήριο, για να κρίνη εκείνο τι κυρώσεις θα μου επιβληθούν. Πριν έρθη η ώρα όπου μια ηθοποιός ή ένας οιοσδήποτε άνθρωπος θα οδηγηθή σε μια δίκη, θάθελα —ας μου το επιτρέψει η υπομονή των αναγνωστών σας— να πω όσα σκέπτομαι για ενημέρωσή τους και να δώσω μια ακριβή εικόνα των σκέψεων που με υποχρέωσαν να παραιτηθώ από το Εθνικό Θέατρο.

Όταν διάλεξα το επάγγελμα της ηθοποιού, υποσχέθηκα στον εαυτό μου μα και στους γονείς που με έφεραν στη ζωή πως θα προσπαθήσω να διατηρήσω σαν ηθικό άτομο μέσα στο κοινωνικό σύνολο την ακεραιότητα και τη γνησιότητα της ανθρώπινης αξιοπρεπείας. Γνωρίζουμε όλοι πόσα απατηλά και εύκολα τιμήματα μάς προσφέρονται στη ζωή —και ειδικά στη ζωή του Θεάτρου— που μας δελεάζουν για να παρεκκλίνουμε από τις υποχρεώσεις που δώσαμε στον εαυτό μας και στους άλλους. Ο αγώνας είναι αμείλικτος και καυτερός. Ευτύχησα να ποτιστώ με τα μεγάλα διδάγματα που συνειδητοποίησα από την ενασχόλησή μου με τα ιερά κείμενα των μεγάλων ποιητών του Θεάτρου. Φιλοδόξησα νάμαι όχι η μπογιατισμένη θεατρίνα, που αναμασά τα κείμενα του Σοφοκλή δυο ώρες στη σκηνή, μα ο άνθρωπος που τυχαίνοντάς του αυτή η τιμή θα έπαιρνε αυτά τα διδάγματα μαζί του και έξω από τη σκηνή, για να τον αγγίζουν στη μικρόψυχη δίνη της ζωής μας όλες τις ώρες που αναπνέει. Έτσι συνήθισα να είμαι αδιάλλακτη εις ό,τι αφορά τις υποχρεώσεις μου και απέναντι του εαυτού μου και εκείνων που είχα και έχω τη φιλοδοξία να με εκτιμούν.

«ΤΑ ΝΕΑ», 11.6.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η ώρα του μεγάλου ναι ή του όχι σήμανε για μένα όταν αναγγέλθηκε ο διορισμός του κ. Μινωτή ως καλλιτεχνικού Διευθυντού του Εθνικού Θεάτρου. Αυτό είναι το υψηλότερο αξίωμα που προσφέρεται σ’ έναν καλλιτέχνη, αφού με την αρμοδιότητά του αυτή θα δίνη την κατευθυντήρια γραμμή στη γενικώτερη εξέλιξη και πορεία των θεατρικών μας ημερών. Για μένα αυτό είναι ένα σοβαρό ηθικοκαλλιτεχνικό θέμα, αφού θ’ αποτελέση ένα ορόσημο στη θεατρική μας ζωή.

Η κονίστρα κρίνει τους πολεμιστές και για την ανδρεία τους τούς ξεχωρίζει μέσα από τη μάχη. Ο κ. Μινωτής, όταν του ζήτησα να με διδάξη την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, σαν υπεύθυνος σκηνοθέτης, μου απάντησε —εκτίμησα τότε την ευθύτητά του— πως: «Δεν διάλεξα ούτε το έργο ούτε την πρωταγωνίστρια. Είμαι υπάλληλος του Εθνικού Θεάτρου και θα έρχομαι στις πρόβες».

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.6.1964, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Την πρώτη αυτή ψυχική ψυχρολουσία που δέχτηκα από κείνον ακολούθησαν και άλλες, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του έργου. Είναι γνωστά σε όλους τους συναδέλφους μου τα όσα ειπώθηκαν και έγιναν στις δοκιμές αυτής της τραγωδίας. Δεν θάθελα να βρίσκεται καμμιά ηθοποιός της γης στην τραγική θέση που βρέθηκα εκείνη την εποχή. Για μένα δεν υπάρχει πιο ταπεινή πράξη από κείνη του Δασκάλου που αρνείται να μάθη γράμματα στον μαθητή. Βέβαια είναι περιττό να εξηγήσω σε τι βάθρο έστησα από τότε τον καλλιτεχνικό αυτόν ηγέτη, που σήμερα θα διοικήση τα του Εθνικού Θεάτρου. Τα όσα ακολούθησαν από την εποχή της «Αντιγόνης» και ως σήμερα όχι μόνο δεν μ’ έκαναν ν’ αλλάξω γνώμη, αλλά επιβεβαίωσαν περίτρανα την εικόνα που μου έδωσε για το καλλιτεχνικό του «πιστεύω», που δεν τον εμπόδισε να παίξη τον Προμηθέα Δεσμώτη από μικροφώνου, μέσα στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Και με ωδήγησαν στο συμπέρασμα ότι ο κ. Μινωτής δεν είναι ο άνθρωπος που μπορεί να ρυθμίζη ακριβοδίκαια την καλλιτεχνική μου σταδιοδρομία.

Ξεκινώντας απ’ αυτές τις σκέψεις και από όσα το παρελθόν μ’ έχει διδάξει, θεώρησα υποχρέωσή μου να μην υποτάξω τον εαυτό μου κάτω από μια καλλιτεχνική σημαία που δεν αποτελεί σύμβολο αμεροληψίας και καλλιτεχνικού μεγέθους. Είναι δικαίωμα κάθε υπεύθυνου ανθρώπου να θεωρή κατάλληλο ή όχι έναν άλλο για μια τέτοια θέση. Και το δήλωσα με την παραίτησή μου, που έγινε 48 ώρες μετά τον διορισμό του κ. Μινωτή και μερικές ώρες μετά τις δημοσιευμένες δηλώσεις του σε ό,τι αφορά την αναδιοργάνωση του Εθνικού Θεάτρου. Δεν σκέφτηκα τίποτε άλλο, ούτε αν, όπως συμβαίνει σήμερα, θα οδηγηθώ στο Δικαστήριο. Μια που ο κ. Πρόεδρος της Κυβερνήσεως πήρε μια τέτοια απόφαση —και είναι σεβαστή— θεώρησα υποχρέωσή μου να βγω έξω από ένα θίασο που καλλιτεχνικά θα διοικήται από τον κ. Μινωτή.

[…]

Τις δραματικές συνέπειες που θα υποστώ με μια τέτοια απόφαση είναι αδύνατο να τις εκφράσω. Θα παρακαλούσα όμως να με πείσουν οι πνευματικοί και καλλιτεχνικοί μας παράγοντες ότι έχω άδικο, γιατί είναι κοινό μυστικό πόσο καλά γνωρίζουν και οι ίδιοι τα όσα λέω αυτή την ώρα. Θάταν για μένα αναγκαία ψυχική και πνευματική προσφορά εκ μέρους των να μου αποδείξουν πώς δέχτηκαν μια τέτοια επιβράβευση και πώς μπόρεσαν να ξεμπερδέψουν με τον εαυτό τους.

Εύχομαι να είμαι η μόνη που έχω άδικο και θα το παραδεχτώ αφού μου το εξηγήσουν δημοσίως, ώστε να λάβω εγώ μόνη το τελικό και δίκαιο ανάθεμα.

ΑΝΝΑ ΣΥΝΟΔΙΝΟΥ

Αυτή ήταν η επιστολή που είχε αποστείλει η Άννα Συνοδινού στην εφημερίδα «Τα Νέα» μετά την αιφνίδια παραίτησή της από το Εθνικό Θέατρο, που είχε λάβει χώρα στις 5 Ιουνίου 1964. Το σχετικό δημοσίευμα, στο φύλλο της 11ης Ιουνίου 1964, έφερε τον τίτλο «Άννα Συνοδινού: Τι με ώθησε να εγκαταλείψω το Εθνικό Θέατρο».

Ο Αλέξης Μινωτής είχε διοριστεί την προαναφερθείσα περίοδο στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Κρατικής Σκηνής. Η Άννα Συνοδινού είχε επιμείνει στην παραίτησή της παρά τις προσπάθειες τού τότε διευθύνοντος συμβούλου του Εθνικού, Γιώργου Θεοτοκά, να τη μεταπείσει. Την Άννα Συνοδινού είχε αντικαταστήσει η Αλέκα Κατσέλη.

Η σπουδαία ηθοποιός Άννα Συνοδινού αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα — προπάντων, και κατά γενική ομολογία, διέπρεψε ως τραγωδός, καθώς και σε πρωταγωνιστικούς ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου.

Πέραν της λαμπρής καλλιτεχνικής σταδιοδρομίας της (με παρουσία και στον κινηματογράφο, την τηλεόραση και το ραδιόφωνο), η Συνοδινού διακρίθηκε επίσης στο πεδίο της διδασκαλίας (δίδαξε σε διάφορες θεατρικές σχολές) αλλά και της πολιτικής (εξελέγη κατ’ επανάληψιν βουλευτής με τη ΝΔ, ενώ ανέλαβε και καθήκοντα υφυπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών στην τελευταία κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή).

Η αμοργιανής καταγωγής (εκ πατρός) ηθοποιός γεννήθηκε στο Λουτράκι στις 21 Νοεμβρίου 1927 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 7 Ιανουαρίου 2016.