Ο ανδρόγυνος, «όμορφος νεαρός» των σονέτων του Σαίξπηρ μόλις αποκαλύφθηκε

Η ανακάλυψη ενός άγνωστου μέχρι τώρα μικρογραφικού πορτρέτου από έναν από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Ελισαβετιανής Αγγλίας θα ήταν από μόνο του αρκετά σημαντικό γεγονός. Όμως, το έργο του Νίκολας Χίλιαρντ, που ήρθε στο φως είναι ακόμη πιο συναρπαστικό, καθώς έχει πιθανή σχέση με τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ και κουβαλάει ένα 400 ετών αίνιγμα: μια παραμορφωμένη κόκκινη καρδιά στο πίσω μέρος, που υποδηλώνει έναν περιφρονημένο έρωτα.

Ένας ανδρόγυνος, στολισμένος με κοσμήματα νεαρός

Ο Χίλιαρντ ήταν ο επίσημος ζωγράφος της βασίλισσας Ελισάβετ Α΄. Τα εξαιρετικά πορτρέτα του, αρκετά μικρά ώστε να χωράνε στην παλάμη του χεριού, συγκαταλέγονται στα πιο σεβαστά αριστουργήματα της βρετανικής και ευρωπαϊκής τέχνης του 16ου αιώνα.

Αυτό το παράδειγμα απεικονίζει έναν ανδρόγυνο, στολισμένο με κοσμήματα νεαρό μοντέλο με μακριά μπούκλες, που θεωρείται η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση του Χένρι Ριόθσλεϊ, 3ου κόμη του Σαουθάμπτον, φίλου και προστάτη του Σαίξπηρ – και πιθανώς του «όμορφου νέου» των σονέτων, όπως έχουν υποθέσει ορισμένοι.

Ο Σαίξπηρ αφιέρωσε τα δύο ερωτικά του ποιήματα, «Η Αφροδίτη και ο Άδωνις» και «Ο βιασμός της Λουκρητίας», στον κόμη του Σαουθάμπτον, δηλώνοντας: «Η αγάπη που αφιερώνω στην εξοχότητά σας είναι ατελείωτη».

Ουίλιαμ Σαίξπηρ / Wikimedia Commons

Η συναρπαστική παρέμβαση

Τέτοιες μινιατούρες ζωγραφίζονταν σε περγαμηνή λεπτή σαν φλούδα κρεμμυδιού, η οποία επικολλούνταν σε τραπουλόχαρτα για να έχει σκληρό υπόστρωμα. Η πίσω πλευρά αυτού του πορτρέτου αποκαλύπτει ένα τραπουλόχαρτο του οποίου η κόκκινη καρδιά έχει ζωγραφιστεί με μαύρο δόρυ, υποδηλώνοντας προφανώς μια ραγισμένη καρδιά.

Το πορτρέτο αναγνωρίστηκε από τις κορυφαίες ιστορικούς τέχνης Δρ. Ελίζαμπεθ Γκόλντρινγκ και Έμα Ράδερφορντ, οι οποίες έμειναν έκπληκτες.

Η Γκόλντρινγκ, επίτιμος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Warwick και συγγραφέας μιας βραβευμένης βιογραφίας του Χίλιαρντ, δήλωσε στην εφημερίδα Guardian: «Πάντα ξέρεις ότι υπάρχει η πιθανότητα να βρεθεί κάποιο στοιχείο στο πίσω μέρος ή κρυμμένο μέσα στο πλαίσιο, αλλά σχεδόν ποτέ δεν ανακαλύπτεται. Σε αυτή την περίπτωση, υπήρχε – και ήταν απολύτως συναρπαστικό. Ένιωσα ρίγη στην πλάτη. Κάποιος είχε καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να καταστρέψει το πίσω μέρος αυτού του έργου».

«Το γεγονός ότι η καρδιά έχει βαφτεί με ένα δόρυ, αναπόφευκτα φέρνει στο μυαλό τον Σαίξπηρ, του οποίου το οικόσημο, που σχεδιάστηκε γύρω στο 1602, περιλάμβανε ένα δόρυ ως γραφικό “λογοπαίγνιο” με το επώνυμό του – αν και δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα τίποτα για τις σχέσεις του Σαίξπηρ με τον κόμη του Σαουθάμπτον»

Οπίσθια όψη της μινιατούρας με μια κόκκινη καρδιά που έχει καταστραφεί από ένα μαύρο δόρυ, υποδηλώνοντας έναν περιφρονημένο έρωτα. Φωτογραφία: YouTube

Κλεισμένη σε ένα πολύ ακριβό, πιθανώς στολισμένο με πολύτιμους λίθους μενταγιόν

Η Ράδερφορντ, ιδρύτρια της Limner Company, μιας εταιρείας συμβούλων και αντιπροσώπων, δήλωσε: «Δεν μπορώ να βρω άλλα στοιχεία για αυτού του είδους τον βανδαλισμό. Όλοι θα γνώριζαν ότι μια μινιατούρα είχε σαν πλάτη ένα τραπουλόχαρτο, αλλά η πίσω πλευρά του τραπουλόχαρτου δεν ήταν ποτέ ορατή. Αρχικά, θα ήταν κλεισμένη σε ένα πολύ ακριβό, πιθανώς στολισμένο με πολύτιμους λίθους μενταγιόν. Θα έπρεπε να βγάλεις τη μινιατούρα από το μενταγιόν και να καταστρέψεις το πίσω μέρος έτσι. Είναι λοιπόν μια εξαιρετική ανακάλυψη, ένα μυστήριο 400 ετών».

Η έρευνά τους, που συντάχθηκε από κοινού με τον καθηγητή Σιρ Τζόναθαν Μπέιτ, έναν κορυφαίο μελετητή του Σαίξπηρ, δημοσιεύθηκε στο Times Literary Supplement, στις 5 Σεπτεμβρίου.

Γράφουν: «Το γεγονός ότι η καρδιά έχει βαφτεί με ένα δόρυ, αναπόφευκτα φέρνει στο μυαλό τον Σαίξπηρ, του οποίου το οικόσημο, που σχεδιάστηκε γύρω στο 1602, περιλάμβανε ένα δόρυ ως γραφικό “λογοπαίγνιο” με το επώνυμό του – αν και δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα τίποτα για τις σχέσεις του Σαίξπηρ με τον κόμη του Σαουθάμπτον».

Είσαι ένας αγαπητός εραστής και θαυμαστής

Η Γκόλντρινγκ δήλωσε: «Η ανακάλυψη αυτής της μινιατούρας, υποψιάζομαι, θα αναζωπυρώσει τη συζήτηση σχετικά με τη φύση της σχέσης μεταξύ του Σαίξπηρ και του προστάτη του Σαουθάμπτον, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας ο Χένρι Ριόθσλεϊ να ήταν πηγή έμπνευσης για μερικά από τα σονέτα».

Οι ιστορικοί εικάζουν ότι υπάρχει η πιθανότητα αυτό το πορτρέτο να ήταν ένα δώρο του κόμη στον Σαίξπηρ, ο οποίος το επέστρεψε, ίσως το 1598, τη χρονιά που παντρεύτηκε.

Στα τέλη της ελισαβετιανής εποχής, ο κόμης του Σαουθάμπτον ήταν γνωστός για την ανδρόγυνη ομορφιά του, τη ματαιοδοξία του και την αγάπη του για την ποίηση.

Στη δεκαετία του 1590, το έργο του Τζον Κλάπαμ «Νάρκισσος» – μια επανέκδοση του οβιδιακού μύθου για έναν όμορφο νεαρό που ερωτεύεται τη δική του εικόνα – ήταν αφιερωμένο σε αυτόν, και στην αφιέρωση του έργου «Ο άτυχος ταξιδιώτης», ο Τόμας Νας εξυμνούσε τον κόμη του Σαουθάμπτον: «Είσαι ένας αγαπητός εραστής και θαυμαστής, τόσο των εραστών των ποιητών, όσο και των ίδιων των ποιητών».

Πιστεύουν ότι απεικονίζει τον Χένρι Ριόθσλεϊ στις αρχές της δεκαετίας του 1590, όταν ήταν έφηβος, λίγο πριν ο Σαίξπηρ τον πάρει υπό την προστασία του

Photo: YouTube

Αυτοπροσωπογραφία σε ηλικία 30 ετών του ίδιου του Νίκολας Χίλιαρντ / Φωτογραφία: Granger Historical Picture

Η ανδρόγυνη ομορφιά του όμορφου νέου

Οι ιδιοκτήτες του πορτρέτου έχουν οικογενειακούς δεσμούς με τον κόμη , αλλά δεν γνώριζαν ότι ήταν έργο του Χίλιαρντ ούτε τη σημασία του, καθώς το είχαν φυλάξει για πολύ καιρό σε ένα κουτί. Επικοινώνησαν με τους Γκόλντριγκ και Ράδερφορντ αφού διάβασαν για την ανακάλυψη μιας άλλης μινιατούρας του Χίλιαρντ.

Η Ράδερφορντ είπε: «Αυτό δεν έχει δημοσιευτεί ποτέ. Δεν έχει δει ποτέ το φως της δημοσιότητας».

Πιστεύουν ότι απεικονίζει τον Χένρι Ριόθσλεϊ στις αρχές της δεκαετίας του 1590, όταν ήταν έφηβος, λίγο πριν ο Σαίξπηρ τον πάρει υπό την προστασία του.

Αναφερόμενοι στην «ατέλειωτη συζήτηση» για την ταυτότητα του αποδέκτη των σονέτων του Σαίξπηρ, γράφουν: «Ξανά και ξανά, τα σονέτα επιστρέφουν στην ανδρόγυνη ομορφιά του νέου. Έτσι, για παράδειγμα, στο σονέτο 99 τα μαλλιά του συγκρίνονται με «ματζουράνα», τα κλαδιά της οποίας είναι μακριά και σγουρά: θα μπορούσε αυτό να είναι μια αναφορά στις χαρακτηριστικά μακριές μπούκλες του κόμη του Σαουθάμπτον;»

«Μια από τις πρώτες αγγλικές ομοφυλοφιλικές εικόνες»

Υποστηρίζουν ότι όλα σε αυτή τη μινιατούρα, συμπεριλαμβανομένης της χειρονομίας του μοντέλου που κρατάει τα καστανά μαλλιά του κοντά στην καρδιά του, υποδηλώνουν μια οικεία εικόνα.

Τα μακριά μαλλιά ήταν ασυνήθιστα στην αυλή της Ελισάβετ, είπε η Ράδερφορντ. «Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν κάποιες κριτικές για το ότι τα μακριά μαλλιά έκαναν τους άνδρες να φαίνονται “γυναικωτοί”».

Δύο βραχιόλια από μαργαριτάρια κοσμούν τον καρπό του μοντέλου. Η Ράδερφορντ είπε ότι τα βραχιόλια, αν και συναντώνται συχνά σε πορτρέτα γυναικών αυτής της περιόδου, σπάνια εμφανίζονται σε πορτρέτα ανδρών.

Πρόσθεσε ότι όταν κάποιος βλέπει για πρώτη φορά το πορτρέτο, αρχικά δυσκολεύεται να προσδιορίσει αν απεικονίζει άνδρα ή γυναίκα. «Είναι απλά εξαιρετικό. Πρέπει να είναι μια από τις πρώτες αγγλικές ομοφυλοφιλικές εικόνες».

*Με στοιχεία από thegurdian.com