Προσφυγικό : Δύσκολος προμηνύεται ο χειμώνας – Πολιτική κόντρα για την αποκαλυπτική έκθεση της ΕΕ

Η θερμοκρασία έπεσε στους 12 βαθμούς τις τελευταίες δύο μέρες στη Λέσβο και τα πρώτα κρύα του φθινοπώρου επηρέασαν και τους δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που διαμένουν σε σκηνές στη νέα προσωρινή δομή του Καρά Τεπέ. Οι δυνατοί άνεμοι «ξυρίζουν» τον καταυλισμό, ο οποίος βρίσκεται δίπλα ακριβώς στη θάλασσα σε αντίθεση με τον ελαιώνα της – καμένης πια – Μόριας.

Residents at #KaraTepe on #Lesvos report many are freezing since morning due to heavy #wind on island.

There is no warm water or privacy to shower. Tent close at sea is many times colder than camp in olive grove of #Moria in winter, Afghan family mother of 2 reports. pic.twitter.com/8o86mIKLr9

— Franziska Grillmeier (@f_grillmeier) November 19, 2020

Άλλος ένας χειμώνας έρχεται για τους 8.000 διαμένοντες στο Καρά Τεπέ και η εύρεση μιας λύσης για τη διαβίωσή τους γίνεται ακόμα πιο αναγκαία, υπό το πρίσμα της αποκαλυπτικής έκθεσης της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (Committee to Prevent Torture ή CPT) για τις συνθήκες κράτησης και τις επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα.

Την ίδια ώρα, οι ελληνικές αρχές παραδέχονται εν ολίγοις ότι οι πρόσφυγες καλούνται να βγάλουν άλλον έναν δύσκολο χειμώνα, καθώς οι νέες δομές φιλοξενίας σε Σάμο, Κω και Λέρο θα είναι έτοιμες κατά το φθινόπωρο του 2021. Και βέβαια, οι δομές αυτές είναι κλειστές και δεν υπάρχει κάποια εγγύηση ότι θα είναι πολύ καλύτερες από τις υπάρχουσες.

«Είναι ένα πρόβλημα», λέει ο Γιώργος Κουμουτσάκος στον Guardian. «Ένας νέος καταυλισμός θα πρέπει να χτιστεί από το μηδέν και θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία για την τοποθεσία του. Είναι αδύνατον να δημιουργηθεί ένας πλήρως λειτουργικός καταυλισμός πριν το επόμενο καλοκαίρι».

Η ελληνική κυβέρνηση έχει υποσχεθεί ότι οι αιτούντες άσυλο δεν θα μένουν στα ελληνικά νησιά για παραπάνω από έξι μήνες.

Φρικτά ευρήματα: Στριμωγμένοι πρόσφυγες σε μικροσκοπικά κελιά

Τα ευρήματα της έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι σοκαριστικά και δείχνει ότι η συμπεριφορά των ελληνικών αρχών απέναντι στους εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν στα ελληνικά νησιά τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν απαράδεκτη.

Στην έκθεση μεταξύ άλλων σημειώνεται πως η αντιπροσωπεία «έλαβε, για μία ακόμα φορά [η προηγούμενη αντίστοιχη επίσκεψη ήταν το 2018], μία σειρά από καταγγελίες από μετανάστες περί χαστουκιών και κλωτσιών και χτυπημάτων με γκλομπ στο σώμα από μέλη της Ελληνικής Αστυνομίας και του Λιμενικού. Σε λίγες περιπτώσεις, αυτές οι καταγγελίες συνοδεύονταν από ιατρικά αποδεικτικά στοιχεία. Επιπροσθέτως, ελήφθησαν πολλαπλές καταγγελίες για υβριστική γλώσσα στο προ-αναχωρησιακό κέντρο στο Φυλάκιο, όπου ορισμένοι αστυνομικοί απευθύνονταν στους μετανάστες μέσα από τα κάγκελα ως “ζώα”».

«Φυσικά, το CTP αναγνωρίζει τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στη διαχείριση των μαζικών μεταναστευτικών κυμάτων στα σύνορα της ΕΕ», αναφέρει ο Μαρκ Κέλλυ, αντιπρόεδρος της επιτροπής, ο οποίος επισκέφτηκε τη χώρα μας τον Μάρτιο. «Παρ’ όλα αυτά, για κανένα λόγο να κακομεταχειρίζονται και να κρατούν άνδρες, γυναίκες και παιδιά σε απάνθρωπες συνθήκες».

Σοκαριστικό είναι το παράδειγμα κράτησης 93 προσφύγων σε δύο μικρά κελιά στο λιμάνι της Σάμου. Ανάμεσα στους κρατούντες ήταν και 20 μωρά, ενώ τρείς από τις 15 γυναίκες ήταν έγκυες. Τα κελιά δεν είχαν θέρμανση, κρεβάτια ή στρώματα. Στο ένα κελί, 42 τετραγωνικών μέτρων, ήταν στοιβαγμένοι 43 άνθρωποι και στο άλλο, 32 τ.μ., ήταν 50.

«Οι τουαλέτες που βρίσκονταν μέσα στο κελί ήταν βουλωμένες και βρωμούσαν αφόρητα… Οι μετανάστες δεν είχαν πρόσβαση σε μπάνιο για πάνω από δύο εβδομάδες, ενώ δεν τους δόθηκε σαπούνι για να πλύνουν τα χέρια τους», περιγράφει ο Κέλι.

Το συμπέρασμα της επιτροπής είναι δηλωτικό των προθέσεων της Ελλάδας, αλλά και της ΕΕ γενικότερα: οι αρχές επίτηδες υιοθετούσαν μια τιμωρητική στάση. «Είναι διαδεδομένη η πεποίθηση ότι οι κακές συνθήκες θα αποθαρρύνουν τους πρόσφυγες από το να ταξιδέψουν στην Ελλάδα», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Πολιτική κόντρα για τις επαναπροωθήσεις

Η έκθεση – κόλαφος αναφέρεται και στις πολυάριθμες καταγγελίες για επαναπροωθήσεις (pushbacks) τόσο από το ελληνικό Λιμενικό όσο και από τη Frontex. Η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων θέτει σοβαρά ερωτήματα για τη στάση της Frontex, την ώρα που νέα στοιχεία για παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων από το ελληνικό κράτος με εντολή της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής ήρθαν στο φως από το EUobserver.

Ντροπιαστική για τη χώρα χαρακτηρίζει ο Γιώργος Ψυχογιός την έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις συνθήκες κράτησης προσφύγων και μεταναστών στη χώρα μας και τις επαναπροωθήσεις.

Σε ανακοίνωσή του ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και τομεάρχης Μετανάστευσης και Ασύλου καλεί την κυβέρνηση να αναλάβει άμεσα τις ευθύνες της και ζητά προσωπικά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Νότη Μηταράκη να σταματήσουν να εκθέτουν «τη χώρα και έναν λαό που μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες αποτέλεσε παράδειγμα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης».

Από την άλλη, το υπουργείο Μετανάστευσης απάντησε επιρρίπτοντας ευθύνες στο ΣΥΡΙΖΑ για την κατάσταση του μεταναστευτικού. Σε ό,τι αφορά την έκθεση της Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης, το υπουργείο παραπέμπει σε παλαιότερη (από τον Μάρτιο) πολυσέλιδη ανακοίνωσή του, όπου ουσιαστικά αρνείται τις επαναπροωθήσεις και τις κατηγορίες για απάνθρωπη διαχείριση προσφύγων.

«Όταν υπάρχουν τέτοιες κατηγορίες, πάντα εξετάζονται», διαμηνύει στον Guardian ο κ. Κουμουτσάκος. «Είναι μια συνεχής πρόκληση να προστατέψουμε τα σύνορά μας. Η Τουρκία έχει 4 εκατ. πρόσφυγες που μπορεί να χρησιμοποιήσεις για γεωπολιτικούς σκοπούς πάλι».

Ο αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης & Ασύλου αποκάλεσε την προσφυγική κρίση «ένα μάθημα για όλους μας» και πρόσθεσε ότι: «Με κανένα τρόπο οι ικανές αρχές μας δεν παραβιάζουν τους διεθνείς νόμους και κανόνες. Είμαστε η ασπίδα της Ευρώπης και μας έχουν συγχαρεί για τη δουλειά μας».

"Ας το πάρουν απόφαση στον ΣΥΡΙΖΑ. Η Ελλάδα – και στο μεταναστευτικό – δεν γυρίζει πίσω"

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη τη δήλωση μου εδώ: https://t.co/WUHe9LTuzw

— Νότης Μηταράκης – Notis Mitarachi (@nmitarakis) November 19, 2020

Το υπουργείο Μετανάστευσης έχει ως επιχείρημα στη φαρέτρα του και τον τερματισμό της φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων στα αστυνομικά τμήματα, πρακτική η οποία εφαρμόζεται εδώ και σχεδόν 20 χρόνια στην Ελλάδα.

Στο πλαίσιο αυτό, πάντως, και με αφορμή την αυριανή Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η ΑΡΣΙΣ προειδοποιεί ότι τα δικαιώματα των παιδιών, ιδιαίτερα των πλέον ευάλωτων από τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, εγκαταλειμμένων, ανάπηρων, θυμάτων βίας και παραμέλησης εξακολουθούν να βρίσκονται σε κρίση.

«Ανεπαρκείς υποδομές και υποστελέχωση των υπηρεσιών προστασίας ανηλίκων, ελλιπής εκπαίδευση των επαγγελματιών και γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες συνιστούν ένα τοξικό μίγμα που διαβρώνει τα Δικαιώματα του Παιδιού» αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση.

Μάλιστα, στο μαθητικό πληθυσμό που ζει σε προσφυγικές δομές, καταγράφεται από την οργάνωση, μεγάλος αριθμός παιδιών ηλικίας 12 -18 ετών που δεν πηγαίνει σχολείο επειδή ανήκει στην κατηγορία «παράτυπα διαμένοντες».

Σε πολλές περιπτώσεις, σύμφωνα με την ΑΡΣΙΣ, ασυνόδευτοι ανήλικοι από γειτονικές χώρες ταξιδεύουν για να εργαστούν εποχιακά σε χωράφια της Βόρειας Ελλάδας.

Για την οργάνωση, «η προσωρινή λύση της προστατευτικής φύλαξης των παιδιών, ενδεχομένως θυμάτων εμπορίας, σε νοσοκομεία είναι τουλάχιστον ανεπαρκής, καθώς με το πέρας της προστατευτικής φύλαξης το παιδί συχνά δεν έχει άλλη δυνατότητα παρά να επιστρέψει στο προηγούμενο κακοποιητικό περιβάλλον».

«Η υπάρχουσα υποδομή στην Ελλάδα κρίνεται ανεπαρκής, αφού υπάρχουν δομές που υπολειτουργούν ή κάποιες που αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν σε λειτουργικά έξοδα ή άλλες ανάγκες αναστέλλουν τη λειτουργία τους ή κλείνουν οριστικά» καταλήγει η ανακοίνωση.

Nέα δομή στον Ελαιώνα

Μνημόνιο συνεργασίας, που προβλέπει μεταξύ άλλων έργα ανάπλασης σε γειτονιές της Αθήνας αλλά και τη λειτουργία ενός νέου χώρου προσωρινής φιλοξενίας προσφύγων στον Ελαιώνα, υπέγραψαν σήμερα ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης και ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στην Ελλάδα, Τζιανλούκα Ρόκο.

Ο νέος χώρος προσωρινής φιλοξενίας και στέγασης στον Ελαιώνα, που θα κατασκευαστεί δίπλα από την υπάρχουσα δομή, θα φιλοξενεί προσωρινά αναγνωρισμένους πρόσφυγες, οι οποίοι ήταν άστεγοι και διέμεναν σε πλατείες του κέντρου της Αθήνας.

Effective migration management relies on synergies and cooperation between State and local authorities and the set-up of the new temporary facility in Eleonas is a clear example of that approach. This initiative will benefit refugees as well as Athens resident communities. https://t.co/sOE96l8J1G

— Gianluca Rocco (@GianlucaRocco_) November 19, 2020

Εξειδικευμένο προσωπικό του ΔΟΜ θα βρίσκεται στον Ελαιώνα και θα υποστηρίζει την ένταξη των διαμενόντων στο πρόγραμμα HELIOS.

Ο χώρος θα έχει δυναμικότητα 500 θέσεων και η δημιουργία του θα χρηματοδοτηθεί από το υπουργείο Μετανάστευσης, ενώ την κατασκευή έχει αναλάβει ο δήμος Αθηναίων, ο οποίος από κοινού με τον ΔΟΜ θα αναλάβει τη διοίκηση και υποστήριξή του ως χώρου ημερήσιας φροντίδας και στέγασης.

Οι εξελίξεις για το προσφυγικό σε επίπεδο ΕΕ

Την ίδια ώρα, για άλλη μια φορά συζητήθηκε το ευρωπαϊκό σχέδιο για το μεταναστευτικό στη διακοινοβουλευτική διάσκεψη υψηλού επιπέδου για τη μετανάστευση και το άσυλο στην Ευρώπη που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τονίστηκε ότι η ΕΕ πρέπει να βοηθήσει τα κράτη μέλη στα εξωτερικά σύνορα να διαχειριστούν τις μεταναστευτικές ροές και να διασφαλίσει ότι θα παρέχει προστασία σύμφωνα με τις βασικές αξίες της. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στη σχέση «αλληλεγγύης και ευθύνης», στην εξωτερική διάσταση του προβλήματος, στη διαμόρφωση εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες και στη νόμιμη μετανάστευση και ένταξη.

Την ανάγκη να οικοδομήσει η ΕΕ ένα βιώσιμο σύστημα για τη μετανάστευση με βάση τις ευρωπαϊκές αξίες, καθώς και να επιδειχθεί αλληλεγγύη προς τα κράτη μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, υπογράμμισε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

We need a sustainable solution on migration.

We have to build a system that manages migration in the long term and is fully grounded in European values
 https://t.co/WPXxXrnZYs pic.twitter.com/JdGXG6wtRJ

— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) November 19, 2020

Η κ. φον ντερ Λάιεν υπενθύμισε ότι «η μετανάστευση είναι μια πραγματικότητα που ανέκαθεν υπήρχε και πάντοτε θα υπάρχει στην Ευρώπη» και ότι «εμπλουτίζει τις κοινωνίες μας φέρνοντας νέα ταλέντα στις χώρες μας, όταν τη διαχειριζόμαστε σωστά».

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις: «Το σύστημα που έχουμε πλέον δεν λειτουργεί. Το νέο μας Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο προσφέρει ένα νέο ξεκίνημα» είπε η Πρόεδρος και υπογράμμισε πόσο σημαντικό είναι «η ΕΕ να οικοδομήσει ένα σύστημα που θα διαχειρίζεται τη μετανάστευση μακροπρόθεσμα και το οποίο θα βασίζεται πλήρως στις ευρωπαϊκές αξίες», όπως ορίζει το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που παρουσίασε η Επιτροπή τον Σεπτέμβριο.

Για την εξεύρεση «βιώσιμης λύσης», η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν κάλεσε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη —τα εθνικά κοινοβούλια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις εθνικές κυβερνήσεις— να συνεργαστούν για την αναγνώριση και την υπέρβαση των υφιστάμενων διαφορών. Επανέλαβε επίσης την ανάγκη να επιδειχθεί αλληλεγγύη προς τα κράτη μέλη που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, οι ανησυχίες των οποίων πρέπει να ακουστούν και να συζητηθούν.

Ο πρόεδρος του ΕΚ Νταβίντ Σασόλι τόνισε ότι «οι άνθρωποι θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο οποιασδήποτε αποτελεσματικής ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση και το άσυλο» και στο πλαίσιο αυτό αναφέρθηκε στην πρόσφατη τραγωδία στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης, όπου ένα βρέφος έξι μηνών από τη Γουινέα έχασε τη ζωή του σε ναυάγιο.

Τόνισε επίσης ότι τα ιταλικά, ισπανικά, ελληνικά και μαλτέζικα σύνορα είναι στην πραγματικότητα ευρωπαϊκά σύνορα, αποτελούν δηλαδή κοινή ευθύνη για ολόκληρη την Ένωση. Για το λόγο αυτό, δήλωσε ότι χρειάζεται αφενός να οριστούν εναλλακτικές νόμιμες δίοδοι για την παροχή ασύλου, όπως οι ανθρωπιστικές θεωρήσεις (βίζα), αφετέρου να θεσπιστεί κοινό πλαίσιο κανόνων για τη διάσωση και την αποβίβαση ανθρώπων, αντί να ποινικοποιείται η δραστηριότητα όσων εκπληρώνουν νομικά δεσμευτικές αλλά και ηθικές υποχρεώσεις.

The EU must play a leading global role on asylum and migration. I hope that today's high-level conference will be the starting point of a collaboration between national parliaments and the @Europarl_EN to strengthen cooperation and find better ways forward https://t.co/wq4sJAzSbB

— David Sassoli (@EP_President) November 19, 2020

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, πρόεδρος του γερμανικού ομοσπονδιακού κοινοβουλίου παραδέχεται ότι δεν υπάρχουν εύκολες ή βέλτιστες λύσεις για το ζήτημα αυτό. «Πρέπει να εκπληρώσουμε τις ανθρωπιστικές μας υποχρεώσεις και η διάσωση ζωών στη θάλασσα αποτελεί νομική υποχρέωση», είπε, αλλά μερικές φορές πρέπει επίσης να συνεργαστούμε με αμφιλεγόμενα καθεστώτα. Προειδοποίησε ότι οι κυνικοί διακινητές χρησιμοποιούν τα ιδανικά της ΕΕ προς όφελός τους, επομένως «πρέπει να αποδείξουμε ότι είμαστε ικανοί να επιστρέψουμε ανθρώπους προκειμένου να μην δημιουργηθούν ψευδή κίνητρα».

Οι πρόεδροι των κοινοβουλίων της Πορτογαλίας και της Σλοβενίας, Εντουάρντο Φέρο Ροντρίγκες και Ιγκορ Ζόρτσιτς συμμετείχαν επίσης στην έναρξη της διάσκεψης, δεδομένου ότι οι δύο αυτές χώρες αποτελούν από κοινού με τη Γερμανία την τριάδα των Προεδριών του Συμβουλίου της ΕΕ.

Ο Φέρο Ροντρίγκες επεσήμανε ότι η μετανάστευση αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο στο οποίο η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί με βάση τις θεμελιώδεις αξίες της. «Πρέπει να γίνουν πολλά τα επόμενα χρόνια» με βάση ένα νέο ευρωπαϊκό σύμφωνο, είπε. Ο Ζόρτσιτς συμφώνησε ότι το ισχύον σύστημα ασύλου έχει παρουσιάσει υπερβολικά πολλές αδυναμίες τα τελευταία χρόνια και ελπίζει ότι η ΕΕ θα είναι σε θέση να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό κοινό πλαίσιο, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση κάθε κράτους μέλους.