Γερμανία – Έσση: Ενδεχομένως η ώρα της κρίσεως για τη Μέρκελ και το μεγάλο συνασπισμό

«Η κατάσταση του μεγάλου συνασπισμού είναι ιδιαίτερα δυσχερής. Κανείς δεν μπορεί να πει με απόλυτη βεβαιότητα πόσο σταθερή θα παραμείνει η κυβέρνηση. Εάν διαλυθεί, θα οδηγηθούμε σε νέες εκλογές» έλεγε σε προεκλογική της ομιλία στη Φρανκφούρτη η Γενική Γραμματέας της Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης (CDU), Ανεγκρέτ Κράμπ-Κάρενμπάουερ, ενόψει των αυριανών εκλογών στο κρατίδιο της Έσσης. Κινδυνολογούσε σκοπίμως, για να επηρεάσει τους ψηφοφόρους του κόμματός της να μην το εγκαταλείψουν.

Και δεν είχε άδικο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του (δεύτερου γερμανικού δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού δικτύου) ZDF, αναμένεται νέα εκλογική καθίζηση των Συντηρητικών μετά τη Βαυαρία, αφού οι Χριστιανοδημοκράτες θα πέσουν από το 38,3% του 2013 στο 28%. Εξίσου δραματικές αναμένονται και οι απώλειες των Σοσιαλδημοκρατών (SPD). Θα λάβουν μόλις 20%, ενώ το 2013 είχαν λάβει 30,7%. Όπερ σημαίνει ότι ενδεχομένως θα τεθεί επί τάπητος το θέμα της αποχώρησής τους από το μεγάλο συνασπισμό του Βερολίνου. Και βέβαια θέμα καγκελαρίου Μέρκελ, το αργότερο στο συνέδριο του κόμματός της στις αρχές Δεκεμβρίου, όπου φιλοδοξεί να επανεκλεγεί πρόεδρος του κόμματος.

Αντίθετα, οι Πράσινοι εμφανίζονται στην Έσση ενισχυμένοι, αφού από το 11,1% του 2013 αναμένεται να λάβουν 20%. Ανοδική είναι όμως και η πορεία των Φιλελευθέρων ( 8% από 5%) και της Αριστεράς  (8% από 5,2%). Η ακροδεξιά «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD) θα αλώσει -σύμφωνα πάντα με τις προγνώσεις- και το τελευταίο κρατίδιο της Γερμανίας και θα εισέλθει πανηγυρικά στο τοπικό κοινοβούλιο του Βίσμπαντεν (πρωτεύουσας της Έσσης) με ποσοστό 12%.

Κατά τους αναλυτές η άνοδος των Πρασίνων στην Έσση οφείλεται στη σαφή τους θέση στο προσφυγικό (ήταν εξ αρχής υπέρ της εισόδου και παραμονής τους στη Γερμανία) και την ξεκάθαρη απόσταση που πήραν από το ακροδεξιό κόμμα AfD. Παρέμειναν επίσης ενωμένοι χωρίς οι διαφωνούντες να μπλοκάρουν τη συγκυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκράτες, η κομματική ηγεσία τους ενέπνευσε αισιοδοξία, ήταν συναινετικοί, απέφυγαν τις εσωκομματικές διαμάχες -σε αντίθεση με τους κυβερνητικούς εταίρους στο Βερολίνο- και επικεντρώθηκαν σε διατύπωση εποικοδομητικών προτάσεων αντί να λένε απλώς «Όχι».

Στην Έσση, όπου σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις οι πολίτες δηλώνουν ικανοποιημένοι από την τοπική κυβέρνηση, συμβαίνει το οξύμωρο οι μεν Πράσινοι να εισπράττουν τα κέρδη από την τοπική πολιτική, αλλά τη φθορά του μεγάλου συνασπισμού στο Βερολίνο να την εισπράττουν οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU). Η συμμετοχή τους στον -ασυνήθιστο- συνασπισμό με τους Χριστιανοδημοκράτες του πρωθυπουργού Φόλκερ Μπουφιέ όχι απλώς δεν τους έβλαψε αλλά τους ενίσχυσε, με αποτέλεσμα να φλερτάρουν ακόμα και με τη δεύτερη θέση, εκτοπίζοντας έτσι από αυτήν τους Σοσιαλδημοκράτες στο άλλοτε προπύργιό τους, αφού φαίνεται πως πολλοί ψηφοφόροι τους δεν ταυτίζονται πλέον με το πάλαι ποτέ κόμμα των εργαζομένων και το εγκαταλείπουν. Αυτό θα σήμαινε -υπό προϋποθέσεις- ότι οι Πράσινοι μπορούν να διεκδικήσουν ακόμα και την πρωθυπουργία.

Τα μετεκλογικά σενάρια

Εφόσον επαληθευτούν οι προγνώσεις, οι Χριστιανοδημοκράτες, ακόμα και αν έχουν τελικά μεγάλες απώλειες, θα παραμείνουν πρώτο κόμμα και θα πρέπει να αναζητήσουν τρίτο εταίρο, δεδομένου ότι δεν θα έχουν πλέον μαζί με τους Πράσινους πλειοψηφία στο τοπικό κοινοβούλιο. Θεωρητικά, θα μπορούσαν να είναι οι Φιλελεύθεροι (FDP). Oι Πράσινοι, όμως, δεν μπορούν να συνυπάρξουν εύκολα μαζί τους σε μια τρικομματική κυβέρνηση. Οι απόψεις τους απέχουν παρασάγγας σε πολλά οικολογικά και κοινωνικά θέματα. Εκτός αυτού, ο πρόεδρός τους, Κρίστιαν Λίντνερ, απέκλεισε κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο σε συνέντευξή του στο περιoδικό Spiegel.

Η σύμπραξη Σοσιαλδημοκρατών (SPD) και Φιλελευθέρων (FDP) σε τρικομματική κυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκράτες δεν θα ενθουσίαζε το SPD, δεδομένου ότι πρέπει να συγκυβερνήσουν με ένα σκληρό νεο-φιλελεύθερο κόμμα. Μετά δε την ατζέντα λιτότητας Σρέντερ μάλλον θα αυτοκτονούσαν πολιτικά, αν συμφωνούσαν με όσα προτείνει. Ούτε όμως και οι Φιλελεύθεροι φαίνεται να επιθυμούν πολύ τη συνεργασία μαζί τους. Προτιμούν τους Χριστιανοδημοκράτες, αλλά μόνοι τους δε θα έχουν πλειοψηφία.

Ένα άλλο σενάριο είναι να προσπαθήσουν οι Σοσιαλδημοκράτες, υπό τον Τόρστεν Σέφερ-Γκίμπελ, έναν πολιτικό ο οποίος επικρατεί με άνεση τουλάχιστον στις τηλεοπτικές μονομαχίες με τον Φόλκερ Μπουφιέ, να σχηματίσουν κυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Πράσινους. Δεδομένου του κακού παραδείγματος του συνασπισμού στο Βερολίνου είναι όμως άγνωστο εάν οι τελευταίοι θα θελήσουν να εμπλακούν σε μια συγκυβέρνηση με τους δύο πρώτους και δεν προτιμήσουν την αντιπολίτευση.

Να σχηματιστεί μια κυβέρνηση υπό τους αποδυναμωμένους αλλά δεύτερους Σοσιαλδημοκράτες με τους ενισχυμένους Πράσινους και την επίσης ενισχυμένη Αριστερά (Die Linke) είναι ένα άλλο σενάριο μάλλον εύθραυστο και μη βιώσιμο.

Διά της εις άτοπον απαγωγής απομένει επομένως η λύση να σχηματίσουν οι Πράσινοι, δηλαδή οι κατ΄ουσίαν νικητές των εκλογών, κυβέρνηση, εφόσον είναι δεύτερο κόμμα. Αφού η ακροδεξιά αποκλείεται εκ προοιμίου από όλους και οι Φιλελεύθεροι το έχουν αποκλείσει, δυνάμει εταίροι τους είναι μόνο οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) και η Αριστερά (Die Linke). Οι Πράσινοι συγκυβερνούν βέβαια ήδη σε άλλα κρατίδια μαζί τους, αλλά θα είναι η πρώτη φορά που θα ηγούνται.

Η Αριστερά (Die Linke) βλέπει πολύ θετικά μια τέτοια προοπτική. «Θα πρέπει να αγωνιστούμε όλοι από κοινού για να χτίσουμε προοδευτικές πλειοψηφίες και να προετοιμάσουμε την πολιτική αλλαγή σε εθνικό επίπεδο» έχει πει η συμπρόεδρός της, Κάτια Κίπινγκ.

Το δε SPD θα έχει την ευκαιρία να αναδείξει και πάλι το κοινωνικό του πρόσωπο. Ιδεολογικά οι τρεις δυνητικοί εταίροι έχουν αρκετά κοινά, ώστε να βρουν κοινούς παρονομαστές. Αν συμβεί τελικά αυτό, ο δημοφιλέστατος επικεφαλής τους, Τάρεκ Αλ-Βαζίρ, ο γιος ενός διπλωμάτη από την Υεμένη και μιας γερμανίδας εκπαιδευτικού και πράσινης ακτιβίστριας, και μέχρι τώρα αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός Οικονομίας της Έσσης, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός της.

Οι συνέπειες

Σε κάθε περίπτωση, οι Πράσινοι αποκτούν μια δυναμική, η οποία, σε συνάρτηση με την αναμενόμενη δραματική πτώση Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών, θα μπορούσε να συνταράξει συθέμελα το μεγάλο συνασπισμό στο Βερολίνο. Ενώ επί μέρες τώρα επικρατεί σιγή ασυρμάτου σχετικά με τις ευθύνες για τις μεγάλες απώλειες Χριστιανοκοινωνιστών και Σοσιαλδημοκρατών στη Βαυαρία, οι εκλογές της Έσσης θα ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου. Θα απελευθερώσουν τις φωνές των εσωκομματικών επικριτών της καγκελαρίου Μέρκελ, όπως επίσης και των επικριτών της συμμετοχής του SPD στο μεγάλο συνασπισμό, εάν οι ψηφοφόροι τιμωρήσουν τελικά -μέσω Βισμπάντεν- το Βερολίνο.

Γι’ αυτό και η κ. Μέρκελ έκανε μια ύστατη έκκληση στους πολίτες σε προεκλογική συγκέντρωση της Έσσης: «Εάν είστε θυμωμένοι με αυτά που γίνονται στο Bερολίνο, γράψτε μου εμένα ένα γράμμα, εδώ όμως πρόκειται για τον τόπο σας».

Η γερμανίδα καγκελάριος πάντως δεν φαίνεται να πτοείται μέχρι τώρα ούτε από τις δημοσκοπήσεις ούτε από τις συζητήσεις για το πολιτικό της τέλος. Ούτε φαίνεται διατεθειμένη να εγκαταλείψει το θώκο της. Σε συνέντευξή της στον τοπικό δημόσιο ραδιοσταθμό της Έσσης (Ηessischer Rundfunk) είπε χαρακτηριστικά ότι «δεν νοείται να ανακηρύσσονται οι εκλογές κάθε κρατιδίου σε μικρές εθνικές εκλογές», ενώ πρόσθεσε με νόημα πως «κάθε προσπάθεια να προετοιμαστούν διάδοχοι (καγκελαρίων) έχει αποτύχει παταγωδώς μέχρι τώρα. Εξάλλου, μου αρέσει η δουλειά μου…» Απάντησε, δηλαδή, εμμέσως πλην σαφώς ότι δεν προετοιμάζει διάδοχο, αφού δεν προτίθεται να παραιτηθεί, ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων στην Έσση.

Η Άνγκελα Μέρκελ είναι σκληρό καρύδι και έχει αποδείξει μέχρι τώρα ότι κατέχει άριστα την τέχνη της πολιτικής επιβίωσης. Επομένως, θα μπορούσε να ξεπεράσει ακόμα και αυτόν τον -εκλογικό- σκόπελο. Μια ήττα του κ. Μπουφιέ θα δώσει όμως την ευκαιρία στους εσωκομματικούς επικριτές της να εξεγερθούν εναντίον της ακόμα και πριν από το συνέδριο του κόμματός της το Δεκέμβριο. Ορισμένοι υποδεικνύουν ήδη τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ως εκείνον τον έμπειρο πολιτικό ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει μια μεταβατική λύση. Ο ίδιος δεν αμφισβητεί πάντως ευθέως την καγκελάριο, έστω και αν διαπιστώνει αδυναμίες της. Λέγεται πάντως ότι η κ. Μέρκελ θα ήθελε να δώσει το δαχτυλίδι στην κ. Κάρενμπαουερ εν ευθέτω χρόνω, αφού έχει πρόσφατα αναλάβει καθήκοντα ως Γενική Γραμματέας του κόμματος στο Βερολίνο και δεν έχει ακόμα αρκετή πείρα.

Για τα αυριανά αποτελέσματα των εκλογών στην Έσση θα πρέπει όμως να ανησυχεί και η Αντρέα Νάλες, η πρόεδρος του SPD. To κόμμα της θα αμφισβητήσει τόσο την ίδια όσο και την επιλογή της συμμετοχής των Σοσιαλδημοκρατών στο μεγάλο συνασπισμό, την οποία υποστήριξε. Η αποχώρηση των Σοσιαλδημοκρατών, προκειμένου να αποφύγουν την πολιτική ανυπαρξία, πιθανότατα προς όφελος των Πρασίνων, αφενός μεν θα σήμαινε το τέλος του μεγάλου συνασπισμού και νέες εκλογές, τις οποίες όμως κανείς δεν θέλει, αφετέρου δε το τέλος της κ. Μέρκελ διά της τεθλασμένης, αφού τότε δύσκολα θα ενέκριναν οι Χριστιανοδημοκράτες νέα υποψηφιότητά της για την καγκελαρία.