Ζωή και Πεπρωμένο

Τιτλος πρωτότυπου: Life and Fate
Σελίδες: 960
Σχήμα: 14×21 εκ.

Το πραγματικό θέμα του βιβλίου είναι η καθημερινή μάχη που δίνει το ανθρώπινο πνεύμα με τη φρίκη του πολέμου και του ολοκληρωτισμού – φασιστικού ή κομμουνιστικού. Οι σελίδες του είναι γεμάτες τρομερές σκηνές απανθρωπιάς, δοσμένες με συνταρακτικά αιχμηρό τρόπο.

Αν ήταν δυνατόν να συμπυκνώσουμε το θέμα σε μία λέξη –πράγμα μάλλον αδύνατον σε ένα τόσο πλούσιο έργο– η λέξη αυτή θα ήταν “ελευθερία”. Το Ζωή και Πεπρωμένο είναι ένα μυθιστόρημα για το νόημα της ελευθερίας.

Ο προοδευτισμός του Γκρόσμαν διδάσκει ότι το δικαίωμα στις ταπεινές ιδιαιτερότητές μας είναι το μόνο για το οποίο αξίζει να μαχόμαστε. Στο μυθιστόρημα αυτό δεν έχουν θέση οι ήρωες, οι άγιοι και οι υπεράνθρωποι. Ισως αυτό ήταν μια επικίνδυνη ιδέα για τη Σοβιετική ΄Ενωση των αρχών του ’60 και ίσως γι’ αυτό το λόγο το έργο καταδικάστηκε στην αφάνεια από το σταλινικό καθεστώς – ένα ξεχασμένο βιβλίο για καιρούς που κανείς δεν ήθελε να θυμάται. Στον καμβά του 20ού αιώνα, με φόντο τη Μάχη του Στάλινγκραντ και τα γκουλάγκ, συναντιούνται στρατηγοί, στρατιώτες, μητέρες, σύζυγοι, γιοι, κόρες, αδελφές και πρώην σύζυγοι, ένα αγόρι που ετοιμάζεται για το πρώτο του φιλί, ναζιστές, ανακριτές και επιστήμονες της Μόσχας.

Ο συγγραφέας θα χαράξει σε αυτόν τον καμβά τις ανησυχίες του για τη φύση του ολοκληρωτισμού και του αντισημιτισμού, την απογοήτευσή του από την επανάσταση των Μπολσεβίκων, τη φρίκη του πολέμου, τη μάχη για ελευθερία και το πώς μπορεί ο άνθρωπος να σπάσει ό,τι τον κρατά δέσμιο. Για τον Γκρόσμαν ο κομμουνισμός και ο φασισμός είναι έννοιες εφήμερες. Εκείνο που μετρά, εκείνο που διαρκεί, είναι το άτομο, η μονάδα και οι απλές πράξεις της ατομικής καλοσύνης. Συγκλονιστικές σκηνές ανώνυμης καθημερινότητας πλημμυρίζουν το βιβλίο, όπως εκείνη η ηλικιωμένη γυναίκα που βγάζει ένα κομμάτι ψωμί για τον Γερμανό στρατιώτη, χωρίς να μπορεί να εξηγήσει τι την ώθησε σε αυτήν την πράξη, ενώ μέσα της αντιπαλεύουν τα δυο θεριά – το μίσος και η ανθρωπιά. Το θέμα του Ζωή και Πεπρωμένο δεν είναι η ιστορία αλλά η καθημερινότητα, η ανθρώπινη ζωή με τα μπερδέματα, τις αντιφάσεις, την αναστάτωση, τη διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία της.

Από τα Γερμανικά Στρατόπεδα Εξόντωσης στα Σοβιετικά Στρατόπεδα Εργασίας και από τα φλεγόμενα ερείπια του Στάλινγκραντ στα ανακριτικά γραφεία της μεταπολεμικής Μόσχας, τα μέλη και οι φίλοι της οικογένειας Σαπόσνικοβ προσπαθούν να ξεφύγουν από τα νύχια του πιο απάνθρωπου πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα. Πολεμούν, ερωτεύονται, ελπίζουν, απογοητεύονται, καταρρέουν, αρπάζονται από τα πιστεύω τους και συνεχίζουν, ενώ γύρω τους όλο και στενεύει ο κλοιός του ολοκληρωτισμού.

Η συγκλονιστική εποποιία Ζωή και Πεπρωμένο κατασχέθηκε το 1961 από την KGB, αφού, σύμφωνα με τον ηγέτη της «αποσταλινοποίησης» Νικήτα Χρουτσόφ, δεν ήταν παρά άλλη μια πυρηνική κεφαλή στραμμένη κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Η ελεύθερη έκδοσή του, το 1990, αποκάλυψε ένα αριστούργημα που μόνο με το Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι θα μπορούσε να συγκριθεί σε ρεαλισμό και τρυφερότητα, πίστη και ανθρωπιά.

Ο Βασίλι Γκρόσμαν γεννήθηκε το 1905 στην ουκρανική πόλη Berdichev. To 1941 έγινε πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας του Κόκκινου Στρατού, Krasnaya Zvezda, και κατέληξε να θεωρείται θρυλικός ήρωας πολέμου, περιγράφοντας την άμυνα του Στάλινγκραντ, την πτώση του Βερολίνου και τις συνέπειες του Ολοκαυτώματος. To βιβλίο του Ζωή και Πεπρωμένο, ένα αριστούργημα που ολοκλήρωσε το 1960, θεωρήθηκε απειλή για το ολοκληρωτικό καθεστώς και γι’ αυτό ο Γκρόσμαν ενημερώθηκε πως το μυθιστόρημά του θα έμενε αδημοσίευτο για τα επόμενα 200 χρόνια. Ο Γκρόσμαν πέθανε το1964.

«Ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα τού 20ού αιώνα»
The Times Literary Supplient

«Ένα πανόραμα της ρωσικής κοινωνίας στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γι’ αυτό ένα από τα θεμελιώδη βιβλία τού 20ού αιώνα».
The New York Review of Books

«Ένα σπουδαίο βιβλίο, ένα αριστούργημα, ένα βιβλίο που μόνο ένας Ρώσος θα μπορούσε να γράψει».
The Wall Street Journal

«Όπως συνηθίζεται στα κλασικά ρωσικά μυθιστορήματα, δεκάδες χαρακτήρες –συμπεριλαμβανομένων του Χίτλερ και του Στάλιν– περιπλανούνται στις σελίδες του. Εδώ δεν υπάρχουν “καλοί” και “κακοί” ούτε μελοδραματικές σκηνές. Κάθε λέξη είναι ειλικρινής, διαυγής, σίγουρη γι’ αυτό που λέει».
National Review

«Τεράστιο βάθος συναισθημάτων και μυθοπλαστικό μεγαλείο».
London Review of Books

«Είναι θέμα χρόνου να αναγνωριστεί ο Γκρόσμαν ως ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς τού 20ού αιώνα. Το Ζωή και Πεπρωμένο είναι ένα βιβλίο που επιβάλλεται να συζητηθεί».
The Guardian

«Διαβάστε το και θα νοιώσετε ευγνώμονες που ο 20ός αιώνας γέννησε έναν τόσο βαθυστόχαστο κήρυκα του ανθρωπισμού. Οι δοκιμασίες και οι εξομολογήσεις των ηρώων του μας δίνουν μερικές από τις πιο συγκλονιστικές καταβάσεις στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής, που μπορεί κανείς να βρει στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ένα μυθιστόρημα που δεν γνωρίζει χρονικά όρια».
The Washington Post World Book

«Ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο, ένα οικογενειακό έπος, ένα πολιτικό μυθιστόρημα, ένα ερωτικό μυθιστόρημα… Όλα αυτά κι ακόμα περισσότερα».
Le Journal du Dimanche