Τι ωθεί τα παιδιά στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς

Η επιθετική συμπεριφορά είναι ένα πρόβλημα που αφορά στο θύτη, το θύμα, τις οικογένειές τους αλλά και ολόκληρη την κοινωνία. Σχετικά με τα παιδιά που παρουσιάζουν τέτοιου είδους συμπεριφορά, πρέπει να τονιστεί ότι η επιθετικότητα μπορεί να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή τους, με τη μορφή εγκληματικότητας, συζυγικής βίας, κακομεταχείρισης παιδιών και σεξουαλικής παρενόχλησης, και να αποβεί μια μαθημένη συμπεριφορά για την αντιμετώπιση ποικίλων καταστάσεων. Αλλά και το θύμα μπορεί να αποκτήσει χρόνιο στρες, κατάθλιψη και γενική δυσφορία. Πέραν αυτών, η επιθετικότητα έχει και γενικότερες κοινωνικές συνέπειες, όπως η δημιουργία ενός κλίματος φόβου και κατατρεγμού.

Πρόσφατα έχει παρατηρηθεί μια αύξηση του βαθμού της βίαιης συμπεριφοράς και της επιθετικότητας στην κοινωνία μας. Όταν κάτι τέτοιο εντοπίζεται κυρίως σε νέους ανθρώπους, παιδιά του δημοτικού σχολείου και εφήβους, ο φόβος και η ανησυχία για τις επιδημικές διαστάσεις του φαινομένου εντείνονται και ενισχύεται η άποψη ότι η εγκληματικότητα αυξάνεται.

Πράγματι, είναι γεγονός ότι η αύξηση στη βίαιη συμπεριφορά συνοδεύεται από μειωμένο μέσο όρο ηλικίας αυτών που επιδίδονται σε τέτοιες πράξεις (σε ολοένα και μικρότερη ηλικία). Για να γίνει πρόληψη της βίας και να μειωθεί η εγκληματικότητα, πρέπει να επικεντρωθούμε στα πρωταρχικά συμπτώματα της αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η έρευνα δείχνει ότι η επιθετικότητα στο σχολείο μπορεί να αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες που συνεισφέρουν στην ανάπτυξη των μοτίβων της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Τι ακριβώς είναι το ‘νταηλίκι’;

Το νταηλίκιι ή η ψευτοπαλικαριά στο σχολείο είναι ένας τρόπος για επιβεβαίωση της δύναμης του παιδιού μέσω επιθετικής συμπεριφοράς. Οι μορφές της τελευταίας αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και μπορεί να είναι οποιαδήποτε από τις ακόλουθες:

• Επιθετικότητα στο προαύλιο
• Σεξουαλική παρενόχληση
• Επιθέσεις συμμοριών
• Επιθετική συμπεριφορά σε ερωτικά ραντεβού

Τα παιδιά με τέτοιου είδους συμπεριφορά αποκτούν δύναμη σε σχέση με το θύμα τους με πολλούς τρόπους:

• Με το σωματικό μέγεθος και τη δύναμή τους
• Γνωρίζοντας τις αδυναμίες του θύματός τους
• Λόγω της ‘ανώτερης’ θέσης τους μέσα στην ομάδα των συνομηλίκων
• Με τη συνδρομή και τη βοήθεια άλλων παιδιών (όπως σε μια συμμορία)

Η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να είναι σωματική/φυσική, συναισθηματική ή λεκτική. Επίσης, μπορεί να είναι άμεση (πρόσωπο με πρόσωπο) ή έμμεση, όπως το κουτσομπολιό ή ο αποκλεισμός κάποιου από την ομάδα. Με τη συνεχόμενη επιθετική συμπεριφορά, εδραιώνεται η κυριαρχία του θύτη πάνω στο θύμα, το οποίο με τη σειρά του μαθαίνει να είναι ανήμπορο και γίνεται ολοένα πιο θλιμμένο και φοβισμένο.

Πόσο διαδεδομένη είναι η επιθετική συμπεριφορά;

Πρόσφατες έρευνες στον Καναδά σε δείγμα 4.743 παιδιών (από την πρώτη δημοτικού μέχρι τη δευτέρα γυμνασίου) είχαν τα εξής αποτελέσματα: Τα παιδιά παραδέχτηκαν σε ποσοστό 8,6% ότι επέδειξαν επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε συμμαθητές τους πάνω από μία με δύο φορές σε διάστημα έξι εβδομάδων, ενώ σε ποσοστό 15% δήλωσαν ότι είχαν πέσει θύμα επιθετικής συμπεριφοράς μία με δύο φορές στο ίδιο διάστημα. Ελάχιστα παιδιά (2%) ανέφεραν ότι είχαν διπλή συμπεριφορά, δηλαδή ότι ήταν και θύτες και θύματα. Αυτά τα νούμερα πλησιάζουν πολύ αυτά που εμφανίζουν παρόμοιες έρευνες από τη Σκανδιναβία, την Ιρλανδία και την Αγγλία.

Αλλά και ερευνητές/παρατηρητές της συμπεριφοράς των παιδιών στο προαύλιο ή στο σχολείο δηλώνουν ότι η επιθετική συμπεριφορά συμβαίνει πολύ συχνά: κάθε επτά λεπτά στην αυλή και κάθε 25 λεπτά στην τάξη.

Τα ελληνικά δεδομένα φαίνονται εξίσου ανησυχητικά, αν λάβουμε υπόψη τις συνεχείς αναφορές στον Τύπο και πρόσφατα δημοσιεύματα σχετικά με την ύπαρξη συμμοριών στα σχολεία.

Ποιοι είναι οι νταήδες;

Τα χαρακτηριστικά των νταήδων προέρχονται από έρευνες σε αγόρια, αφού λίγα πράγματα είναι γνωστά για τέτοιου είδους συμπεριφορά από την πλευρά των κοριτσιών.

Φύλο: Αν και οι έρευνες παρουσιάζουν τα αγόρια πιο επιθετικά από τα κορίτσια, η ασυμφωνία ανάμεσα στο βαθμό επιθετικής συμπεριφοράς αγοριών και κοριτσιών στην αυλή δεν είναι και τόσο μεγάλη, απλώς έχει άλλη μορφή. Τα αγόρια τείνουν στη φυσική επιθετική συμπεριφορά, ενώ τα κορίτσια χρησιμοποιούν πιο έμμεσες μεθόδους, όπως το κουτσομπολιό και ο κοινωνικός αποκλεισμός.

Χαρακτήρας: Τα επιθετικά παιδιά τείνουν να έχουν διασπαστική συμπεριφορά και να παρουσιάζονται υπερκινητικά, παρορμητικά και υπερδραστήρια.

Επιθετικότητα: Η επιθετικότητα αυτών των παιδιών δεν περιορίζεται στους συμμαθητές τους, αλλά επεκτείνεται σε δασκάλους, γονείς, αδέλφια και άλλους ενήλικους και παιδιά. Έχουν την τάση να περηφανεύονται και να εξοργίζονται με το παραμικρό. Τα γοητεύουν οι επιθετικές καταστάσεις και έχουν θετική στάση απέναντι στην επιθετικότητα.

Φυσική δύναμη: Όσον αφορά στα αγόρια συνήθως η σωματική διάπλαση τα βοηθά, καθώς είναι δυνατοί ή γυμνασμένοι (αν πρόκειται για εφήβους) αλλά όχι απαραίτητα μεγαλόσωμοι. Το μοτίβο είναι διαφορετικό στα κορίτσια, καθώς συνήθως αυτά που έχουν επιθετική συμπεριφορά είναι πιο αδύναμα από τις συμμαθήτριές τους.

Έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης: Οι νταήδες έχουν λίγη συναισθηματική κατανόηση για τα θύματά τους και δείχνουν λίγη ή καθόλου μεταμέλεια για την επιθετική συμπεριφορά τους.

Τι ρόλο παίζουν οι συμμαθητές του θύτη και του θύματος;

Οι έρευνες δείχνουν ότι η επιθετική συμπεριφορά ενέχει πολύ περισσότερα από το θύτη και το θύμα, αφού το 85% των επεισοδίων επιθετικής συμπεριφοράς συμβαίνει στο πλαίσιο μιας ομάδας παιδιών. Αν και τα παιδιά δηλώνουν σε ποσοστό 83% ότι το να είναι μάρτυρες επιθετικής συμπεριφοράς τα κάνει να αισθάνονται άβολα, ωστόσο παίρνουν διάφορους ρόλους στο επιθετικό επεισόδιο: συμμετέχουν, επιδοκιμάζουν, παρακολουθούν παθητικά και σε μερικές περιπτώσεις παρεμβαίνουν. Ο ρόλος των συμμαθητών που παρακολουθούν το επεισόδιο είναι σημαντικός για τη διαμόρφωση του όλου συμβάντος, αν δηλαδή θα ξεκινήσει, θα συνεχιστεί και αν θα τύχει υποστήριξης.

Οι συμμαθητές έχουν την τάση να δίνουν την προσοχή τους στον θύτη και όχι στο θύμα. Αυτή η ενίσχυση προς το θύτη μπορεί να τον βοηθήσει να διατηρήσει τη δύναμή του πάνω στο θύμα και μέσα στην ομάδα των συμμαθητών. Επίσης, ο θύτης μπορεί να επηρεάσει τους συμμαθητές που παρακολουθούν και να τους προκαλέσει να συμμετάσχουν.

Τι ρόλο παίζει η οικογένεια του θύτη;

Οι νταήδες συνήθως προέρχονται από οικογένειες που παραμελούν τα παιδιά, είναι εχθρικές ή αδιάφορες και χρησιμοποιούν ποινές πολύ μεγαλύτερες από το παράπτωμα του παιδιού. Το νταηλίκι και η επιθετικότητα είναι συμπεριφορές που το παιδί μαθαίνει μέσα από υψηλό βαθμό σύγκρουσης (φυσικής ή λεκτικής) μεταξύ των γονιών.

Οι γονείς μπορεί άθελά τους να αποδέχονται την επιθετική συμπεριφορά, εκλαμβάνοντάς τη λανθασμένα ως αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας.

health.in.gr