Trastuzumab: Αριστη σκόπευση στον καρκίνο του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες. Μία στις ένδεκα θα νοσήσει από αυτόν στη διάρκεια της ζωής της. Η ασθένεια αυτή αναλογεί περίπου στο 30% όλων των καρκινωμάτων των γυναικών και είναι η δεύτερη αιτία θανάτου γι’ αυτές. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO), το 2001 καταγράφηκαν παγκοσμίως πάνω από 1,2 εκατομμύρια περιστατικά και περισσότεροι από 700.000 θάνατοι από τη νόσο. Τα τελευταία χρόνια έχουν επέλθει σημαντικότατες εξελίξεις στην αγωγή κατά του καρκίνου του μαστού, που αφορούν στην έγκαιρη διάγνωση, στην καλύτερη σταδιοποίηση, στις πιο σύνθετες στρατηγικές θεραπείας και σε πιο αποτελεσματικούς αντικαρκινικούς παράγοντες.

Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται και στους άνδρες, αλλά σε πολύ μικρότερη συχνότητα. Επειδή η μαστική μάζα είναι μικρή σε αυτούς, η διάγνωση είναι ευκολότερη.

Πάντως, ο καρκίνος του μαστού θεωρείται ότι πλήττει λιγότερο τον ελληνικό γυναικείο πληθυσμό σε σχέση με τους αντίστοιχους πληθυσμούς της βόρειας και της κεντρικής Ευρώπης. Η ίδια χαμηλή συχνότητα συναντάται και στις άλλες μεσογειακές χώρες και οι ειδικοί την αποδίδουν στο οικολογικό περιβάλλον, στη διατροφή και στο μέτριο βιοτικό επίπεδο -καθώς ο καρκίνος του μαστού θεωρείται νόσος του πολιτισμού.

Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο και στα δύο φύλα. Διάφορα γονίδια (BRCA, HER2) έχουν εντοπιστεί για τα οποία έχει αποδειχθεί ότι σχετίζονται με υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης της συγκεκριμένης κακοήθειας.

Η πλειονότητα των ογκιδίων που εντοπίζονται στο μαστό είναι καλοήθεις όγκοι (μη καρκινικοί). Οι κύστες (ινοκυστική μαστοπάθεια), τα αδενώματα, τα λιπώματα, τα θηλώματα και άλλα δεν αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για την υγεία και δεν μεταλλάσσονται σε καρκίνο. Ορισμένα από αυτά υποχωρούν αυτομάτως με την πρόοδο της ηλικίας και ιδίως με την εμμηνόπαυση. Ωστόσο, οι καταστάσεις αυτές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μέχρι να αποδειχθεί ότι δεν αποκρύπτουν κακοήθεια.

Η λήψη ιστορικού και η καλή κλινική εξέταση του μαστού από έμπειρο ιατρό πολλές φορές είναι αρκετές. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως το σχήμα του ογκιδίου δεν πληροί 100% τα χαρακτηριστικά του καλοήθους όγκου, ή το υγρό που εκκρίνεται από τη θηλή του μαστού είναι ύποπτο για κακοήθεια λόγω παρουσίας αίματος. Έτσι, ο ιατρός δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το αν υπάρχει κακοήθεια ή όχι μόνο με την απλή κλινική εξέταση, γι’ αυτό καταφεύγει σε εργαστηριακές εξετάσεις, όπως μαστογραφία, κυτταρολογική εξέταση του υγρού, ακόμη και βιοψία κάποιου ογκιδίου, οι οποίες είναι απαραίτητες.

Η μαστογραφία μετά την ηλικία των 40 χρόνων πρέπει να γίνει σκοπός των γυναικών που θέλουν να προλάβουν τη νόσο. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι εάν ο όγκος εντοπιστεί στο πρώτο στάδιο και το μέγεθός του δεν ξεπερνά σε διάμετρο το ένα εκατοστό, το 90% των γυναικών ζουν περισσότερο από μια εικοσαετία. Εντούτοις, η διάγνωση επισφραγίζεται μόνο με την ιστολογική εξέταση.

Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα, μόλις το 15% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται στο πρώτο στάδιο, ενώ στις ΗΠΑ το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 50%. Υπάρχει λοιπόν μεγάλο περιθώριο εξέλιξης στον τομέα της πρόληψης στη χώρα μας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν επέλθει σημαντικότατες εξελίξεις στην αγωγή κατά του καρκίνου του μαστού, που αφορούν στην έγκαιρη διάγνωση, στην καλύτερη σταδιοποίηση, στις πιο σύνθετες στρατηγικές θεραπείας και σε πιο αποτελεσματικούς αντικαρκινικούς παράγοντες. Οι προοπτικές επιβίωσης των γυναικών με καρκίνο σε αρχικό στάδιο είναι σήμερα σημαντικά μεγαλύτερες από ό,τι δέκα χρόνια πριν. Η αγωγή κατά του καρκίνου γενικά περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, συχνά δε και τα τρία μαζί, ανάλογα με το στάδιο κατά το οποίο έγινε η διάγνωση και με τους στόχους της αγωγής.

Στο πλαίσιο της εξέλιξης της ιατρικής επιστήμης και με δεδομένη τη δυσκολία περαιτέρω βελτίωσης των χειρουργικών τεχνικών, οι οποίες ήδη έχουν φτάσει σε υψηλό επίπεδο, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για νέες πρωτοποριακές θεραπείες που θα είναι πιο αποτελεσματικές και καλύτερα ανεκτές από τη συμβατική χημειοθεραπεία.

Οι καθημερινές πρόοδοι που επιτελούνται στους τομείς της μοριακής βιολογίας και της γενετικής αναδεικνύουν νέους θεραπευτικούς στόχους ένας από τους οποίους είναι και το γονίδιο HER2, που θεωρείται υπεύθυνο για τη σύνθεση της ομώνυμης πρωτεΐνης, το οποίο εκτιμάται ότι υπερεκφράζεται στο 20-25% των ασθενών με καρκίνο του μαστού και αποτελεί σημαντικό προγνωστικό και προβλεπτικό παράγοντα όχι μόνο για την εξέλιξη της νόσου αλλά και για την επιλογή της βέλτιστης θεραπευτικής αγωγής. Αν σε μία πάσχουσα από τη νόσο ανιχνευθούν υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης HER2, αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι η κακοήθειά της θα είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στη θεραπεία (σε ποσοστό 25% έως 30%). Συνεπώς, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με υψηλότερες δόσεις ακτινοβολίας ή χημειοθεραπευτικών σκευασμάτων για την όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική πρόληψη των υποτροπών της νόσου.

Η έρευνα στράφηκε και στη σύνθεση νέων φαρμακευτικών ουσιών που θα είχαν την ιδιότητα να εμποδίζουν ή να περιορίζουν την έκφραση του συγκεκριμένου γονιδίου, διευρύνοντας έτσι το φάσμα επιλογών του κλινικού ιατρού. Μια τέτοια θεραπευτική επιλογή συνιστά και το Trastuzumab (που κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Herceptin) ένα πρωτοποριακό μονοκλωνικό αντίσωμα που δεσμεύεται επιλεκτικά πάνω στους HER2 υποδοχείς των καρκινικών κυττάρων και εμποδίζει την ανάπτυξή τους. Το φάρμακο χορηγείται σε γυναίκες με μεταστατικό καρκίνο ή σε όσες έχουν παρουσιάσει πρόβλημα εκτός από τα γάγγλια της μασχάλης.

Κλινική μελέτη που δημοσιεύθηκε το Μάρτιο του 2001 στο επιστημονικό έντυπο New England Journal of Medicine έδειξε ότι ο συνδυασμός του Trastuzumab με την καθιερωμένη χημειοθεραπεία οδήγησε σε θεαματική παράταση της επιβίωσης των ασθενών που ήταν HER2 θετικές.

Η έρευνα, που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια υπό την επίβλεψη του Δρ Ντένις Τζ. Σάλμον, πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 469 γυναικών. Όσες συμμετείχαν δεν είχαν προχωρήσει σε χημειοθεραπεία για να καταπολεμήσουν το μεταστατικό καρκίνο, μολονότι ορισμένες είχαν κάνει χημειοθεραπεία όταν ο καρκίνος περιοριζόταν στο μαστό. Οι ερευνητές χώρισαν τις γυναίκες σε δύο ομάδες. Όσες ήταν στην πρώτη ομάδα, που αποτελούνταν από 234 ασθενείς, υποβλήθηκαν αποκλειστικά σε χημειοθεραπεία, ενώ σε αυτές της δεύτερης χορηγήθηκε χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με το Herceptin. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι το γκρουπ που έλαβε επιπλέον το φάρμακο είχε, κατά μέσο όρο, παράταση ζωής 25 μηνών. Ωστόσο, κάποια μέλη της ομάδας του Herceptin παρουσίασαν καρδιολογικά προβλήματα σε ποσοστό 8% έως 27%, ανάλογα με τον τύπο της χημειοθεραπείαs (ανθρακυκλίνη, κυκλοφωσφαμίδη). Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν ο πόνος στο στήθος και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Πάντως, οι ερευνητές κατέληξαν ότι τα όποια πιθανά καρδιολογικά προβλήματα είναι λιγότερο σημαντικά από την παράταση της ζωής των ασθενών.

Είναι επομένως ζωτικής σημασίας για τις ασθενείς να υποβάλλονται έγκαιρα σε
εξέταση για μέτρηση του HER2 από την αρχή της διάγνωσης της νόσου μαζί και με άλλους δείκτες, προκειμένου να εξασφαλιστεί η έγκαιρη και ορθή θεραπευτική αντιμετώπισή τους.

Η πρόληψη αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη διατήρηση ενός καλού επιπέδου υγείας, δεν μπορεί, όμως, να τη διασφαλίσει απόλυτα. Η αθέατη δουλειά των ερευνητών στα εργαστήρια, αφού πρώτα τα αποτελέσματά της ελεγχθούν σε πολλά επίπεδα, συχνά καταλήγει στη βελτίωση των θεραπευτικών μεθόδων που εφαρμόζονται στην καθημερινή κλινική πράξη. Η μάχη κατά του καρκίνου συνεχίζεται!

health.in.gr