Από τα τηλέφωνα στα emoji: Η νέα «ψηφιακή πρεσβεία» των Βρυξελλών

Σε μια ολοένα πιο «ψηφιακή» διπλωματία τύπου emoji, αρκετές πρεσβείες κρατών-μελών της ΕΕ στις Βρυξέλλες ενημερώνουν σε πραγματικό χρόνο εκατοντάδες δημοσιογράφους μέσα από μεγάλες ομάδες σε εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων, σύμφωνα με ρεπορτάζ του EUobserver.

Το βασικό κανάλι WhatsApp της δανικής προεδρίας μετρά 309 μέλη, οι λίστες της πρώην πολωνικής προεδρίας υπήρξαν ακόμη πιο πολυπληθείς, η βελγική προεδρία του 2024 διατηρεί κληρονομιά ομάδας 285 μελών, ενώ η σουηδική προεδρία του 2023 αξιοποιεί κανάλι στο Signal με 336 μέλη.

Για τους δημοσιογράφους, πρόκειται για ουσιαστικό εργαλείο: «Τεράστιο κέρδος αποδοτικότητας να μη χρειάζεται να κυνηγάς τα ίδια θραύσματα πληροφορίας που ζητούν και οι 400 συνάδελφοί σου», σημειώνει ανταποκρίτρια στις Βρυξέλλες.

Οι διπλωμάτες, από την πλευρά τους, αποφεύγουν να απαντούν στην ίδια ερώτηση σε δεκάδες ξεχωριστές κλήσεις. Τα μεγάλα γκρουπ λειτουργούν και ως «εξισωτής» πρόσβασης: μικρά και ανεξάρτητα μέσα μπαίνουν στο ίδιο κανάλι πληροφόρησης με τα ισχυρά brands, αντί των παλαιών, στενών κύκλων ενημέρωσης.

Το ύφος ποικίλλει με τους Δανούς και Σουηδούς να κρατούν πιο επίσημη αγγλική γλώσσα, ενώ Πολωνοί και Βέλγοι έδειξαν πιο χαλαρή διάθεση, με την πολωνική προεδρία να τολμά ακόμη και χιούμορ ή emoji. Η Γερμανία κινήθηκε πιο συντηρητικά, δημιουργώντας μόνο προ-συνόδου ομάδες με ατζέντες και on-the-record αποσπάσματα υπουργών που πάντως προσέλκυσαν έως 370 μέλη.

Κληρονομιά της πανδημίας

Πέρα από τις ανοιχτές λίστες, όλοι οι εκπρόσωποι Τύπου κρατών-μελών διαθέτουν προσωπικούς λογαριασμούς WhatsApp ή Signal για διμερείς συνομιλίες. Αυτό επιτρέπει «ταυτόχρονα 27 DM» με μία ερώτηση copy–paste, προσφέροντας ταχύτατες αντιδράσεις από τις πρωτεύουσες.

Υπάρχουν βέβαια ρητοί κανόνες. Τα readouts από συναντήσεις πρέσβεων ή υπουργών στο Συμβούλιο της ΕΕ θεωρούνται από προεπιλογή «on background» — χωρίς παράθεση, απόδοση ή διαμοιρασμό εκτός ομάδας.

Υλικό μπορεί να «ανέβει» σε «off-the-record», άρα παραθέσιμο και αποδοτέο σε «διπλωμάτη της ΕΕ», εφόσον υπάρξει διμερής συμφωνία.

Στα άγραφα ήθη, οι δημοσιογράφοι κρατούν κόσμιους τόνους ακόμη και σε θερμασμένες θεματικές, ενώ οι πιο «χαλαροί» διπλωμάτες είναι φειδωλοί στα emoji — μια μικρή παλέτα που σπανίως «ξεφεύγει» εκτός διμερών καναλιών.

Το μοντέλο παγιώθηκε στην περίοδο των lockdowns 2020–2023 και έμεινε ως καθημερινότητα. Οι πλατφόρμες επιλέγονται και για πρακτικούς λόγους. Το WhatsApp είναι «όλοι είναι εκεί γιατί όλοι είναι εκεί», με πάνω από τρία δισεκατομμύρια χρήστες.

Μειοψηφία αποστολών, ιδίως στις Βαλτικές και τις σκανδιναβικές χώρες, προτιμούν το Signal, που δημιουργήθηκε από τον κρυπτογράφο Moxie Marlinspike και διαχειρίζεται μη κερδοσκοπικά. Στην ευρύτερη δημόσια σφαίρα, οι διπλωμάτες παραμένουν ενεργοί σε X, Facebook και LinkedIn, με περιορισμένες δοκιμές σε Bluesky και Instagram.

Tα μειονεκτήματα και οι τριβές

Μαζί με τα οφέλη έρχονται και σαφή κόστη, που σκιαγραφεί το ρεπορτάζ του EUobserver. Πρώτον, η ισορροπία ζωής–εργασίας είναι αυτή που πλήττεται. Οι ειδοποιήσεις δεν γνωρίζουν ωράριο, με διπλωμάτες να μιλούν για «παρεμβατική» κουλτούρα όπου η εφαρμογή εξυπηρετεί και ιδιωτικές χρήσεις, άρα δεν «κλείνει» ποτέ.

Δεύτερον, τα όρια: «spamming» με τετριμμένες ερωτήσεις προς ολόκληρες ομάδες που καταλήγουν σε ανοιχτά φόρα, ροκανίζοντας χρόνο και ψυχραιμία.

Τρίτον, τίθεται θέμα εμπιστοσύνης καθώς όταν στοιχεία από κλειστά γκρουπ δημοσιοποιούνται, ορισμένες αποστολές γίνονται πιο φειδωλές, περιορίζοντας ακριβώς αυτό που έκανε τα κανάλια χρήσιμα.

Υπάρχει επίσης ο γνωστός κίνδυνος να στέλει κανείς κάτι καταλάθος. Χαρακτηριστικά ευτράπελα είναι ένα «Καληνύχτα, αγάπη» που έφυγε σε λάθος παραλήπτη προκαλώντας εύλογα αμηχανία.

Στο πεδίο της ασφάλειας, παρότι τα διαβαθμισμένα έγγραφα ανταλλάσσονται με αυστηρότερα πρωτόκολλα, ευαίσθητες συζητήσεις γίνονται συχνά σε τέτοια chat μεταξύ «εμπίστων», με την επίγνωση ότι οι δημοφιλείς εφαρμογές θεωρούνται στόχος παρακολούθησης και κοινωνικής χαρτογράφησης από εχθρικούς δρώντες.

Τέλος, το δημόσιο σκηνικό των social είναι γνωστό για τοξικότητα, παραπληροφόρηση και πολιτική χειραγώγηση. Είναι ένα περιβάλλον που οι πρεσβείες δύσκολα αγνοούν, μολονότι δεν θεωρούν ιδανικό.

Συνολικά, οι ομαδικές συνομιλίες έφεραν ταχύτητα, ευρύτητα και «δημοκρατία» πρόσβασης στο ρεπορτάζ των Βρυξελλών. Μαζί όμως επέβαλαν νέους κανόνες, λεπτές ισορροπίες και κινδύνους που το EUobserver- δεν μπορούν να αγνοηθούν αν το ψηφιακό μοντέλο θέλει να μείνει βιώσιμο.