Μπορούν οι ΗΠΑ να προστατεύσουν τους φίλους τους στον Κόλπο;

Τον Μάιο του τρέχοντος έτους, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στάθηκε σε ένα υπόστεγο στα περίχωρα της Ντόχα, της πρωτεύουσας του Κατάρ, και έκανε μια υπόσχεση. Πίσω του, καθώς μιλούσε, βρισκόταν μια φάλαγγα αμερικανικών στρατευμάτων. Στα αριστερά του βρισκόταν ένα drone MQ-9 Reaper και στα δεξιά του ένα μαχητικό αεροσκάφος F-15. Η πολεμική εικόνα είχε ως στόχο να ενισχύσει τα λόγια του προέδρου προς τους συμμάχους, σύμφωνα με τον Economist.

«Δεν θα διστάσω ποτέ να ασκήσω την αμερικανική δύναμη, αν είναι απαραίτητο, για να υπερασπιστώ τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ή τους εταίρους μας», είπε. «Και ένας από τους σπουδαίους εταίρους μας βρίσκεται ακριβώς εδώ». Παράλληλα πήρε υποσχέσεις για επενδύσεις τρισεκατομμυρίων και δώρο ένα υπερπολυτελές νέο αεροπλάνο για Air Force One αξίας 400 εκατ. δολαρίων.

Στις 9 Σεπτεμβρίου, ένας σύμμαχος των ΗΠΑ χρησιμοποίησε αεροσκάφη αμερικανικής κατασκευής για να βομβαρδίσει αυτόν τον «σπουδαίο εταίρο». Η ισραηλινή πολεμική αεροπορία χτύπησε μια βίλα στη Ντόχα, όπου πιστευόταν ότι συναντιόνταν ηγετικά στελέχη της Χαμάς. Φαίνεται ότι η επίθεση δεν ήταν επιτυχής: αν και πέντε χαμηλόβαθμα μέλη της Χαμάς σκοτώθηκαν, τα ηγετικά στελέχη φέρεται να επέζησαν.

Δεν ήταν απλώς μια τακτική αποτυχία. Η επίθεση πιθανότατα θα θέσει σε κίνδυνο τις τρέχουσες συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Θα ενισχύσει επίσης δύο αναδυόμενους φόβους που διακατέχουν πολλούς ηγέτες στον Κόλπο: ότι ένα ανεξέλεγκτο Ισραήλ είναι πλέον ηγεμονική δύναμη στην περιοχή και ότι η Αμερική δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί την ασφάλειά τους.

Ο αραβικός κόσμος αντιμετωπίζει αυτή τη φωτογραφία ως την άρνηση των ΗΠΑ να σταματήσουν το Ισραήλ.

To Κατάρ δεν αποτελούσε στόχο του Ισραήλ μέχρι που… αποτέλεσε

Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν η Χαμάς σκότωσε ή απήγαγε περίπου 1.400 Ισραηλινούς, η ισραηλινή κυβέρνηση έχει ορκιστεί να κυνηγήσει τους ηγέτες της οργάνωσης. Ωστόσο, μέχρι τώρα απέφευγε να τους στοχεύσει στο Κατάρ. Το μικρό εμιράτο φιλοξενεί το πολιτικό γραφείο της Χαμάς, αλλά και την περιφερειακή έδρα της κεντρικής διοίκησης των ΗΠΑ.

Το σχέδιο για επίθεση στο Κατάρ φέρεται αντιτάχθηκε από τη Μοσάντ, την υπηρεσία εξωτερικών πληροφοριών του Ισραήλ, και από τους στρατηγούς της. Και οι δύο υποστήριξαν ότι θα διαταράξει την τελευταία προσπάθεια του. Τραμπ να αναβιώσει τις συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός και θα θέσει σε κίνδυνο τους ομήρους που εξακολουθούν να κρατούνται στη Γάζα.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου το διέταξε ούτως ή άλλως, εν μέρει λόγω της κριτικής που δέχτηκε η κυβέρνησή του μετά από μια ένοπλη επίθεση που άφησε έξι νεκρούς πολίτες στην Ιερουσαλήμ στις 8 Σεπτεμβρίου.

Ο Σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαΐντ Αλ Ναχάν, Πρόεδρος των HAE, ξεπροβοδίζεται από τον Σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι, Εμίρη του Κατάρ, κατά την αναχώρησή του από το Διεθνές Αεροδρόμιο της Ντόχα, στο Κατάρ, στις 10 Σεπτεμβρίου 2025. REUTERS

Οι αραβικές χώρες ανησυχούν από ένα Ισραήλ που δρα ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ

Αυτό καθιστά το Κατάρ την έκτη χώρα που έχει βομβαρδίσει το Ισραήλ μετά τη σφαγή (σ.σ.10η. Παλαιστίνη, Λίβανος, Υεμένη, Συρία, Ιράν, Ιράκ, Αίγυπτο, Μάλτα, Τυνησία, Κατάρ, στη Μάλτα και την Τυνησία στα χωρικά τους ύδατα, χτύπησε με drone πλοία του Στόλου της Ελευθερίας και του Somoud).

Αλλού θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι ενήργησε ενάντια σε πραγματικές απειλές. Οι πολιτοφυλακές στο Ιράκ, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη, τη Συρία και την Υεμένη έχουν επιτεθεί σε αυτό από τις 7 Οκτωβρίου, όπως και το Ιράν, το οποίο υποστηρίζει πολλούς από τους περιφερειακούς εχθρούς του Ισραήλ.

Δεν μπορεί να ισχυριστεί κάτι τέτοιο για το Κατάρ. Η επιδρομή εναντίον του δεν είχε ως στόχο την πρόληψη μιας επικείμενης απειλής, ούτε καν την πρόληψη ενός μελλοντικού κινδύνου. Ήταν μια πράξη εκδίκησης στο έδαφος ενός κυρίαρχου κράτους.

Στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Μοχάμεντ μπιν Ζαέντ, πρόεδρος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, πέταξε στη Ντόχα για να συναντήσει τον εμίρη. Ο πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας αναμενόταν να επισκεφθεί την επόμενη μέρα. Ήταν μια δημόσια επίδειξη υποστήριξης από γειτονικές χώρες που, πριν από λίγο καιρό, είχαν διακόψει τις διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις με το Κατάρ.

O ΗΠΑ παρέστη σε συνεδρίαση στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου στις 14 Μαΐου.

Το Κατάρ βρισκόταν σε διαμάχη με όλους τους γείτονές του, αλλά το στήριξαν

Το εμιράτο αποτελεί από καιρό το μαύρο πρόβατο του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), ενός κλαμπ έξι πετρελαϊκών μοναρχιών. Η υποστήριξή του σε ισλαμιστικές ομάδες όπως η Χαμάς εξόργισε τους γείτονές του.

Το ίδιο συνέβη και με την υποστήριξή του στο Al Jazeera, το αραβικό δορυφορικό κανάλι ειδήσεων, το οποίο κάποτε ήταν ένα ελεύθερο και κριτικό μέσο ενημέρωσης. Τέτοιες πολιτικές οδήγησαν τέσσερα αραβικά κράτη να επιβάλουν ταξιδιωτικό και εμπορικό εμπάργκο στο Κατάρ το 2017 (το οποίο άρθηκε το 2021).

Ωστόσο, οι διαφωνίες τους με το Κατάρ ωχριούν σε σύγκριση με τους φόβους για τη δική τους κυριαρχία και ασφάλεια. Ο ΣΣΚ έχει ευδοκιμήσει χάρη στη φήμη του για ηρεμία, αλλά η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ έχουν δεχθεί επιθέσεις από το Ιράν και τους συμμάχους του από το 2019 (σ.σ. Εμφύλιος πόλεμος της Υεμένης, όπου η Σαουδική Αραβία συμμετείχε και χτυπήθηκε από τους Χούθι).

Και οι δύο χώρες απογοητεύτηκαν από την αντίδραση της Αμερικής, της μακροχρόνιας προστάτιδάς τους. Όσο για το Κατάρ, έχει δεχθεί δύο βομβαρδισμούς φέτος. Ο πρώτος ήταν τον Ιούνιο από το Ιράν, ως αντίποινα για τις αμερικανικές επιθέσεις στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις (σ.σ. Χτυπήθηκε συμβολικά ένα ραντάρ στην αμερικανική βάση Αλ Ουντέιντ, με… προειδοποίηση).

Η επίθεση στο Κατάρ απέδειξε πως τα δισεκατομμύρια που πληρώνουν οι χώρες του Κόλπου για την προστασία τους στις ΗΠΑ, δεν έχουν αντίκρισμα.

Οι ΗΠΑ διέψευσαν πως ήταν ενήμερες για το χτύπημα

Αυτό εξηγεί γιατί η κυβέρνηση Τραμπ φαίνεται τόσο αμήχανη. Η Καρολάιν Λίβιτ, εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, διάβασε μια προσεκτικά διατυπωμένη δήλωση μετά την επίθεση, η οποία υπονοούσε ότι η Αμερική έμαθε για αυτήν μόνο όταν είχε ήδη ξεκινήσει (και από τον ίδιο τον στρατό της, όχι από το Ισραήλ).

Ο Τραμπ δημοσίευσε αργότερα ένα παρόμοιο μήνυμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πρόσθεσε την υπόσχεση ότι ο Μάρκο Ρούμπιο, υπουργός Εξωτερικών του, θα εργαστεί για την οριστικοποίηση μιας αμυντικής συμφωνίας με το Κατάρ. Υποσχέθηκε επίσης ότι το Κατάρ δεν θα αποτελέσει ξανά στόχο (αν και ο κ. Νετανιάχου υπονόησε στη συνέχεια το αντίθετο).

Ισραηλινοί αξιωματούχοι παρουσιάζουν μια διαφορετική εκδοχή: ότι ο κ. Τραμπ μπορεί να εξεπλάγη από το χρονοδιάγραμμα, αλλά γνώριζε το σχέδιο και αν δεν έδωσε το πράσινο φως, δεν έβαλε και κόκκινο. Πηγές στην Ουάσινγκτον παρουσιάζουν αντικρουόμενες εκδοχές, αλλά συμφωνούν ότι ο κ. Τραμπ είναι εξοργισμένος: «Ντροπιαστικό», λέει ένας πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου.

Οι ομόλογοί τους στο Ισραήλ ήταν επίσης εξοργισμένοι με την επιχείρηση και τα αποτελέσματά της. «Ήταν μια κολοσσιαία αποτυχία. Περίμεναν να πείσουν τον Τραμπ να συμφωνήσει, αλλά αυτό ήταν μια τεράστια εσφαλμένη εκτίμηση», λέει ένας πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών.

Παρότι φημολογούνταν πως ο πρώην ηγέτης της Χαμάς Χαλέντ Μεσάλ αποτελούσε στόχο, δεν βρίσκονταν καν στην συνάντηση.

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ως φορέας κινδύνου για τις χώρες του Κόλπου

Τα τελευταία χρόνια, η Αμερική προσπάθησε να πείσει τα κράτη του Κόλπου ότι θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους συμμαχώντας με το Ισραήλ. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν αναγνώρισαν το Ισραήλ το 2020. Η Σαουδική Αραβία ήταν κοντά στην υπογραφή της δικής της συμφωνίας εξομάλυνσης πριν από τις 7 Οκτωβρίου.

Αμερικανοί αξιωματούχοι προέτρεψαν τους μονάρχες του Κόλπου να ενταχθούν με το Ισραήλ σε μια περιφερειακή συνεργασία για την αεράμυνα (σ.σ. οι χώρες του Κόλπου κατέρριπταν ιρανικά drones που πετούσαν προς το Ισραήλ πάνω από τον εναέριο χώρο τους).

Όλα αυτά έγιναν δύσκολα να πουληθούν μετά τις 7 Οκτωβρίου. Ο πόλεμος στη Γάζα έχει κάνει το Ισραήλ βαθιά αντιδημοφιλές στον αραβικό κόσμο, και οι ηγέτες του Κόλπου ανησύχησαν ότι η συνεχώς διευρυνόμενη σύγκρουση του Ισραήλ με το Ιράν και τους συμμάχους του θα τους έμπλεκε τελικά (όπως συνέβη με το Κατάρ τον Ιούνιο).

Η επίθεση στη Ντόχα θα ενισχύσει μόνο αυτή την πεποίθηση: μακριά από το να είναι ακρογωνιαίοι λίθοι της περιφερειακής σταθερότητας, η Αμερική και το Ισραήλ μοιάζουν τώρα το αντίθετο.