Η αναγκαιότητα θωράκισης της πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης απέναντι στην κλιματική κρίση

Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μια αφηρημένη απειλή για το μέλλον, αλλά μια καθημερινή πραγματικότητα που αφήνει ισχυρό αποτύπωμα σε πρωτοβάθμιο τοπικό επίπεδο. Πυρκαγιές, πλημμύρες, καύσωνες και ακραία καιρικά φαινόμενα δοκιμάζουν τις αντοχές των κοινωνιών, καταστρέφουν υποδομές, υπονομεύουν τοπικές οικονομίες και θέτουν σε κάποιες περιπτώσεις σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Στο επίκεντρο της διαχείρισης αυτών των κρίσεων βρίσκονται οι 332 Δήμοι, οι οποίοι καλούνται να ανταποκριθούν άμεσα σε συνθήκες που σχεδόν πάντοτε ξεπερνούν τα διαθέσιμα μέσα τους.

Η συζήτηση για την ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης δεν είναι λοιπόν τεχνικό ζήτημα, αλλά βαθιά πολιτικό: αφορά τον ίδιο τον ρόλο του κράτους και τη σχέση του με την κοινωνία. Χωρίς ισχυρούς, αυτόνομους και επαρκώς χρηματοδοτούμενους Δήμους, η Πολιτική Προστασία παραμένει ευάλωτη και η κοινωνική συνοχή εκτεθειμένη.

Οι προτάσεις που διαμορφώνουν το πλαίσιο

Η θωράκιση των ΟΤΑ απέναντι στην κλιματική κρίση περνά μέσα από:

• Χρηματοδότηση πράσινων υποδομών και λύσεων βασισμένων στη φύση, ώστε οι πόλεις και οι κοινότητες να αποκτήσουν φυσικά «αναχώματα» ενάντια στις πλημμύρες, την ξηρασία και τις πυρκαγιές.
• Συστηματική υποστήριξη των δήμων στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, δεδομένου ότι αποτελούν το διοικητικό επίπεδο που βιώνει πρώτο και εντονότερα τις επιπτώσεις.
• Αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου της ΚΕΔΕ, με δεσμευτική γνώμη στον σχεδιασμό Σχεδίων Αστικής Ανθεκτικότητας, ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται με τη συμμετοχή όσων καλούνται να τις εφαρμόσουν στην πράξη. Σημειωτέο η κατάρτιση του πολιτικού και διοικητικού προσωπικού της ΚΕΔΕ είναι υψηλότατου επιπέδου.
• Ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας σε τοπικό επίπεδο μέσα από επιχειρησιακά προγράμματα, στελέχωση υπηρεσιών, διαρκή κατάρτιση προσωπικού και επαρκή τεχνικό εξοπλισμό.
• Έγκαιρη αποκατάσταση ζημιών και στήριξη των πληγέντων, για να αποφεύγεται η μόνιμη υποβάθμιση των περιοχών και η κοινωνική εγκατάλειψη.

Γιατί τώρα;

Η Ευρώπη συνολικά κινείται προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης και της ενδυνάμωσης των τοπικών αρχών στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Στη Γαλλία, στη Γερμανία, αλλά και στις χώρες της Ευρώπης, σύμφωνα με πληροφορίες, οι δήμοι διαχειρίζονται σημαντικά κονδύλια και έχουν ενεργό ρόλο στον σχεδιασμό αντιπλημμυρικών, αντιπυρικών και ενεργειακών έργων. Στην Ελλάδα, αντίθετα, η Πρωτοβάθμια κυρίως Αυτοδιοίκηση εξακολουθεί να έχει περιορισμένες δυνατότητες λήψης αποφάσεων και ελάχιστη έως ανύπαρκτη δημοσιονομική αυτονομία.

Αυτή η ανισορροπία γίνεται οδυνηρά ορατή κάθε φορά που μια θεομηνία πλήττει μια περιοχή: οι δήμοι καλούνται να δώσουν άμεσες λύσεις, αλλά εξαρτώνται από την ταχύτητα ανταπόκρισης της κεντρικής εξουσίας για πόρους και μέσα. Η κατάσταση αυτή παράγει καθυστερήσεις και ασυνενοησία.

Πολιτική επιλογή, όχι τεχνική λεπτομέρεια

Η ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι πολιτική επιλογή με σαφές κοινωνικό πρόσημο. Όσοι μιλούν για «αποκέντρωση» χωρίς να συνοδεύουν τον λόγο τους με αντίστοιχους πόρους, προσωπικό και ουσιαστικά διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια ουσιαστικά «μετακυλίουν» τις ευθύνες χωρίς να δίνουν λύσεις. Η θωράκιση των δήμων απέναντι στην κλιματική κρίση σημαίνει θωράκιση της ίδιας της κοινωνίας.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να πάψει να είναι ο «τελευταίος τροχός της αμάξης» και να αποκτήσει θεσμικό και οικονομικό βάρος αντάξιο των ευθυνών που αναλαμβάνει στην πρώτη γραμμή της μάχης.