Φέρεντς Πούσκας: Εμπειρίες ανθρωπιάς και τεχνικής

Σε ποια ηλικία μπορεί να γίνη κανείς μάγος; Αν αυτή την ερώτηση την κάνετε σ’ έναν οποιονδήποτε άνθρωπο, έχω την εντύπωση ότι θα δυσκολευθή, ή μάλλον δεν θα απαντήση καθόλου. Μπορεί να κάνη και τον σταυρό του. Όμως, αν την ίδια ερώτηση την υποβάλετε σ’ έναν παίκτη του Παναθηναϊκού, είμαι βέβαιος χίλια στα εκατό πως θα πάρετε την πιο κάτω απάντηση:

«Οι μάγοι γίνονται στα 44 τους χρόνια».

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.4.1971, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Και γιατί;

«Τόσο χρονών είναι ο προπονητής μας κ. Φέρεντς Πούσκας».

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.4.1971, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Είναι λοιπόν μάγος ο Πούσκας; Ο Μαγυάρος αυτός άσσος, που συγκλόνισε κάποτε με την ταξιαρχία του το παγκόσμιο ποδόσφαιρο, που έστησε το λάβαρο του 6-3 μέσα στο Γουέμπλεϋ με την Εθνική Ουγγαρίας εναντίον των Άγγλων, που δόξασε την Ρεάλ Μαδρίτης, που έφθασε τον Παναθηναϊκό στους ημιτελικούς του Κυπέλλου Ευρώπης. Οι παίκτες του, οι άξιοι πρωταθληταί Ελλάδος, που πριν από λίγες ημέρες έστησαν τον μεγάλο θρίαμβο αποκλείοντας την Έβερτον, οι βοηθοί του, όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον του, αναγνωρίζουν πράγματι στον άνθρωπο αυτόν μια ξεχωριστή φλόγα, μια ιδιαίτερη ικανότητα, ένα είδος μαγνητισμού θα μπορούσε να πη κανείς.

Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 2.4.1971, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Βέβαια, το φαινόμενο αυτό εξηγείται. Ο 44χρονος αυτός Μαγυάρος έχει φορτωμένη την πλάτη του με απέραντη δόξα, με απίθανα ποδοσφαιρικά επιτεύγματα, με μια σταδιοδρομία εκτυφλωτική στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Γι’ αυτό όταν μιλάη, όταν συμβουλεύη, όταν δίνη εντολές, οι παίκτες του έχουν άμεση αποδοχή και αφομοίωση, μια που ό,τι ακούν τη στιγμή της προπονήσεως ή του αγώνος είναι βγαλμένο όχι από τα βιβλία, αλλά από την πείρα, από την ίδια την προσωπικότητα του ανθρώπου. Σαν διδάσκη μια κομπίνα, μια ντρίμπλα, ένα μαρκάρισμα, ένα στοπάρισμα, δεν σχεδιάζει σε πίνακα, αλλά τα εφαρμόζει ο ίδιος και έτσι δίνει το ζωντανό παράδειγμα.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στους αγώνες προπονήσεως που δίνει ο Παναθηναϊκός, τα πιο πολλά γκολ τα βάζει ο ίδιος ο Πούσκας. Δεν μπορείς να τον κοροϊδέψης πίσω από την πλάτη του, δεν μπορούν να πουν ότι δεν καταλαβαίνουν τι ακριβώς τους λέει να κάνουν, μια που ο ίδιος εκτελεί κατά τρόπο τέλειο αυτά που διδάσκει.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 3.7.1954, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αυτή είναι η τεχνική πλευρά. Υπάρχει όμως και η ψυχολογική. Την τρίτη ημέρα από τότε που ο Πούσκας ήλθε στην Ελλάδα σαν προπονητής του Παναθηναϊκού, είχε ήδη μάθει όχι τα μεγάλα, αλλά τα μικρά ονόματα όλων των παικτών, τον Χάρη, τον Μίμη, τον Γιώργο, τον Τάκη, κι’ έτσι τους φωνάζει πάντα, έχοντας δημιουργήσει από την πρώτη στιγμή ένα εκπληκτικό κύμα όμοιας συχνότητας μεταξύ αυτού και των παικτών του.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 26.6.1970, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Θέλησε και πέτυχε, αυτός ο άνθρωπος από την Βουδαπέστη, πρώτα να επιβληθή σαν άνθρωπος στους παίκτες του κι’ ύστερα σαν προπονητής. Έπειτα, κέρδισε την εκτίμηση και των φιλάθλων και του Τύπου όχι μόνο με τις επιτυχίες του, αλλά με μια μετρημένη και πρόσχαρη σοβαρότητα, που τον διακρίνει σ’ όλες τις εκδηλώσεις του και αποδεικνύει ένα χαρακτήρα καλά ζυγισμένο, που ξέρει να χαράζη ίσιες γραμμές και σταθερές.

«Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 31.12.1971, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η αγάπη που έχει για τους παίκτες του είναι κάτι το αφάνταστο και συγχρόνως αληθινό. Με προσωπικό του ενδιαφέρον ο Ροκίδης, ο Κωνσταντίνου και ο Δημητρίου, πριν από καιρό, όταν ο Παναθηναϊκός ήταν στην Μαδρίτη, μπήκαν σε κλινική της ισπανικής πρωτευούσης και χειρουργήθηκαν. Στην Μαδρίτη, πάλι, ολόκληρο ένα μισθό του πήγε και τον ψώνισε δώρα προσωπικά για τους παίκτες. Αλλά ας δούμε πιο ζωντανά τις εντυπώσεις που έχουν οι ίδιοι οι παίκτες για τον προπονητή τους.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 29.3.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο αρχηγός των πρωταθλητών Μίμης Δομάζος θα πη:

«Γι’ αυτόν τον άνθρωπο, τον μεγάλο προπονητή, αξίζει να κάνη κανείς κάθε θυσία. Στην ποδοσφαιρική μου καρριέρα έτυχε να γνωρίσω πολλούς προπονητάς. Μα σαν την προσωπικότητα του Πούσκας, κανένα. Νομίζω ότι όποια θυσία κι’ αν μας ζητήση αυτός ο άνθρωπος, αξίζει να την κάνουμε. Από τότε που ήλθε στον Παναθηναϊκό, και δεν είναι πολύς καιρός, νοιώσαμε σιγά-σιγά τα πόδια μας ν’ ακουμπάνε πιο γερά στον στίβο, η αναπνοή μας να γίνεται πιο βαθειά και να φεύγη το λαχάνιασμα. Μέσα στο αίμα μας μπήκε μια παράξενη σιγουριά. Νοιώσαμε να ψηλώνουμε. Κι’ όμως είμαστε οι ίδιοι, όπως πέρυσι και προπέρυσι. Δεν ξέρω τι να πω. Είναι μάγος; Όχι. Δεν είναι. Είναι άνθρωπος, με κεφαλαία παρακαλώ».

Μια παρένθεση. Πριν προχωρήσουμε, θα παρεμβάλουμε τη γνώμη ενός ξένου, του κ. Ζαν Τιμπέρ, Γάλλου δημοσιογράφου, του αρχισυντάκτου της γνωστής εφημερίδος «Εκίπ». Λίγο μετά το θριαμβευτικό 0-0 του Παναθηναϊκού με την Έβερτον, και καθώς τον ρωτούσαμε πού αποδίδει αυτή τη μεγάλη επιτυχία του ελληνικού ποδοσφαίρου, μας είπε:

«Άξιοι, θαυμάσιοι οι παίκτες σας, με επί κεφαλής τον Δομάζο, κυρίως στο β’ ημίχρονο, τον Καμάρα κι’ αυτόν τον διαβολικό Αντωνιάδη, ο οποίος κάνει το πιο περίεργο παιχνίδι που έχω δη ποτέ μου με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Αλλά το μυστικό της επιτυχίας, κατά την γνώμη μου, πρέπει να οφείλεται στον Φέρεντς Πούσκας, ο οποίος μπόρεσε να επιβάλη στους παίκτες του μια εκπληκτική, αγγλικού στυλ, ψυχραιμία, που εκμηδενίζει κάθε κίνδυνο κι’ από την άλλη μεριά υλοποιεί χωρίς εκνευρισμό την υπεροχή. Θάθελα να προσθέσω ότι ο Αριστείδης Καμάρας, αν ήταν σε μικρότερη ηλικία, θα μπορούσε να διαπρέψη σαν ένα από τα πρώτα-πρώτα αστέρια του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Οι ικανότητές του είναι εκπληκτικές».

Ας δούμε όμως τώρα τι λέει ο Φραγκίσκος Σούρπης για τον προπονητή του:

«Ο Παναθηναϊκός, το ελληνικό ποδόσφαιρο, όλοι μας, πιστεύουμε ακράδαντα ότι οφείλουμε αυτή τη στιγμή στον κ. Πούσκας. Η παρουσία του στον Παναθηναϊκό μάς έδωσε εμπειρίες ανθρωπιάς και τεχνικής, και νοιώθουμε τώρα, σαν αθληταί, μια μόνιμη άνοιξη. Ένα υπέροχο κλίμα συναδελφώσεως, αλληλοκατανοήσεως και σεβασμού. Ο Πούσκας μάς έμαθε πως μια μάχη δεν χάνεται ποτέ πριν τελειώση και είναι αυτός που, με την σωστή τακτική που μας δίδαξε, μας έφερε τόσο ψηλά στο Κύπελλο Ευρώπης. Είναι αυτός που εμπιστεύεται τους νέους, σέβεται τους παλιούς και μπορεί να γιγαντώνη την θέλησή μας. Γι’ αυτό όλοι μας νοιώσαμε μια ξεχωριστή ικανοποίηση όταν μάθαμε ότι η διοίκηση του συλλόγου μας απεφάσισε να ανανεώση για ένα ακόμη χρόνο το συμβόλαιό του».

Και θα ολοκληρώσουμε τον κύκλο των προσωπικών εντυπώσεων των παικτών του Παναθηναϊκού για τον προπονητή τους μ’ αυτά που μας είπε ο Χάρης Γραμμός, ο εξαιρετικός αυτός άσσος του «Τριφυλλιού», που τόσο χειροκροτήθηκε και θαυμάσθηκε στον αγώνα ρεβάνς με την Έβερτον:

«Μια φορά ένας προπονητής μού είχε πη: Μη φοβάσαι. Μ’ έκανε και αναρωτήθηκα αν φοβόμουν και προβληματίσθηκα, μη μπορώντας να βρω μια απάντηση. Έπειτα ήλθε ο Πούσκας στον Παναθηναϊκό και μου είπε: Παρατήρησες πόσο σε φοβούνται οι αντίπαλοί σου; Και από τότε πιστεύω ότι ανέβηκα. Κυνηγάω την μάχη, βλέπω τα αντίπαλα δίχτυα πιο μεγάλα τώρα και δεν βαριέμαι να γυρίζω μέχρι τα μπακ, σαν χρειάζεται, για να παίρνω την μπάλλα. Του οφείλω πολλά. Κι’ ασφαλώς τέτοιο καιρό του χρόνου θα του οφείλω περισσότερα. Μπορεί και σε πείθει, πως αυτό που σου λέει να κάνης δείχνοντάς το δεν είναι κανένα βουνό, αλλά ότι είναι μέσα στα μέτρα σου».

Και κλείνουμε το ρεπορτάζ με μια φράση του Πούσκας για τον Παναθηναϊκό:

«Το κουράγιο αυτών των παικτών είναι παραδειγματικό. Πάρα πολλές φορές διερωτώμαι πού κρύβουν αυτές τις απίθανες δυνάμεις που ρίχνουν στην μάχη όταν χρειασθή».

Αυτός, λοιπόν, είναι ο Φέρεντς Πούσκας.

Στις 2 Απριλίου γιόρτασε τα γενέθλιά του. Έγινε 44 χρονών. Οι παίκτες του Παναθηναϊκού το ήξεραν, φαίνεται. Διαφορετικά, πώς να εξηγήσουμε το θαυμάσιο δώρο που του πρόσφεραν αποκλείοντας την Έβερτον;

[…]

*Κείμενο του Γιάννη Βανδώρου (εκ των ιδρυτικών μελών του Συνδέσμου Αθλητικών Συντακτών – ΣΑΣ, προδρόμου του Πανελληνίου Συνδέσμου Αθλητικού Τύπου – ΠΣΑΤ), που έφερε τον τίτλο «Είναι λοιπόν μάγος;» και τον υπέρτιτλο «Φέρεντς Πούσκας, όπως κανείς δεν τον ξέρει».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 3.6.1971, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό «Ο Ταχυδρόμος» στις 2 Απριλίου 1971, την ημέρα των τεσσαρακοστών τέταρτων γενεθλίων του αειμνήστου Φέρεντς Πούσκας (σ.σ. στις σχετικές πηγές απαντά ως ημερομηνία γεννήσεως του «καλπάζοντος συνταγματάρχη» και η προτεραία, 1η Απριλίου 1927) και δύο ακριβώς μήνες πριν από τη διεξαγωγή του τελικού του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στο θρυλικό Γουέμπλεϊ του Λονδίνου (Τετάρτη 2 Ιουνίου 1971, Παναθηναϊκός – Άγιαξ 0-2).

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Φέρεντς Πούσκας μαζί με τον κορυφαίο του ελληνικού ποδοσφαίρου, τον Μίμη Δομάζο.