Προσφυγικό: Η πρακτική των pushback δολοφονεί πρόσφυγες – 2.000 νεκροί στη Μεσογείο από επαναπροωθήσεις

Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν προχωρήσει σε παράνομες επιχειρήσεις για να αποτρέψουν τουλάχιστον 40.000 αιτούντες άσυλο από τα σύνορα της Ευρώπης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με μεθόδους που συνδέονται με το θάνατο περισσότερων από 2.000 ατόμων, αποκαλύπτει ο Guardian.

Σε μια από τις μεγαλύτερες μαζικές απελάσεις δεκαετιών, οι ευρωπαϊκές χώρες, υποστηριζόμενες από τον οργανισμό συνόρων Frontex της ΕΕ, ώθησαν συστηματικά τους πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που διαφεύγουν από πολέμους χρησιμοποιώντας παράνομες τακτικές που κυμαίνονται από επιθέσεις έως βιαιότητες κατά τη διάρκεια της κράτησης ή της μεταφοράς τους, σύμφωνα με το δημοσίευμα.

Η ανάλυση του Guardian βασίζεται σε αναφορές που εκδίδονται από υπηρεσίες του ΟΗΕ, σε συνδυασμό με μια βάση δεδομένων για περιστατικά που συλλέγονται από μη κυβερνητικές οργανώσεις. Σύμφωνα με φιλανθρωπικά ιδρύματα, με την έναρξη του Covid-19, η κανονικότητα και η βαρβαρότητα των πρακτικών pushback έχουν αυξηθεί.

Υγρός τάφος η ΕΕ

«Πρόσφατες αναφορές δείχνουν αύξηση των θανάτων μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη και, ταυτόχρονα, αύξηση της συνεργασίας μεταξύ χωρών της ΕΕ με χώρες εκτός ΕΕ όπως η Λιβύη, η οποία οδήγησε στην αποτυχία πολλών επιχειρήσεων διάσωσης», είπε ένας από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες της Ιταλίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη μετανάστευση, ο Fulvio Vassallo Paleologo, καθηγητής της νομοθεσίας περί ασύλου στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο.

«Σε αυτό το πλαίσιο, οι θάνατοι στη θάλασσα από την αρχή της πανδημίας συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την προσέγγιση της ΕΕ που στοχεύει στο κλείσιμο όλων των θυρών στην Ευρώπη και στην αυξανόμενη εξωτερική ανάθεση του ελέγχου της μετανάστευσης σε χώρες όπως η Λιβύη».

Τα ευρήματα έρχονται καθώς ο παρατηρητής της ΕΕ για την καταπολέμηση της απάτης, Olaf, ξεκίνησε έρευνα για την Frontex σχετικά με ισχυρισμούς για παρενόχληση, ανάρμοστη συμπεριφορά και παράνομες επιχειρήσεις που στοχεύουν στο να εμποδίσουν τους αιτούντες άσυλο να φτάσουν στις ακτές της ΕΕ.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, το 2020 σχεδόν 100.000 μετανάστες έφτασαν στην Ευρώπη δια θαλάσσης και ξηράς σε σύγκριση με περίπου 130.000 το 2019 και 190.000 το 2017.

Από τον Ιανουάριο του 2020, παρά την πτώση των αριθμών, η Ιταλία, η Μάλτα, η Ελλάδα, η Κροατία και η Ισπανία έχουν επιταχύνει την ατζέντα της μετανάστευσης. Μετά την καθιέρωση μερικών ή πλήρων κλειστών συνόρων για να σταματήσει το ξέσπασμα του κοροναϊού, αυτές οι χώρες έχουν πληρώσει κράτη εκτός ΕΕ και προσκάλεσαν ιδιωτικά σκάφη να αναχαιτίσουν σκάφη που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα και να ωθήσουν τους επιβάτες στα κέντρα κράτησης. Υπήρξαν επανειλημμένες αναφορές για ανθρώπους που ξυλοκοπήθηκαν, ληστεύτηκαν, απογυμνώθηκαν γυμνά στα σύνορα ή έφυγαν στη θάλασσα.

Σύμφωνα με μια ετήσια έκθεση που κυκλοφόρησε την Τρίτη από το Δίκτυο Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα (BVMN), ένας συνασπισμός 13 ΜΚΟ που τεκμηριώνουν παράνομες επιστροφές στα Δυτικά Βαλκάνια, κατάχρηση και δυσανάλογη δύναμη ήταν παρόν στο σχεδόν 90% των καταθέσεων το 2020 που συλλέχθηκαν από την Κροατία 10% αύξηση το 2019.

Τον Απρίλιο, ο Guardian αποκάλυψε πώς μια γυναίκα από το Αφγανιστάν φέρεται να κακοποιήθηκε σεξουαλικά και απειλήθηκε με μαχαίρι από έναν κροάτη συνοριοφύλακα.

Πάνω από 6.000 επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Ελλάδα

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Guardian, από τον Ιανουάριο του 2020, η Ελλάδα έχει ωθήσει περίπου 6.230 αιτούντες άσυλο από τις ακτές της, σύμφωνα με στοιχεία της BVMN. Η έκθεση ανέφερε ότι στο 89% των ανατροφοδοτήσεων, «το BVMN έχει παρατηρήσει δυσανάλογη και υπερβολική χρήση βίας. Αυτός ο ανησυχητικός αριθμός δείχνει ότι η χρήση βίας σε έναν καταχρηστικό, και επομένως παράνομο τρόπο, έχει γίνει μια κανονικότητα […]

«Τα εξαιρετικά σκληρά παραδείγματα αστυνομικής βίας που καταγράφηκαν το 2020 περιελάμβαναν παρατεταμένους υπερβολικούς ξυλοδαρμούς (συχνά σε γυμνά σώματα), εμβάπτιση νερού, σωματική κακοποίηση γυναικών και παιδιών, χρήση μεταλλικών ράβδων για πρόκληση τραυματισμού».

Σε μαρτυρίες, οι άνθρωποι περιέγραψαν πώς τα χέρια τους ήταν δεμένα στις ράβδους των κυττάρων και τα κράνη που έβαζαν στο κεφάλι τους πριν από τους ξυλοδαρμούς για να αποφευχθούν ορατές μώλωπες.

Αγωγή που κατατέθηκε εναντίον του ελληνικού κράτους τον Απρίλιο στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατηγόρησε την Αθήνα ότι εγκατέλειψε δεκάδες μετανάστες σε σωσίβιες σχεδίες στη θάλασσα, αφού ορισμένοι είχαν ξυλοκοπηθεί. Η υπόθεση ισχυρίζεται ότι τα ελληνικά περιπολικά έσυραν τους μετανάστες πίσω στα τουρκικά νερά και τους εγκατέλειψαν στη θάλασσα χωρίς φαγητό, νερό, σωσίβια ή οποιοδήποτε μέσο για να ζητήσουν βοήθεια.

To BVMN σημειώνει πως: «Είτε χρησιμοποιεί την πανδημία Covid-19 και το εθνικό lockdown για να χρησιμεύσει ως κάλυψη για pushbacks, δημιουργώντας υπαίθριες φυλακές ή εμποδίζοντας την είσοδο σκαφών στα ελληνικά ύδατα πυροβολώντας προειδοποιητικές βολές προς σκάφη, τα στοιχεία δείχνουν την επίμονη άρνηση υπεράσπισης δημοκρατικών αξιών, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου».

Σύμφωνα με καταγγελία που είδε το φως της δημοσιότητας μέσω του BVMN, ένας 36χρονος δάσκαλος από το Ιρακινό Κουρδιστάν, ζούσε στην Αθήνα για δύο χρόνια με τη σύζυγο και τα παιδιά του, υπέβαλε αίτηση ασύλου το 2018. Έχοντας εκδώσει κάρτα αιτούντος άσυλο (γνωστή ως «Ausweis») στο Οκτώβριος 2019, που ισχύει έως τον Μάρτιο του 2020, περίμενε το αποτέλεσμα της τελικής του συνέντευξης, σύμφωνα με πληροφορίες καθυστέρησε λόγω της πανδημίας. Πρόσφατα του προσφέρθηκε δουλειά σε κατασκευαστικά έργα σε μια πόλη στην περιοχή του Έβρου. Ο ερωτώμενος δεν μπόρεσε να προσδιορίσει το πραγματικό όνομα του προορισμού του, πιθανώς την πόλη του Διδυμότειχου. Έτσι πήγε από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη και πήρε λεωφορείο από εκεί.

Βίαιη επίθεση από αστυνομικούς

Στις 27 Απριλίου, περίπου στις 19:30, το λεωφορείο που ταξίδευε σταμάτησε από την ελληνική αστυνομία για έλεγχο, λίγο μετά την πόλη της Λαβάρας. Ζητήθηκε από αυτόν και δώδεκα επιπλέον επιβάτες να κατεβούν από το λεωφορείο και, όταν βρισκόταν στο δρόμο, η αστυνομία διέταξε τον οδηγό του λεωφορείου να φύγει. Αφού έλεγξε τα έγγραφά τους, η αστυνομία τα άφησε στο δρόμο. Ο 36χρονος χωρίστηκε από την ομάδα και έφτασε με τα πόδια στην κοντινή πόλη της Λαβάρας, όπου βρήκε το σταθμό των λεωφορείων, χάρη στις οδηγίες που έδωσαν οι ντόπιοι.

Αφού περίμενε μπροστά από το σταθμό, περίπου στις 21:00 ο 36χρονος σταμάτησε ένα αυτοκίνητο για να ζητήσει πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα των λεωφορείων. Στο αυτοκίνητο, ένα λευκό Toyota pickup, ήταν τρεις άνδρες που ισχυρίστηκαν ότι ήταν αστυνομικοί. Ένας από αυτούς ήταν με μαύρα ρούχα, οι άλλοι δύο φορούσαν ρούχα με το λογότυπο της αστυνομίας. Ο εναγόμενος διατάχθηκε να παρουσιάσει τα έγγραφά του, και συγκεκριμένα την κάρτα της αίτησης ασύλου, στο οποίο συμμορφώθηκε.

Μετά από περίπου 15 λεπτά, οι άντρες βγήκαν από το αυτοκίνητο και του είπαν να καθίσει. Τότε ένας από τους άνδρες του επιτέθηκε και τον έριξε στο έδαφος, τον κλωτσούσε με τις μπότες του και τον έβριζε στα ελληνικά. Στη συνέχεια έβγαλε έναν σωλήνα από το αυτοκίνητο, με το οποίο άρχισε να χτυπάει τον 36χρονο μετανάστη, στην πλάτη του, στα πλευρά του και στον ώμο του.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, από την έναρξη της πανδημίας, οι αρχές της Λιβύης – με την ιταλική υποστήριξη από το 2017, όταν η Ρώμη παραχώρησε την ευθύνη για την επίβλεψη των επιχειρήσεων διάσωσης της Μεσογείου στη Λιβύη – παρεμπόδισε και ώθησε πίσω στην Τρίπολη περίπου 15.500 αιτούντες άσυλο. Η αμφιλεγόμενη στρατηγική προκάλεσε την αναγκαστική επιστροφή χιλιάδων στα κέντρα κράτησης της Λιβύης όπου, σύμφωνα με αναφορές από πρώτο χέρι, αντιμετωπίζουν βασανιστήρια.

Εκατοντάδες έχουν πνιγεί όταν δεν παρενέβη ούτε η Λιβύη ούτε η Ιταλία.

Τον Απρίλιο, η Ιταλία και η Λιβύη κατηγορήθηκαν ότι αγνόησαν σκόπιμα μια κλήση των μεταναστών που βρισκόταν σε κίνδυνο στα ύδατα της Λιβύης, καθώς τα κύματα έφτασαν τα έξι μέτρα. Λίγες ώρες αργότερα, ένα σκάφος διάσωσης ΜΚΟ ανακάλυψε δεκάδες πτώματα που επιπλέουν στα κύματα. Εκείνη την ημέρα χάθηκαν 130 μετανάστες στη θάλασσα.

Τον Απρίλιο, σε κοινή έρευνα με την ιταλική Rai News και την εφημερίδα Domani, ο Guardian είδε έγγραφα από ιταλούς εισαγγελείς που περιγράφουν λεπτομερώς τις συνομιλίες μεταξύ δύο διοικητών της ακτοφυλακής της Λιβύης και ενός ιταλού αξιωματικού της ακτοφυλακής στη Ρώμη. Τα αντίγραφα φάνηκαν να εκθέτουν τη μη ανταποκρινόμενη συμπεριφορά των Λιβύων αξιωματικών και τον αγώνα τους να απαντήσουν στις εκκλήσεις κινδύνου που οδήγησαν σε εκατοντάδες θανάτους.

Τουλάχιστον πέντε σκάφη ΜΚΟ παραμένουν μπλοκαρισμένα στα ιταλικά λιμάνια, καθώς οι αρχές ισχυρίζονται διοικητικούς λόγους για την κράτησή τους.