Πως αλλάζει το τραπεζικό τοπίο

Η συγκέντρωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος , όπως εξελίσσεται τους τελευταίους μήνες, αποτελεί απαραίτητη συνθήκη για την διασφάλιση της βιωσιμότητας των τραπεζικών ιδρυμάτων και την ανάκτηση τους αναπτυξιακού τους ρόλου στην οικονομία.

Με πρωτοβουλία των διοικήσεων των ελληνικών τραπεζών και μέσα από το επιτυχημένο συντονισμό της Κυβέρνησης, των εποπτικών αρχών και των ξένων θεσμών προχώρησαν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα η εφαρμογή μέτρων εξυγίανσης στην Αγροτική Τράπεζα και η μεταβίβαση περιουσιακών της στοιχείων στην Τράπεζα Πειραιώς, οι συμφωνίες εξαγοράς της Γενικής Τράπεζας από την Τράπεζα Πειραιώς και της Εμπορικής Τράπεζας από την Alpha Bank, καθώς και η πρόταση εξαγοράς της Eurobank από την Εθνική Τράπεζα.

Αποτελεί κοινή αντίληψη ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν θα μπορούσε να πορευθεί στη νέα εποχή με την πρότερη διάρθρωσή του και ότι οι τράπεζες θα πρέπει να αποκτήσουν μια κρίσιμη μάζα ώστε να κινηθούν αυτόνομα και να απεξαρτηθούν σταδιακά από τις έκτακτες στηρίξεις του Δημόσιου ή του Ευρωσυστήματος.

Όπως καταδεικνύουν έρευνες (ΕΚΤ, ΤτΕ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, κ.α..) οι μεγαλύτερες σε μέγεθος τράπεζες είναι καλύτερα διαφοροποιημένες, με αποτέλεσμα να αντισταθμίζουν απώλειες από έναν τομέα ή μια χώρα μέσω εναλλακτικών δραστηριοτήτων, έχουν καλύτερη δυνατότητα πρόσβασης στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίων, ενώ λόγω υψηλότερης αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας έχουν ασθενέστερο κίνητρο να προσφεύγουν σε τοποθετήσεις υψηλού κινδύνου. Αυτό έγινε εμφανές τα τελευταία χρόνια όταν οι μεγάλου μεγέθους ελληνικές τράπεζες αντιστάθμισαν εν μέρει τις εγχώριες απώλειές τους με τα κέρδη που δημιούργησαν οι δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. Ωστόσο, αυτό δεν αρκούσε για να απορροφηθούν όλες οι πιέσεις.

Οι ίδιες μελέτες δείχνουν ότι τραπεζικά συστήματα με μικρότερο αριθμό τραπεζών αλλά σχετικά μεγάλου μεγέθους είναι λιγότερο ευάλωτα. Επίσης, ο υψηλός βαθμός συγκέντρωσης που παρατηρείται σε ορισμένα τραπεζικά συστήματα προκύπτει και από την προσπάθεια των τραπεζών που λειτουργούν πιο αποτελεσματικά από τις άλλες να εκμεταλλευθούν τις οικονομίες κλίμακας και φάσματος. Η διεθνής εμπειρία διδάσκει εξάλλου ότι ο κατακερματισμός του τραπεζικού συστήματος, σε μια σχετικά μικρού μεγέθους και ευάλωτη στις εξωτερικές επιρροές οικονομία, μόνο αρνητική επίδραση ασκεί στη λειτουργία των τραπεζών, με άμεσο αντίκτυπο στο κόστος και το πλήθος των υπηρεσιών για τον τελικό καταναλωτή. Και στην Ελλάδα αυτό έγινε εμφανές τα προηγούμενα χρόνια.

Τα μεγέθη που προκύπτουν από τις συγχωνεύσεις είναι αποκαλυπτικά:

• Η Alpha Bank μετά από αποκλειστικές διαπραγματεύσεις με την Credit Agricole προχώρησε στην εξαγορά του συνόλου των μετοχών εκδόσεως της Εμπορικής Τράπεζας. Η εξαγορά, που αναμένεται να ολοκληρωθεί έως την 31 Δεκεμβρίου 2012, είναι ένα σημαντικό βήμα καθώς το ενιαίο σχήμα θα κατέχει pro forma μερίδιο αγοράς στην Ελλάδα 19% στις καταθέσεις και 25% στις χορηγήσεις, και ηγετική θέση στη στεγαστική πίστη και στα επιχειρηματικά δάνεια. Το δε pro forma συνολικό ενεργητικό θα ανέρχεται σε 78 δισ. ευρώ. Θα δημιουργηθεί έτσι το μεγαλύτερο ιδιωτικό πιστωτικό ίδρυμα στην Ελλάδα.

• Η νέα Εθνική Τράπεζα, όπως θα προκύψει μετά την εξαγορά της Eurobank θα διαθέτει ενεργητικό 177 δισ. ευρώ, δάνεια 109 δισ. ευρώ και καταθέσεις 88 δισ. ευρώ. Σε επίπεδο καταθέσεων η νέα Εθνική θα κατέχει το 32% της αγοράς και θα διαθέτει δίκτυο 925 καταστημάτων. Οι εκτιμώμενες ετήσιες συνέργειες προ φόρων από τη συγχώνευση θα είναι της τάξης των 570-630 εκατ. ευρώ από το τέλος του 2015. Το 60% αυτών θα προκύψει από το σκέλος του κόστους και σε μικρότερο βαθμό, κατά 30%, από τις συνέργειες χρηματοδότησης.

• Η Τράπεζα Πειραιώς μετά την απόκτηση των υγιών στοιχείων ενεργητικού της Αγροτικής και την απόκτηση του συνολικού ποσοστού συμμετοχής (99,08%) της Societe Generale στη Γενική Τράπεζα θα έχει pro-forma σύνολο ενεργητικού 77 δισ. ευρώ . Οι χορηγήσεις μετά από προβλέψεις θα διαμορφωθούν στα 46 δισ. ευρώ και οι καταθέσεις πελατών στα 37 δισ. ευρώ. Ο νέος Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς θα απασχολεί συνολικά 18.000 εργαζόμενους περίπου, ενώ το σύνολο του δικτύου καταστημάτων θα αριθμεί 1.328 μονάδες, με παρουσία σε 10 χώρες συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου

Όπως προαναφέρθηκε η ισχυροποίηση των τραπεζών θα διευκολύνει την πρόσβασή τους στις αγορές του εξωτερικού. Ωστόσο, ακόμη πιο σημαντικό βραχυπρόθεσμα θεωρείται το ότι θα δώσει κίνητρα στους ιδιώτες επενδυτές να συμμετάσχουν στις επερχόμενες αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών.

Σύμφωνα με τους όρους της ανακεφαλαιοποίησης οι ιδιώτες μέτοχοι θα πρέπει να εισφέρουν τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου για να καλύψουν το 10% των κεφαλαιακών αναγκών που απαιτούνται για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες. Το υπόλοιπο 90% θα καλυφθεί από κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Έτσι, η έξωθεν εικόνα των τραπεζικών σχημάτων και η πίστη των μετόχων τους στις μελλοντικές τους προοπτικές αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για να μετάσχουν οι επενδυτές στις αυξήσεις κεφαλαίου σε μια εποχή που τα χρήματα -ειδικά για τους Έλληνες μετόχους- δεν βρίσκονται εύκολα.

Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η συμμετοχή των ιδιωτών μετόχων στις αυξήσεις κεφαλαίου τόσο πιο γρήγορα θα καταστούν και πάλι αυτοδύναμες και θα εξέλθουν της τριπλής επιτήρησης της τρόικας, του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και της Τράπεζας της Ελλάδος.

Η αυτονόμηση αυτή συνεπάγεται πως οι τράπεζες θα ανακτήσουν εκ νέου τη δυνατότητα διανομής μερίσματος και θα έχουν πλέον πλήρες αυτεξούσιο για τις πολιτικές χορηγήσεων και διαμόρφωσης τους ύψους των καταθέσεων, κάτι που μεσοπρόθεσμα αναμένεται να απολέσουν ειδικά τα ιδρύματα που λόγω της αρνητικής τους καθαρής θέσης είναι πιο εξαρτημένα από τη χρηματοδότηση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Θανάσης Κουκάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ