Η Sankta Lucia της Σουηδίας

Η 13η Δεκεμβρίου είναι για αρκετές χώρες του κόσμου ημέρα αφιερωμένη στη Σάντα Λουτσία. Γιορτάζεται κυρίως στις χώρες της Σκανδιναβίας, στις Λετονία και Εσθονία της Βαλτικής, στις περιοχές των ΗΠΑ με έντονο το σουηδικό στοιχείο αλλά και στις Μάλτα, Ιταλία, Βοσνία Ερζεγοβίνη και Κροατία. Στη Σουηδία, ωστόσο, η γιορτή της Αγίας Λουκίας είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένη και αγαπητή.

Μολονότι οι Σουηδοί κάθε άλλο παρά φημίζονται παρά θρησκευόμενοι μπορούν να χαρακτηριστούν – στη Σουηδία το ποσοστό των άθεων είναι ιδιαιτέρως υψηλό – τηρούν με ευλάβεια τον εορτασμό. Ίσως γιατί είναι μια γιορτή που αφορά κυρίως στα παιδιά, ίσως γιατί συνδέεται με ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του σε παγανιστικές παραδόσεις, προ του εκχριστιανισμού της χώρας. Αξιοσημείωτο είναι δε το ότι αφορά σε μια Αγία προερχόμενη εξ Ιταλίας!

Η Σάνκτα Λουσία είναι λοιπόν μία από τους ελάχιστους Αγίους, η μνήμη των οποίων γιορτάζεται από τη Λουθηρανική Σκανδιναβία. Έζησε στις Συρακούσες της Σικελίας τον 4ο αιώνα μΧ και βρήκε μαρτυρικό θάνατο την εποχή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα, Διοκλητιανού.

Οι θρύλοι που την αφορούν είναι πολλοί και ένας εξ αυτών υποστηρίζει ότι βοηθούσε τους κυνηγημένους Χριστιανούς να βρουν καταφύγιο στις κατακόμβες. Προκειμένου, μάλιστα, να τους μεταφέρει όσο το δυνατόν περισσότερες προμήθειες, στερέωνε κεριά σε ένα στεφάνι, το οποίο φορούσε σαν στέμμα στο κεφάλι της και έτσι φώτιζε το δρόμο της, έχοντας την αγκαλιά της γεμάτη με τρόφιμα.

Είχε αφιερώσει την παρθενία της στο Θεό, είχε μοιράσει την προίκα της στους φτωχούς αλλά όταν αρνήθηκε να παντρευτεί έναν παγανιστή, ο επίδοξος γαμπρός την πρόδωσε στον κυβερνήτη των Συρακουσών, ο οποίος της επέβαλε τη θανατική ποινή.

Σύμφωνα με τα θρυλούμενα, ως εκ θαύματος οι φρουροί δεν κατάφεραν να την κάψουν ζωντανή και αποφάσισαν να την τυφλώσουν, αφαιρώντας τα μάτια της με ένα πιρούνι. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, στις αγιογραφίες απεικονίζεται κρατώντας ένα δίσκο, στον οποίο είναι τοποθετημένα τα μάτια της.

Η ιστορία της Αγίας Λουκίας ταξίδεψε από την Ιταλία στις παγωμένες χώρες της Σκανδιναβίας μέσω του… φωτός. Η ρίζα του λατινικού ονόματός της Lucia έχει σχέση με το Lux, που σημαίνει φως. Στην προ-Χριστιανική Σκανδιναβία υπήρχε το έθιμο της Lussinatta και γιορταζόταν στις 13 Δεκεμβρίου, την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Σύμφωνα με τις παραδόσεις, εκείνη τη νύχτα η Lussi, ένας θηλυκός δαίμονας ή ακόμα και μάγισσα το όνομα της οποίας συνδυάζεται με τον Λούσιφερ, πέταγε μαζί με τους ακολούθους της, τους Lussiferda, και έμπαιναν στα σπίτια μέσα από τις καμινάδες με σκοπό να αρπάξουν τα ανυπεράσπιστα παιδιά. Για να μη συμβεί αυτό, όλοι έμεναν άγρυπνοι εκείνη τη νύχτα, με τραγούδια και χορούς, μέχρις ότου το πρώτο, ισχνό φως της ημέρας του χειμώνα να διώξει το κακό.

Με το πέρασμα των αιώνων οι ομοιότητες τόσο στα ονόματα, Lussi και Lucia, όσο και στην ημέρα του εορτασμού (13 Δεκεμβρίου) οδήγησαν στην ένωση των παραδόσεων και από τη Σουηδία το έθιμο… ξεχύθηκε και στις υπόλοιπες χώρες.

Έτσι, κάθε τέτοια ημέρα του χρόνου, συχνά μέσα σε εκκλησίες, πάντοτε όμως σε πλήρες σκοτάδι, μια νεαρή κοπέλα ντυμένη στα λευκά, ζωσμένη με κόκκινη κορδέλα και έχοντας στο κεφάλι ένα στέμμα με αναμμένα κεριά, ακολουθούμενη από παιδιά με την ίδια ένδυση αλλά μόνο με αναμμένα κεριά στα χέρια, ψάλλουν στις εκκλησίες το τραγούδι Sankta Lucia. Στη συνέχεια, τραγουδούν και κάλαντα, ανοίγοντας στην ουσία την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων.

Στη συνοδεία της «Λουκίας» υπάρχουν και μικρά αγόρια, τα οποία φορούν στο κεφάλι λευκά κωνικά καπέλα με χρυσά αστέρια και ονομάζονται stjarngossar (αγόρια αστέρια). Επίσης, μπορεί να είναι ντυμένα Gingerbread Man (όπως το γνωστό χριστουγεννιάτικο κουλουράκι) ή ακόμα και ξωτικά tomtenissar.

Μάλιστα, στη Σουηδία της απόλυτης ισότητας των φύλων, έχει τεθεί εδώ και κάποια χρόνια το ζήτημα εάν μπορούν αγόρια να παίζουν το ρόλο της Sankta Lucia! Το θέμα πήρε έκταση αντίστοιχη με αυτό των σημαιοφόρων στις παρελάσεις των ελληνικών εθνικών εορτών…

Πολλές φορές η κάθε πόλη επιλέγει μετά από μαζική ψηφοφορία – που λαμβάνει μεγάλη δημοσιότητα – την Lucia της χρονιάς.

Πολύ συχνά, μετά την τελετή, οι ομάδες αυτές των μικρών παιδιών επισκέπτονται δημόσιους χώρους και καταστήματα.

Είθισται επίσης, την ημέρα αυτή τα παιδιά να κερνούν τους γονείς τους γλυκά lussekatte. Το όνομά τους σημαίνει «η γάτα της Λουσία» – αν και εμένα μού θυμίζουν περισσότερο ένα ζευγάρι μάτια -και είναι κουλουράκια με σαφράν.

Αλλά και το τραγούδι που ψάλλουν τα παιδιά έχει τις ιδιαιτερότητές του, καθώς πρόκειται για παραδοσιακό τραγούδι από τη Νάπολη της Ιταλίας. Ας μην ξεχνάμε βέβαια και ποια ήταν η καταγωγή της Αγίας! Και όχι μόνο αυτό… Έχει ερμηνευτεί και από έναν βασιλιά! Ο Elvis Presley το συμπεριέλαβε στο άλμπουμ Elvis for everyone, που κυκλοφόρησε το 1965, και το τραγούδησε στα ιταλικά!

«Santa Lucia! Santa Lucia!
Venite all’agile barchetta mia,
Santa Lucia! Santa Lucia!» αναφέρει η ναπολιτάνικη εκδοχή.

«Sankta Lucia, ljusklara hagring» αναφέρει η σουηδική.

Και εάν αναρωτιέστε, υπάρχει και η ταϋλανδέζικη εκδοχή: Silpakorn Niyom (???????????)!!!

* Στην Αθήνα η γιορτή της Santa Lucia γιορτάσθηκε από Σουηδούς και Έλληνες μέσω της σουηδικής εκκλησίας στο αγγλικανικό καθεδρικό ναό Saint Pauls.

ΥΣ: Η Πυξίδα είναι στο Facebook! (http://www.facebook.com/pages/Pyxida/105651174913)

στο TWΙΤTER: http://twitter.com/Pyksida .

Εκεί μπορείτε να ανεβάσετε το δικό σας υλικό, προκειμένου να δημοσιευτεί και στις σελίδες της Πυξίδας!