Οι πολίτες περιμένουν πολύ περισσότερα από «κυβερνητικές δεσμεύσεις» – απαιτούν έναν άλλο δρόμο για την οικονομία

Μιλώντας στο Ertnews ο πρωθυπουργός, άθελα του ίσως, συμπύκνωσε το κοινωνικό ζήτημα στην Ελλάδα σήμερα: «τι είναι καλύτερο; Να έχεις κάποιον άνεργο και να παίρνει περιστασιακά το επίδομα ανεργίας ή να έχει μία απασχόληση, έστω και αν αυτή μπορεί να είναι στον βασικό μισθό;»

Για την ακρίβεια κατάφερε να συμπυκνώσει το κοινωνικό ζήτημα σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και την εντυπωσιακή αδυναμία της κυβέρνησης και του ίδιου να το αντιληφθούν.

Το κοινωνικό ζήτημα στη χώρα μας σήμερα είναι ακριβώς ότι μπορεί να μην έχουμε τόσο υψηλά ποσοστά ανεργίας ή εικόνες κοινωνικής εξαθλίωσης όπως στην περίοδο της κρίσης, όμως έχουμε μία συνθήκη όπου ναι μεν οι άνθρωποι έχουν δουλειά και ο κατώτατος μισθός έχει αυξηθεί, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι περνάνε καλά. Αντιθέτως, ζουν υπό το βάρος του παράδοξου να έχουν δουλειά, αυτή να αμείβεται με ονομαστικούς όρους καλύτερα από το παρελθόν και παρ’ όλα αυτά η έκρηξη στο κόστος ζωής να τους τσακίζει. Το ποσοστό των «φτωχών εργαζομένων» αυξάνεται ανησυχητικά.

Και η κυβέρνηση αυτή τη συνθήκη δεν μπορεί να την κατανοήσει. Ο πρωθυπουργός περίπου είπε ότι τα πράγματα σήμερα είναι καλύτερα. Μόνο που αυτό είναι ως να μπορεί κανείς να πει ότι προτιμά τη μία εκδοχή φτώχειας από μια άλλη.

Όμως, οι κοινωνίες δεν μπορούν να έχουν ως όραμα το «τουλάχιστον δεν πεινάμε» (παρότι υπάρχουν οικογένειες που μερικά φαγητά ήδη τα έχουν βγάλει από τη διατροφή τους εξαιτίας του αυξημένου κόστους). Χρειάζονται κάτι παραπάνω. Αυτό που τους δίνει ασφάλεια για το μέλλον και κυρίως ικανότητα να μπορούν να κάνουν μακροπρόθεσμα σχέδια και όχι απλώς υπολογισμούς για την επόμενη εβδομάδα.

Κοινώς, ο πρωθυπουργός δεν μπορεί να κατανοήσει ότι οι κοινωνίες δεν μπορούν να αντέξουν για πολύ σε μια συνθήκη μειωμένων προσδοκιών.

Την ίδια στιγμή, ο πρωθυπουργός δεν μπόρεσε ούτε και τώρα να ανακοινώσει κάποια πιο ουσιαστική παρέμβαση, για την άμεση ενίσχυση του εισοδήματος των νοικοκυριών. Οι δεσμεύσεις του ήταν αυτές που είχε κάνει και στη ΔΕΘ, όταν υποτίθεται ότι θα γύριζε το κλίμα.

Το στοχευμένο μέρος τους είναι περιορισμένο και είναι πολύ πιθανό τα όποια οφέλη ανακοινώνει να αντισταθμίζονται και τελικά να υπερκαλύπτονται από τη συνεχιζόμενη πραγματική αύξηση του κόστους ζωής.

Πέραν αυτών έχουμε τη συνεχιζόμενη επίκληση της «ανάπτυξης», χωρίς ωστόσο ο πρωθυπουργός να μπορεί να αποτυπώσει τον μηχανισμό με τον οποίο θα μοιραστούν τα οφέλη της. Για παράδειγμα επικαλείται τις συμφωνίες για τα ενεργειακά. Όντως η Ελλάδα μπορεί να γίνει ενεργειακός κόμβος στην περιοχή και αυτό να έχει επίπτωση θετική στο ΑΕΠ και στα δημόσια έσοδα. Προκειμένου όμως τα οφέλη αυτά και μερίδιο της όποιας ανάπτυξης να διανεμηθεί στην κοινωνία απαιτείται συγκεκριμένος σχεδιασμός και συγκεκριμένα μέτρα. Η κυβέρνηση δεν λέει τίποτα για όλα αυτά.

Και δεν μπορεί να πει γιατί κάτι τέτοιο είναι έξω από τον διανοητικό ορίζοντά της. Δηλαδή, η κυβέρνηση δεν μπορεί να σκεφτεί πολιτικές πέρα από ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο. Και αυτό το πλαίσιο, όσο και εάν προσπαθούν να το εξωραΐσουν, είναι ένας δογματικός νεοφιλελευθερισμός.

Με αυτό εννοώ ότι στην αντίληψη της κυβέρνησης το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει για την οικονομία είναι να εξασφαλίσει ότι υπάρχουν κερδοφόρες επενδύσεις, που συμβάλουν στην ανάπτυξη και άμα αυξάνεται το ΑΕΠ κάτι μπορεί να περισσέψει και για τους φτωχούς, ενώ οι επενδύσεις και η ανάπτυξη σημαίνουν και δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

Μόνο που αυτό στην καλύτερη των περιπτώσεων οδηγεί στη σημερινή κατάσταση. Γιατί έχουμε καταλάβει, με βάση και την εμπειρία πολλών άλλων χωρών, ότι δεν αρκούν οι επενδύσεις και η ανάπτυξη για να έχουμε κοινωνική δικαιοσύνη και κοινωνική συνοχή, για να έχουμε μια κοινωνία όπου οι πολίτες δεν είναι διαρκώς θυμωμένοι.

Αυτό άλλες πολιτικές απαιτεί. Για την ακρίβεια απαιτεί έναν άλλο διανοητικό ορίζοντα, έναν άλλο τρόπο σκέψης, τον οποίο η κυβέρνηση πολύ απλά δεν διαθέτει.

Σε αυτόν τον ορίζοντα, η αναδιανομή, η μείωση των ανισοτήτων, η προστασία του περιβάλλοντος, η ποιότητα ζωής, η κοινωνικότητα είναι παράμετροι χάραξης πολιτικής εξίσου σημαντικοί με την μεγέθυνση του ΑΕΠ, δηλαδή την «ανάπτυξη».

Και αυτό όχι απλώς για λόγους που έχουν να κάνουν με κοινωνικές αξίες και προτεραιότητες, αλλά τελικά και με την ίδια την ποιότητα και τη βιωσιμότητα της ανάπτυξης.

Γιατί το μοντέλο ανάπτυξης που προκρίνει η κυβέρνηση τελικά απλώς καταλήγει να αντικαθιστά την ανεργία με την κακοπληρωμένη εργασία, την απόλυτη φτώχεια με τη σχετική. Αυτό είναι το καλύτερο που μπορεί να σκεφτεί. Μόνο που αυτή είναι μια ανάπτυξη χωρίς προοπτική. Γιατί δεν επενδύει στην εργασία. Δεν επενδύει στις δεξιότητες. Δεν επενδύει στο να έχει εργαζομένους ικανοποιημένους και άρα πιο παραγωγικούς. Και αυτό σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες εξηγεί γιατί εξακολουθούμε να μην έχουμε τομές στην παραγωγικότητα. Και τα πράγματα κάνει χειρότερα το γεγονός ότι η κυβέρνηση επιμένει να προκρίνει «οικονομικές ατμομηχανές» όπως ο τουρισμός που ξέρουμε ότι δεν είναι ούτε υψηλής παραγωγικότητας, ούτε μεγάλων δεξιοτήτων, ούτε υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Την ίδια αδυναμία κατανόησης του προβλήματος δείχνει η εμμονή της κυβέρνησης με φοροαπαλλαγές, την ώρα που αρνείται να μειώσει τους κοινωνικά άδικούς έμμεσους φόρους. Γιατί η μερική αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος την ώρα που συνεχίζει να αυξάνεται το κόστος ζωής είναι φαύλος κύκλος όχι στρατηγική εξόδου.

Όλα αυτά εξηγούν γιατί η ΝΔ δεν μπορεί σήμερα να δώσει διέξοδο στο κοινωνικό ζήτημα, όσο και να προσπαθήσει. Αυτό εξηγεί την ανάγκη για μια αλλαγή όχι απλώς κυβέρνησης, αλλά τρόπου σκέψης. Κοντολογίς, χρειαζόμαστε όχι απλώς κάποια άλλα μέτρα, αλλά έναν άλλο διανοητικό ορίζοντα για την οικονομία, ένα άλλο «οικονομικό υπόδειγμα».