Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος ΚΔ’)
Ο Αριστοτέλης κατάφερε να προλειάνει το έδαφος για τον απογαλακτισμό των επιμέρους επιστημών από τη φιλοσοφία, συνδέοντας έτσι τους παλαιότερους ίωνες φιλοσόφους με τους αλεξανδρινούς επιστήμονες
Έχοντας πλέον ολοκληρώσει την εξ ανάγκης ευσύνοπτη παρουσίαση του αριστοτελικού corpus στα προηγηθέντα άρθρα μας, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούμε στη γενική εικόνα του σταγειρίτη φιλοσόφου, σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσουμε την εξελικτική πορεία της σκέψης του. Στον πυρήνα της σχετικής έρευνας βρίσκεται ασφαλώς η στενή σχέση του μεγάλου αυτού ερευνητή και διανοητή με το δάσκαλό του, τον Πλάτωνα. Εκκινώντας μεν από τη διδασκαλία του τελευταίου, αλλά ολοένα και περισσότερο αποστασιοποιούμενος από εκείνη στο διάβα του χρόνου, ο Σταγειρίτης συνετέλεσε αποφασιστικά στην εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος. Και τούτο, διότι κατάφερε –πράγμα αδιανόητο για τον Πλάτωνα– να προλειάνει το έδαφος για τον απογαλακτισμό των επιμέρους επιστημών από τη φιλοσοφία, συνδέοντας έτσι τους παλαιότερους ίωνες φιλοσόφους με τους αλεξανδρινούς επιστήμονες.
Ένα πρώτο μεγάλο σχεδίασμα για την πορεία της αριστοτελικής δημιουργίας, μιας πνευματικής κίνησης που διακρίνεται για τον ύψιστο δυναμισμό της, εκπόνησε ο διαπρεπής κλασικός φιλόλογος και ανθρωπιστής Werner Jaeger (1888-1961). Σύμφωνα με την εικόνα που αυτός χάραξε, ο Αριστοτέλης υπήρξε πλατωνικός –δηλαδή υπέρμαχος της θεωρίας των ιδεών– στην πρώιμη περίοδο της δημιουργίας του, στην οποία τοποθετούνται οι περισσότεροι διάλογοι. Ακολούθως, στη μέση περίοδο, στα χρόνια της μικρασιατικής Άσσου, της Λέσβου και της Μακεδονίας, ο Σταγειρίτης αποδεσμεύτηκε από την πίστη στην υπερβατικότητα των ιδεών. Τέλος, στην ύστερη περίοδο της δραστηριότητάς του, ο Αριστοτέλης, ως επικεφαλής δικής του φιλοσοφικής σχολής, στράφηκε προς την εμπειρική επιμέρους έρευνα και έθεσε τα θεμέλια για ένα νέο τύπο της επιστήμης.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εξελικτικές φάσεις που διέκρινε ο Jaeger στο έργο του Αριστοτέλη τροποποιήθηκαν ή και αμφισβητήθηκαν από κατοπινούς μελετητές, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει –και τούτο οφείλουμε να το τονίσουμε– ότι έχει αναιρεθεί πειστικά η καθιερωμένη αντίληψη περί προοδευτικής εξέλιξης της αριστοτελικής σκέψης. Έτσι, μεταξύ άλλων, προτάθηκε ως κριτήριο προσδιορισμού τών υπό εξέταση εξελικτικών σταδίων η μεταβολή της αντίληψης του σταγειρίτη φιλοσόφου για την ψυχή, ενώ διατυπώθηκε και η ιδέα ότι καταλυτική επίδραση στην εξέλιξη της σκέψης του άσκησε ο θάνατος του Πλάτωνος. Πέραν τούτων, ορισμένοι ερευνητές υποστήριξαν ότι ο Αριστοτέλης δεν υπήρξε στην πραγματικότητα ένας αμιγώς πλατωνικός που εξελίχθηκε σε εμπειρικό ερευνητή και επιστήμονα, αλλά ότι οι δύο αυτοί πόλοι παρέμειναν πάντα ευδιάκριτοι και επηρέαζαν πάντα το έργο του.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, έκδοση περίφημου συγγράμματος του Werner Jaeger για τον Αριστοτέλη στην αγγλική γλώσσα (1962).
Στον κόσμο του έργου «Η Λέλα και η Λέλα» το μικρό τους δωμάτιο είναι η σκηνή τους, η σκηνή της διασκέδασης, της φθοράς, της αντίθεσης και της πλήρους ταύτισης.
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Τρίτη 11.11.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/11/kevin-wolf-33cf4x0dR3w-unsplash-1-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442