Αρχιμανδρίτης Βασίλειος Γοντικάκης: Η σαφήνεια και η τόλμη του Αγίου Όρους

Χθες εκοιμήθη, σε βαθύ γήρας, και σήμερα κηδεύεται ο αρχιμανδρίτης Βασίλειος Γοντικάκης, προηγούμενος της αγιορείτικης μονής Ιβήρων και εμβληματική φυσιογνωμία της αθωνικής πολιτείας.

Ο μακαριστός αρχιμανδρίτης Βασίλειος (Ιβηρίτης), ο οποίος διετέλεσε καθηγούμενος των μονών Σταυρονικήτα και Ιβήρων του Αγίου Όρους επί 22 και 15 έτη αντίστοιχα, υπήρξε ένας ιερωμένος με πνευματική δύναμη και χαρισματικό λόγο, αλλά και ένας πολυγραφότατος στοχαστής.

Πληροφορηθείς την εκδημία του μακαριστού γέροντα Βασιλείου Γοντικάκη, ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος προέβη στην ακόλουθη δήλωση:

«Με βαθύτατη συγκίνηση πληροφορήθηκα την κοίμηση του μακαριστού πλέον Αρχιμανδρίτου Βασίλειου (Γοντικάκη), Προηγουμένου της Ιεράς Μονής των Ιβήρων του Αγίου Όρους.

Γνωριζόμασταν καλά με τον μακαριστό π. Βασίλειο, ο οποίος υπήρξε αυθεντικός μάρτυρας της ορθόδοξης παράδοσης στον σύγχρονο κόσμο, ευγενής και συνάμα θαρραλέος απέναντι σε ζητήματα της Εκκλησίας και της κοινωνίας, άνθρωπος πραγματικά ελεύθερος και γνήσιος.

Ο λόγος του, βαθύς και τρυφερός, άνοιγε δρόμους χαράς και ελπίδας μέσα στην Εκκλησία, ενώ η ζωή του σφραγίστηκε από τη σεμνότητα και την αυθεντική αγάπη για τον Χριστό και τον άνθρωπο, αφήνοντας σε όλους μας ουσιαστικό πρότυπο βίου και διακονίας.

Εύχομαι να εύρει ανάπαυση κοντά στον Αναστάντα Κύριο και να μας συνοδεύει η αγία ευχή του».

Η μονή Ιβήρων εξέδωσε το 2024 το βιβλίο του μακαριστού πλέον αρχιμανδρίτη Βασιλείου με τον τίτλο «Αποτυπώματα», ένα απάνθισμα των σημειώσεών του κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Σε αυτό ο μακαριστός γέροντας Βασίλειος, πιστός στις παλαιότερες γραφές του, τονίζει τη σημασία της ταπεινοφροσύνης και της εκούσιας σταυρώσεως και θανάτου, προκειμένου να αναστηθεί ο άνθρωπος, ενώ εξηγεί και το γιατί γράφει, τη θέση που έχει στη ζωή του το γράψιμο.

Τα ακόλουθα αποσπάσματα προέρχονται από την αρχή και το τέλος του βιβλίου:

Συχνά σού κάνουν την ερώτησι: Τι γράφεις τώρα; Και δεν μπορείς να απαντήσης γιατί δουλειά σου δεν είναι το γράψιμο αλλά το πλάσιμό σου από τα χέρια του Αοράτου.

Το γράψιμο είναι μία συνέπεια, όπως το αποτύπωμα που αφήνει ο γυμνοσάλιαγκας που σέρνεται στη γη.

Δεν ησυχάζεις, για να μπορής να γράφης. Πιο πολύ κάποτε ησυχάζεις γι’ αυτά που έγραψες, όπως ένα πουλί επωάζει τα αυγά που γέννησε, για να ελευθερωθή η ζωή που κρύβεται μέσα τους.

Αν κάτι μέσα σου έχη υπόστασι και σε κρατά όρθιο, γράφοντάς το δεν προσφέρεις στον άλλο γνώσεις, αλλά δύναμι ζωής.

Δεν έχει σημασία να χτίζης οικοδομές με ανόργανα υλικά που βρίσκεις γύρω σου, αλλά να αφήνης το είναι σου να γεννά το κυοφορούμενο τέκνο του.

Καλύτερα κάτι μικρό που γεννήθηκε από τον πόνο σου παρά μια πολυσέλιδη διατριβή, που κατασκευάστηκε συρράπτοντας ξένες απόψεις ή σκοτώνοντας γραπτές εμπειρίες ζωντανών ανθρώπων.

Άλλη είναι η ενέργεια της κατασκευής ενός έργου, και άλλο το γεγονός του τοκετού ενός τέκνου.

Στην πρώτη περίπτωσι, με τη σκέψι, τη φαντασία και τα χέρια σου κάτι κατασκευάζεις.

Στη δεύτερη περίπτωσι, με όλη σου την ύπαρξι κάτι πάσχεις. Ετοιμάζεται αυτό που δεν ελέγχεται από τις δυνάμεις σου, αλλά ανεξέλεγκτα γεννάται από το άγνωστο είναι σου.

Το τέλος της ζωής δεν είναι σβήσιμο και λήθη αλλά έκπληξι παρουσίας.

Το ζωντανό καρποφορεί με το να πεθάνη.

Το αληθινό φανερώνεται με το να γίνη άφαντο.

Την ψυχή σου την σώζεις, όταν την χάνης ένεκεν του Κυρίου και του Ευαγγελίου του.

Ο βιολογικά ζωντανός άνθρωπος ζη κάποτε κάπου. Ο πλήρης Πνεύματος αγίου (ζωντανός ή κεκοιμημένος) βρίσκεται παντού και πάντοτε με όλους.

Ένα ώριμο κυδώνι, ξεχασμένο στην άκρη ενός δωματίου, ευωδιάζει όλο τον χώρο με μόνη την ύπαρξί του.

Ο άνθρωπος της αγάπης χάνεται, προσφερόμενος στον Θεό. Και από την καύσι της θυσίας του πάνω στην πυρά –ο Θεός ημών πυρ καταναλίσκον– αναδύεται μια ευωδία που δεν είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς του αλλά η ανάπαυσι της ψυχής του.

Εξάλλου, κληθείς να μιλήσει για τον αείμνηστο Γιάννη Τσαρούχη (συλλογικό έργο «Ωσεί μύρα – Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989», εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 1998), ο μακαριστός γέροντας Βασίλειος είχε πει τα εξής:

Τον Τσαρούχη τον γνώρισα γέρο στο Άγιον Όρος, όταν ερχόταν και παρακολουθούσε τη Μεγάλη Εβδομάδα. Ήταν άνθρωπος ώριμος, με βαθιά σοφία και ανθρωπιά, που για να φτάσης, πρέπει να έχης πονέσει πολύ και να είσαι ευγνώμων γι’ αυτό. Είχε μέσα του σαφήνεια και τόλμη, που έμοιαζε με τη σαφήνεια και την τόλμη του Αγίου Όρους.

Έτσι, δεν μπορείς, ούτε έχει νόημα, μιλώντας για τον Τσαρούχη, να απαριθμήσης τα προσόντα και τις ικανότητές του. Αυτό που του χαρίσθηκε, είναι η σύνθεσις και η υπέρβασις όλων, και η άφιξί του διά της αληθούς μετανοίας στο μακάριον τέλος, που καταυγάζει τον άνθρωπο με ιλαρόν φως αγίας δόξης.

Ο Τσαρούχης δεν ήταν ένας απλός καλλιτέχνης ή στοχαστής. Τέτοιους έχομε πολλούς. Ήταν πνευματικός άνθρωπος, με την αληθινή σημασία του όρου. Και σε μια απλή του φράσι περιέκλεισε και απεκάλυψε όλο το πνευματικό του μεγαλείο και τη δύναμι.

Όταν τον ρώτησα αν ευτύχησε στη ζωή του, είπε: «Τώρα, με τα γεράματα και την αρρώστια, νοιώθω ευτυχισμένος, γιατί βρήκα αυτό που ζητούσα. Όταν ήμουν νέος, ήμουν δυστυχής, γιατί έψαχνα όλα αυτά, και δεν τα εύρισκα».