Θερινή ομηρία των αναπληρωτών εκπαιδευτικών από τα επιδόματα ανεργίας

«Πρόκειται για μέτρο απλοποίησης και εκσυγχρονισμού του τρόπου πληρωμής κάθε είδους παροχών, με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης των δικαιούχων σε αποτελεσματικές και συμπεριληπτικές δράσεις, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.»

Αυτό ήταν το σχόλιο που συνόδευε το άρθρο 152 στην αιτιολογική έκθεση του ν. 5078 του 2023, του ασφαλιστικού νομοσχεδίου δηλαδή που έφερε στη Βουλή στα τέλη του 2023 το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, επί της υπουργίας του Άδωνι Γεωργιάδη. Το εν λόγω άρθρο προέβλεπε την αλλαγή του τρόπου καταβολής μιας σειράς επιδομάτων της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) και του ΟΠΕΚΑ που θα δίνονταν πλέον μέσω προπληρωμένης κάρτας, από την οποία οι δικαιούχοι θα μπορούσαν να αντλήσουν μόνο το 50% του επιδόματος σε μετρητά, χρησιμοποιώντας το υπόλοιπο του επιδόματος μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Μέσα στις ενστάσεις που έγειρε το συνολικό μακροσκελές νομοσχέδιο εκείνη την εποχή, το άρθρο 152 πέρασε σαν μία απλή υποσημείωση, με σποραδικές μόνο ενστάσεις να εγείρονται στις αρμόδιες επιτροπές και την Ολομέλεια της Βουλής. Ωστόσο, ήταν αυτό το άρθρο που τον Ιούλιο του 2025, τρεις μήνες μετά την έκδοση της εφαρμοστικής υπουργική απόφασης, θα οδηγούσε σε παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη, αλλά και θα κατέστρεφε το καλοκαίρι μίας ήδη πολύπαθης κατηγορίας εργαζομένων: των αναπληρωτών εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που καταφεύγουν στο επίδομα ανεργίας κάθε καλοκαίρι, αναμένοντας εκ νέου την τοποθέτησή τους σε κάποιο πόστο τη νέα σχολική χρονιά.

Καθεστώς ομηρίας

Συγκεκριμένα, αναπληρωτές εκπαιδευτικοί που μιλούν στο in αναφέρουν ότι τόσο οι ίδιοι, όσο και χιλιάδες ακόμα συνάδελφοί τους τελούσαν ή σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα τελούν σε αναμονή, περιμένοντας να παραλάβουν τη σχετική κάρτα, ενώ η απόλυσή τους από τη θέση στην οποία υπηρετούσαν την περασμένη σχολική χρονιά (2024-2025) έχει ήδη συμβεί από τις 21 Ιουνίου για την α’βάθμια και 1 Ιουλίου για τη β’βάθμια.

«Αφού όταν υπογράφουμε τη σύμβαση κάθε χρονιά ξέρουμε ακριβώς την ημερομηνία απόλυσής μας, γιατί δεν έστελναν απλά τις κάρτες μέσα στη χρόνια και να καταβάλλουν το επίδομα αργότερα;», αναρωτιέται μιλώντας στο in η Σ., εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας. Η ίδια κατέθεσε την αίτηση στη ΔΥΠΑ στις 26 Ιουνίου και ειδοποιήθηκε για την ολοκλήρωση της διαδικασίας στις 14 Ιουλίου.

Παρά τη σχετικά γρήγορη ολοκλήρωση της επεξεργασίας του αιτήματος, η κάρτα που ήταν να της αποσταλεί ταχυδρομικά παρέμενε άφαντη. Μετά από πολλαπλές επικοινωνίες με τη ΔΥΠΑ και την αρμόδια τράπεζα στην οποία είχε ανατεθεί η έκδοση, ήταν η ίδια η τράπεζα που συνέστησε στην ίδια και άλλους συναδέλφους της να αιτηθούν ακύρωση και επανέκδοση με παραλαβή από το κατάστημα. Ωστόσο, όταν τελικά πήγε από κοντά να ζητήσει την παραλαβή της η τράπεζα «άλλαξε γνώμη» -όπως σχολιάζει η ίδια- και την ενημέρωσε ότι και η νέα κάρτα θα παραδοθεί με το ταχυδρομείο.

Τελικά και οι δύο κάρτες, παλιά και νέα, ακυρωμένη και ενεργή, έφτασαν στη Σ. την ίδια μέρα: στις 12 Σεπτεμβρίου, τρεις μήνες μετά τη λήξη της σύμβασής της. Στο μεταξύ ανταπεξήλθε στις υποχρεώσεις χάρη στο έξτρα εισόδημα που είχε κάνοντας babysitting -«για διακοπές ας μην συζητήσουμε», λέει- και από εκεί και πέρα με δανεικά.

Τα προβλήματα δεν σταματάνε όμως εκεί, γιατί ακόμα κι αν ήρθε η προπληρωμένη κάρτα, τα πρώτα χρήματα που θα πάρει από τη δουλειά που ξαναπιάνει τη νέα σχολική χρονιά θα έρθουν στα μέσα του Νοεμβρίου.

Αντίστοιχη υπήρξε και η εμπειρία του Γ.Κ., που διατελεί αναπληρωτής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 15 χρόνων. Αν και τελικά η κάρτα έφτασε στα χέρια του αρκετά νωρίτερα από της Σ., στις 13 Αυγούστου, προκειμένου να την πάρει αναγκάστηκε να πάει ο ίδιος στα ΕΛΤΑ όπου αντιμετώπισε μια πρωτοφανή κατάσταση: με το που είπε «κάρτα ΔΥΠΑ» στον υπάλληλο του Ταχυδρομείου του Πειραιά, οδηγήθηκε σε όροφο, όπου υπάλληλοι έψαχναν απευθείας μέσα στους σάκους για τις σχετικές κάρτες – τις δικές του και των άλλων.

Περίπου 52.000 αναπληρωτές εκπαιδευτικοί βγήκαν φέτος το καλοκαίρι στην ανεργία εκτιμά το μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά, Σπύρος Βέρρας, με τη συντριπτική πλειοψηφία τους να αντιμετωπίζει καθυστερήσεις στην παραλαβή της κάρτας και άρα του μηνιαίου επιδόματος των 540,5 ευρώ για περισσότερο από ένα μήνα. Μεταξύ αυτών υπήρξαν και περιπτώσεις στις οποίες όταν αυτή απεστάλη, δεν μπορούσε να ενεργοποιηθεί επειδή οι εκπαιδευτικοί βρίσκονταν σε διακοπές και η κάρτα στον τόπο κατοικίας τους.

«Εκσυγχρονισμός» και «απλοποίηση»

Μπορεί η αιτιολογική έκθεση του νόμου να έκανε λόγο για «εκσυγχρονισμό», «απλοποίηση» και πρόσβαση των δικαιούχων σε «συμπεριληπτικές» και «αποτελεσματικές» δράσεις, ωστόσο, στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις του 2023, η κυβέρνηση φάνηκε να παραδέχεται ότι το μέτρο βασικά αφορά την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

«Η προπληρωµένη κάρτα γίνεται, για να συγκεντρώνονται τα επιδόµατα ενός εκάστου ανθρώπου σε ένα σηµείο και να ξέρουµε πόσα επιδόµατα λαµβάνει κάποιος συνολικά», έλεγε στην Ολομέλεια ο Άδωνις Γεωργιάδης απαντώντας στον βουλευτή της τότε νεοσυσταθείσας Νέας Αριστεράς, Νάσο Ηλιόπουλο. «Το 50% µε ηλεκτρονικές συναλλαγές µπαίνει ως µέσο πάταξης της φοροδιαφυγής, γιατί, υποτίθεται, έχουµε µια γενική εθνική εκστρατεία να αυξηθούν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές. Το γιατί αυτό σας ενοχλεί, οµολογώ, δεν το έχω καταλάβει.»

Όμως μία πολύ πρακτική ενόχληση θα τη διαπίστωναν πολύ σύντομα οι δικαιούχοι: ότι όταν από το επίδομα, το μισό βρίσκεται δεσμευμένο σε προπληρωμένη κάρτα, αδυνατούσαν να πληρώσουν το ενοίκιο, τα κοινόχρηστα, τις δόσεις του δανείου, ενώ αδύνατη ήταν και η μεταφορά σε άλλο τραπεζικό λογαριασμό για να στείλουν χρήματα σε παιδιά που διαμένουν σε άλλο τόπο ως φοιτητές ή φαντάροι.

Το πλήθος σχετικών παραπόνων που συνέλεξε ο Συνήγορος του Πολίτη, οδήγησαν σε σχετική επιστολή της αρχής προς το υπουργείο Εργασίας, με την οποία ο κ. Ποττάκης ζήτησε ουσιαστικά την άρση του συγκεκριμένου μέτρου.

Συγκεκρίμενα, η επιστολή αναφέρει ότι «η εν θέματι ρύθμιση δεν προκρίνεται ως αναγκαία για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής αλλά τυγχάνει νομικά ασύνδετη με τον επιδιωκόμενο στόχο και σε κάθε περίπτωση υπερβαίνει πρόδηλα το απαραίτητο μέτρο και τούτο διότι η καταβολή με πίστωση στους τραπεζικούς λογαριασμούς των δικαιούχων ή έστω σε προπληρωμένη κάρτα είναι ικανή και πρόσφορη για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής που έχουν ληφθεί από τον νομοθέτη.»

Ωστόσο, πέρα από τη δυσλειτουργία στον νέο τρόπο καταβολής, οι εκπαιδευτικοί αντιδρούν και στην ηθική διάσταση του νέου μέτρου. «Ποιος είναι αυτός που θα μου ορίσει πώς θα χρησιμοποιήσω ένα επίδομα που παίρνω για πολύ συγκεκριμένους λόγους;» λέει ο Γ.Κ. «Σου δημιουργεί επίσης ενα αχρείαστο άγχος πώς θα το διαχειριστείς. Όλη αυτή η ταλαιπωρία μέχρι να πάρεις την κάρτα και μετά να κάθεσαι να μετρας: πόσα λεφτά έβγαλα – τόσα – άρα τι υπόλοιπο έχω».

Τόσο ο Γ.Κ., όσο και άλλοι συνάδελφοί του με τους οποίους επικοινώνησε το in, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα δανεικά. «Να ήταν κάποιο μεγάλο επίδομα να πω υπαρχει μια λογικη. Εδω μιλαμε για 500 ευρω.»

«Αυτό που βιώνουμε όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι συνολικά οι όροι για τους ανέργους χειροτερεύουν διαχρονικά, με βάση την πολιτική που υλοποιούν η ΕΕ κι όλες οι κυβερνήσεις», καταλήγει σχολιάζοντας στο in ο κ. Βέρρας.

Η υλοποίηση του νέου τρόπου καταβολής των επιδομάτων μέσω προπληρωμένων καρτών έχει χρηματοδοτηθεί με 10 εκ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, 8,5 εκ των οποίων σχεδιάζεται να κληρωθούν μέσω λοταρίας σε κάποιους από τους δικαιούχους μέχρι το τέλος του έτους.