Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Ι’)
Η γλώσσα της αριστοφανικής κωμωδίας, με κύριο στρώμα την αττική διάλεκτο όπως τη μιλούσαν την εποχή του ποιητή, χαρακτηρίζεται από ετερογένεια και μεγάλη ποικιλία, αντίστοιχη με εκείνη του περιεχομένου
Ο διαπρεπέστερος κατά κοινή παραδοχή εκπρόσωπος της λεγόμενης Αρχαίας ή Παλαιάς Κωμωδίας υπήρξε ο Αριστοφάνης, γέννημα και θρέμμα της Αθήνας του Περικλή. Η γλώσσα της αριστοφανικής κωμωδίας, με κύριο στρώμα την αττική διάλεκτο όπως τη μιλούσαν την εποχή του ποιητή, χαρακτηρίζεται από ετερογένεια και μεγάλη ποικιλία, αντίστοιχη με εκείνη του περιεχομένου. Έτσι, δίπλα στην καθομιλουμένη του μέσου ελεύθερου Αθηναίου με ικανοποιητική μόρφωση εμφανίζονται λαϊκά στοιχεία, πολλές αθυροστομίες και βωμολοχίες, ευρηματικά λογοπαίγνια (καρπός παρηχήσεων και παρεμβάσεων στη σημασία των λέξεων), πολυσύνθετες λέξεις που κάποτε παίρνουν τη μορφή λεξιλογικών τεράτων, ποιητικοί τύποι αλλά και νεωτερικοί γλωσσικοί τύποι. Οι χαρακτήρες των αριστοφανικών έργων που δεν είναι Αθηναίοι μιλούν στη διάλεκτό τους, ενώ όσοι δεν είναι Έλληνες κάνουν χρήση παρεφθαρμένων ελληνικών.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράθεση λέξεων ή και ολόκληρων αποσπασμάτων από τραγωδίες σε συμφραζόμενα με εντελώς πεζολογικό ύφος, ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή παρατραγωδία, συνηθέστατη μορφή παρωδίας (σύμφωνα με έναν αρχαίο ορισμό, έχουμε παρωδία όταν κάποιος παραλλάξει και εντάξει στα δικά του συμφραζόμενα κάτι ξένο και διαφορετικό, έτσι που να μην περνά απαρατήρητο). Μάλιστα, η αριστοφανική παρωδία δεν αφορά μόνο τραγικές συνθέσεις, αλλά επεκτείνεται και σε άλλα λογοτεχνικά είδη, όπως το έπος και ο διθύραμβος.
Στη δημιουργία κωμικής ατμόσφαιρας και ζωηρού κλίματος –δεδομένης της υπερηφάνειας που αισθάνονταν οι Αθηναίοι της εποχής του Αριστοφάνη για τη γλώσσα που μιλούσαν– συμβάλλουν επίσης αφενός οι μη αττικοί διαλεκτικοί τύποι (λακωνικοί, μεγαρικοί κ.ά.) και αφετέρου η παραποίηση της ελληνικής από ξένους ομιλητές. Τέλος, ιδιαίτερο χρώμα στις αριστοφανικές κωμωδίες δίνουν οι χρησιμοποιούμενες εκφραστικές λέξεις (σύνθετα που παράγουν ένα πολύ εκφραστικό ηχητικό και σημασιολογικό αποτέλεσμα) και τα άπαξ λεγόμενα, δηλαδή σύνθετες λέξεις που απαντούν μόνο μία φορά στον αρχαίο ελληνικό λόγο.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη (μετάφραση και ερμηνευτικά σχόλια του Φάνη Ι. Κακριδή, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Α’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Β’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Γ’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Δ’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Ε’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος ΣΤ’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Ζ’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Η’)
Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι διάλεκτοι στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία (Μέρος Θ’)
- Τεχνητή Νοημοσύνη: Εφιαλτικά σενάρια για το 2026 – Τι προβλέπουν οι ειδικοί
- Οι φιλοδοξίες του Ερντογάν, μεγαλύτερες από τις δυνατότητες της Τουρκίας – Τι εξηγεί Τουρκάλα ειδικός
- ΟΗΕ: Οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν για χρηματοδότηση δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ανθρωπιστική βοήθεια
- Το τελευταίο αντίο στη Σύλβα Ακρίτα
- Κορόνα: «Αυτό είναι το χρονικό πλαίσιο για την αναδόμηση – Να επαναφέρουμε τον Παναθηναϊκό εκεί που αξίζει»
- Περιφέρεια προσφέρει επίδομα 300 ευρώ σε νεοδιοριζόμενους γιατρούς
- Οι καλλιτέχνες που χάσαμε το 2025, μέσα από τα δικά τους λόγια
- Τουρκία: Τρεις αστυνομικοί νεκροί σε μάχη με μέλη του ΙΚ στην επαρχία Γιάλοβα – Σκοτώθηκαν και έξι τζιχαντιστές
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Δευτέρα 29.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/ken-cheung-yHST1WmTqzI-unsplash-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442