Φάνης Κακριδής: Ένας που κάποτε πίστεψε

Δεν ξέρουμε αν το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ θα είναι «ανοικτό, δημοκρατικό», όπως εξαγγέλλεται, ή μήπως «οικογενειακό», «ημετέρων», «μεταβατικό» ή ό,τι άλλο φοβούνται και προβλέπουν ανεξάρτητοι σχολιαστές και μέλη του Κινήματος. Διαβάζουμε όμως μια «πρόσκληση για έναν εποικοδομητικό διάλογο με τους πολίτες» και παίρνουμε τον λόγο ως πολίτες που κάποτε πίστεψαν στο «Κίνημα της Αλλαγής», που έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να πετύχει και που την απογοήτευσή τους διαδέχθηκαν πρώτα η υποψία, ύστερα η βεβαιότητα ότι προδόθηκαν και τέλος η αγανάκτηση. Πολιτικά άστεγοι περιφερόμαστε με μοναδικό φυλαχτό την προοδευτική και φιλελεύθερη ιδεολογία, την ίδια που κραταίωσε τον Βενιζέλο, που έθρεψε τον Γεώργιο Παπανδρέου, αυτήν που έστησε σχολειά και πολέμησε τις δικτατορίες.

Ήμασταν το 1981 σίγουροι πως χρειαζόταν αλλαγή και μας γέμιζε ελπίδες το καινούργιο κίνημα και ο αρχηγός του, όχι τόσο για τον σοσιαλισμό, το ζιβάγκο και τα συντροφιάσματα όσο για τις αλήθειες που ήξερε να λέει με τη σωστή τους γλώσσα. Μπορεί να μας είχε ξαφνιάσει το ’74 ο Ανδρέας, όταν ίδρυσε δικό του κόμμα, αντί να ενταχθεί και να δώσει καινούργια ζωή στην Ένωση Κέντρου, μπορεί και να μας στενοχώρησε όταν λίγο μετά, με μιαν απότομη κίνηση, «διέγραψε» τα καλύτερα στελέχη του, μόνο και μόνο γιατί ήθελαν να κατοχυρώσουν την ανεξαρτησία της γνώμης τους· έκανε όμως λαμπρή αντιπολίτευση το ΠΑΣΟΚ, από το 1974 ως το 1981, και δεν είναι σύμπτωση πως ακριβώς αυτά τα χρόνια η Δεξιά υποχρεώθηκε να κυβερνά με το καλύτερό της πρόσωπο — όπως και τώρα κυβερνά με το χειρότερο, γιατί δεν έχει να φοβηθεί από την αντιπολίτευση τίποτα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.9.1990, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τα λάθη άρχισαν την ίδια μέρα της εκλογικής νίκης του ’81. Είδαμε μια κυβέρνηση με υπουργούς όπου οι περισσότεροι φαινόταν αδύνατο όχι μόνον να ξεκινήσουν, να θεμελιώσουν και να προχωρήσουν με φαντασία και φρόνηση το δύσκολο έργο της αλλαγής, μα ούτε και να βαστάξουν με σοβαρότητα το βάρος του αξιώματός τους. Κάποτε ακούσαμε και τη δικαιολογία πως το ΠΑΣΟΚ έπρεπε «να ανταμείψει τους αγωνιστές του» — σαν να είναι ανταμοιβή να κάτσουν όλοι σε ψηλές καρέκλες και να μη φθάνουν τα πόδια τους στη γη. Είδαμε ακόμα μια βροχή από παροχές στους εργαζομένους και στους «μη προνομιούχους», σωστές κινήσεις, που όμως θα ήταν καλύτερο για τους αποδέκτες να καθυστερήσουν, ώσπου να στεριώσει η νέα κατάσταση — όχι να μοιράζονται από την πρώτη μέρα δανεικά λεφτά. Όταν αργότερα βρεθήκαμε στο «τούνελ», μας είπαν πως η νέα κυβέρνηση τις έβλεπε εξαρχής τις δυσκολίες, αλλά «όφειλε να δώσει δείγματα πράσινης γραφής» — υπογράφοντας μύριες επιταγές χωρίς αντίκρισμα.

Μέρα με τη μέρα κρύωνε η καρδιά μας· όμως οι περισσότεροι κρατηθήκαμε ως το ’85, τότε που ο εκλογικός νόμος βαπτίσθηκε «απλή αναλογική», ενώ το βλέπαμε πως δεν ήταν, τότε που με ψευδολογίες και τερτίπια της ντροπής απομακρύνθηκε από την Προεδρία της Δημοκρατίας ο Κ. Καραμανλής. Να εξηγηθούμε: κανείς μας δεν ήθελε τον Καραμανλή, που από παλιά τον καταψηφίζαμε και περιμέναμε πώς και πώς τη μέρα που θα έχανε την κυρίαρχη θέση του στην πολιτική του τόπου· όμως αυτή, όπως και κάθε νίκη μας, την θέλαμε καθαρή, όχι με «ομοιόμορφα, αλλά πολύχρωμα ψηφοδέλτια», όχι με ψέματα και δικολαβίες. Μαθημένοι ήμασταν να παραχαράσσουν την αλήθεια και να μας αδικούν οι άλλοι, να μαγειρεύει η Δεξιά τα εκλογικά συστήματα, να νοθεύει η Δεξιά τις ψηφοφορίες — εμείς ποτέ, γιατί εάν το κάναμε, τότε τι θα μας χώριζε από τους αντιπάλους; Ντρόπιασε την παράταξή μας το ΠΑΣΟΚ, κι εμείς εγκαταλείψαμε το «τρένο».

Το άδικο δεν φτουρά. Από το ’85 ως το ’89 η πορεία της «προοδευτικής» (έτσι, με εισαγωγικά) κυβέρνησης πήγαινε από το κακό στο χειρότερο. Θέριεψαν πια η ανικανότητα κι η αποτυχία τόσο που κάθε λίγο χρειάζονταν καινούργια ψέματα, ακόμα και καινούργιες λέξεις, να κρύψουν τάχα μου τη γύμνια: κατά γκρεμού η οικονομία, χαμένη η εξωτερική πολιτική, απάτη το κράτος πρόνοιας και η Παιδεία στα χέρια του Αντώνη Τρίτση! Γύρισαν οι καιροί κι ο κύκλος έκλεισε, όχι με την εκλογική αποτυχία του ΠΑΣΟΚ, αλλά με τη δημόσια δήλωση του αρχηγού του, που επιδοκίμαζε προκαταβολικά —μαντεύουμε γιατί— την επικείμενη επανεκλογή του Κ. Καραμανλή στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Πικρή η αλήθεια, αλλά το ξέρουμε όλοι πως εύκολα ο καινούργιος Πρόεδρος θα αναδειχθεί καλύτερος από τον προκάτοχό του.

Ω ναι, πολλά είναι του αρχηγού τα σφάλματα, ασυγχώρητα. Αυτός, αργά ή γρήγορα, απομάκρυνε τους ικανούς, αυτός μετακινούσε συνεχώς και πολεμούσε μέσα στο κόμμα και στην κυβέρνηση όσους κάποια στιγμή ξεχώριζαν για μιαν επιτυχία ή και μόνο για την εμπιστοσύνη που τους έδειχνε ο λαός· αυτός ξεδιάλεξε τελικά να μας κυβερνούν από μεγάλες θέσεις πρόσωπα άχρωμα, ακατάλληλα ή «πονηρά», που καμιά φορά δεν τους έλειπαν μόνον οι ικανότητες αλλά και το ήθος. Δεν το έκανε για να μπορεί ο ίδιος να χειρίζεται ουσιαστικά τα θέματα. Με τίποτα δεν ασχολήθηκε ο πρόεδρος ουσιαστικά: ούτε με τα εσωτερικά, ούτε με την οικονομία, ούτε με τον πολιτισμό ή την Παιδεία, «θεμέλιο της Αλλαγής»! Και η όποια επίδοσή του στην εξωτερική πολιτική περιορίστηκε, όταν τελείωσαν τα πολλά ταξίδια, σε γενικές αναλύσεις και εκτιμήσεις αόριστες «για το βιετναμικό και τέτοια», όπως λέει το ανέκδοτο.

Ο αρχηγός είναι υπεύθυνος και για την ιδεολογική θολούρα και για την εμπιστοσύνη που χάθηκε: δεν μπορείς, ακόμα και πολιτικός όταν είσαι, να μετακινείσαι συνεχώς από τον έναν στον άλλον «λόγο», μήτε να λες πως «θα ήταν θανάσιμο λάθος του Κινήματος αν δεν εννοήσει ότι αυτό το καλοκαίρι κρίνεται η τύχη του λαού και του έθνους μας» (2.6.90) και να ξεκαλοκαιριάζεις στην Ελούντα.

Και τα στελέχη; Το ξέρουμε πως ο καθένας σας έχει έτοιμο και μελετημένο το άλλοθί του: «τα ’βλεπα εγώ, διαμαρτυρόμουν και δεν μ’ άκουγαν — ακόμα και δημόσια!» Όμως εμείς τα προσέξαμε και τα κινήματα και τα προσκυνήματα του καθενός σας. Φαίνεται πάντα καθαρά πόσο προσέχατε, πώς τα ζυγιάζατε τα λόγια σας, ξίκικα (σ.σ. με τρόπο ελλιπή, λιποβαρή, ανόητο). Κι αν τύχαινε να πείτε προχωρημένη αλήθεια την Παρασκευή, το βλέπαμε πώς τρέχατε να την μαζέψετε τη Δευτέρα: όλα καλά, κι ο Αντρέας καλύτερα! — δεν είναι σύμπτωση πως οι πιο τολμηρές, αντιαρχηγικές κουβέντες ακούστηκαν στον απυρόβλητο οικογενειακό χώρο από τον γιο του αρχηγού και από της θυγατέρας του τον άντρα. Ξέρουμε και τα «ευγενή» σας κίνητρα: μην τύχει και χάσετε το «όχημα», τον κομματικό μηχανισμό του ΠΑΣΟΚ και το 40% του λαού που σας ψηφίζει. Μη γελιέστε: κανέναν σας δεν ψηφίζει πια ο λαός με την καρδιά του· από συμφέρον σάς ψηφίζουν μερικοί κι οι περισσότεροι από απέχθεια για την οπισθοδρομική ιδεολογία και από φόβο για τις αυταρχικές μεθόδους της Δεξιάς, που πάλι εσείς, με τις πράξεις και τις παραλείψεις σας, της δώσατε την ευκαιρία να θεριέψει.

Μη μας ρωτάτε εμάς το τι να κάνετε. Δείτε μεθαύριο την «αρχιτεκτονική» του Συνεδρίου, αν σας αρέσει κοιταχτείτε μεταξύ σας ως «αλληλοϋπεύθυνοι» (sic – 6.8.89), όπως σας είπε ο αρχηγός —εκτός αν προτιμήσετε άλλον «λόγο» του, νεότερο: «Ως πρόεδρος έχω τη συλλογική και την ατομική ευθύνη» (2.6.90)—, αναζητήστε τη νεολαία, που απουσιάζει, του ΠΑΣΟΚ και αποφασίστε. Στο κάτω-κάτω, δικός του ήταν του Ανδρέα «ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ», μαζί του μεσουράνησε, μαζί του και πορεύεται στη Δύση. Δικαιοσύνη.

*Άρθρο του Φάνη Κακριδή, που έφερε τον τίτλο «Παρέμβαση από έναν που κάποτε πίστεψε» και είχε δημοσιευτεί στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου 1990, λίγες μόλις ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του δεύτερου συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ (20-23 Σεπτεμβρίου 1990).

Ο Φάνης (Θεοφάνης) Κακριδής, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, έφυγε από τη ζωή στις 8 Ιανουαρίου 2019, σε ηλικία 86 ετών.

Γιος του διαπρεπούς κλασικιστή Ιωάννη Θ. Κακριδή και της φιλολόγου Όλγας Κομνηνού – Κακριδή, ο γεννημένος στην Αθήνα Φάνης Κακριδής σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Κλασικής Φιλολογίας στα Πανεπιστήμια του Μάιντς και του Τύμπινγκεν, στη Γερμανία, όπου δίδαξε ως λέκτορας Αρχαίων και Νέων Ελληνικών.

Το 1964 εξελέγη καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, θέση στην οποία υπηρέτησε έως το 1984, με μια σύντομη διακοπή επί δικτατορίας.

Από το 1982 έως το 1984 διετέλεσε αντιπρόεδρος του Κέντρου Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμορφώσεως (ΚΕΜΕ) του υπουργείου Παιδείας.

Επίσης, διετέλεσε πρόεδρος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (1981-1982), ενώ δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ως ειδικός επιστήμονας (1988-1990).

Στο πλαίσιο του συγγραφικού έργου του ο Φάνης Κακριδής, τακτικός αρθρογράφος στην εφημερίδα «Το Βήμα», ασχολήθηκε με την ιστορία, την ερμηνεία, την κριτική και τη μετάφραση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, καθώς και έργων ξένων πανεπιστημιακών που αναφέρονται σε αυτήν.