Άλλη μια τελευταία μάχη κατά της φοροδιαφυγής… Μέχρι να έρθει η επόμενη

Το «ήμουνα νιος και γέρασα» ταιριάζει απόλυτα στις εκάστοτε ανακοινώσεις για την «πάταξη της φοροδιαφυγής».

Σχεδόν κάθε κυβέρνηση των τελευταίων δεκαετιών προσπάθησε να την καταπολεμήσει.

Πάντα επαναλαμβάνοντας ότι δεν μπορούν να πληρώνουν μόνο τα γνωστά «φορολογικά υποζύγια», δηλαδή οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι, που εξαιτίας των όρων αμοιβής τους και της προκαταβολής του φόρου είναι πρακτικά αδύνατο να φοροδιαφύγουν.

Ρεφρέν που ακούμε κάθε φορά που ανακοινώνεται «πάταξη της φοροδιαφυγής» προκειμένου να τύχουν κοινωνικής αποδοχής τα όποια μέτρα αμφίβολης ηθικής, όπως ότι a priori θεωρούνται «κλέφτες» συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες ή η μετατροπή πολιτών σε «καταδότες». Αποδεδειγμένης δε αναποτελεσματικότητας, αφού στην πλειοψηφία τους αποτελούν παραλλαγές αποτυχημένων συνταγών.

Κατά καιρούς διάφορα μέτρα προτάθηκαν. Μερικά έμειναν, άλλα με τον καιρό αναιρέθηκαν.

Κάποτε θεωρήθηκε ότι χρειάζονταν κίνητρα για να ζητάμε αποδείξεις για αγαθά και υπηρεσίες ώστε να φορολογούνται όσοι πωλούν τα αγαθά και παρέχουν τις υπηρεσίες.

Έπειτα εκτιμήθηκε ότι η ψηφιοποίηση των συναλλαγών θα αύξανε σημαντικά τις συναλλαγές με κάρτα που θα καταγράφονταν αυτόματα ηλεκτρονικά.

Σε αυτά προστέθηκαν μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης μετρητών, ώστε να χρησιμοποιούμε κάρτα, άρα οι συναλλαγές να καταγράφονται και να φορολογούνται.

Για να μην αναφερθούμε σε όλη την αισιοδοξία ότι η πλήρης διασύνδεση όλων των σχετικών ψηφιακών αρχείων θα επιτρέπει στις φορολογικές αρχές να έχουν πλήρη εικόνα όλων των συναλλαγών και άρα κανείς να μην μπορεί να ξεφύγει.

Μόνο που φαίνεται ότι όλα αυτά δεν απέδωσαν τα προσδοκώμενα. Η χώρα μας παραμένει μία από τις πρωταθλήτριες στη φοροδιαφυγή στη Ευρώπη. Αυτό αποδεικνύεται από το απλό γεγονός πως όσα δηλώνουμε συνολικά ως εισόδημα υπολείπονται αυτών που καταγράφονται ως συνολική κατανάλωση. Άρα ένα σημαντικό μέρος, δεκάδες δισεκατομμύρια πραγματικών εισοδημάτων δεν φορολογούνται.

Και γι’ αυτό ξαναγυρνάμε στο… αρχέτυπο των μέσων αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής, δηλαδή τα τεκμήρια. Ξεχνώντας βέβαια ότι τα τεκμήρια ήταν εξαρχής μια παραδοχή αποτυχίας: δεν μπορούμε να φορολογήσουμε τα πραγματικά εισοδήματα άρα υποθέτουμε ότι είναι τουλάχιστον τόσα και σε αυτή τη βάση φορολογούμε.

Είναι εύκολο το ζήτημα; Σαφώς όχι. Ας μην ξεχνάμε ότι παγιωμένες πρακτικές φοροδιαφυγής διαμορφώνουν και ανάλογη συνείδηση και νοοτροπία και κάνουν ακόμη πιο δύσκολη τη λογική της συμμόρφωσης.

Όμως, αυτό που χρειάζεται είναι μια πιο ουσιαστική σκέψη που να προσπαθεί πρώτα από όλα να καταλάβει το φαινόμενο, που είναι πολυπαραγοντικό.

Ας πούμε κανείς δεν συζητά ότι ένας σημαντικός αριθμός των «φοροφυγάδων» είναι άνθρωποι που μετά την κρίση βρέθηκαν «κοκκινισμένοι» εξαιτίας οφειλών και τώρα αποφεύγουν συναλλαγές με κάρτες κ.λπ. καθώς πέραν του χαμηλού ακατάσχετου, όλα τα άλλα θα πάνε για τις οφειλές τους.

Ούτε συζητάμε για το ότι όντως σε κάποιες περιπτώσεις μικρότερη φορολογία μπορεί και να είναι ένα αποτελεσματικότερο κίνητρο για συμμόρφωση από μέτρα που ρίχνονται «επί δικαίων και αδίκων» όπως τα τεκμήρια.

Όπως δεν συζητάμε ότι οι πολίτες για να αποκτήσουν «φορολογική συνείδηση» πρέπει πρώτα να αισθανθούν ότι ένα ελάχιστον πραγματικό εισόδημα, αυτό που αντιστοιχεί στις υπαρκτές ανάγκες τους, είναι προστατευμένο από τη φορολογία.

Κρίσιμη και η ανταποδοτικότητα της φορολογίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την υψηλή φορολόγηση σε άλλες χώρες οι οποίες όμως προσφέροντας υψηλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες σε όλους τους κρίσιμους τομείς, όπως υγεία και παιδεία, δεν αντιμετωπίζουν φαινόμενα φοροδιαφυγής και οι πολίτες τους δεν συνωμοτούν για να «κλέψουν» την Εφορία.

Τα πρόστιμα και οι τιμωρίες είναι επίσης κάτι που πρέπει να εξεταστεί, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις ακόμη και αν τσακώσουν τον φοροφυγά μέχρι να φτάσει η υπόθεση να εκδικαστεί θα έχει καλύψει τη ζημιά στο πολλαπλάσιο.

Και βέβαια λίγα πράγματα κάνουμε για να σκεφτούν τρόπους για να αντιμετωπίσουμε όλες τις σύνθετες μορφές με τις οποίες μεγάλος πλούτος αυτή τη στιγμή ουσιαστικά θωρακίζεται απέναντι στη φορολογία.

Και όσο δεν συζητάμε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα απλώς θα παρακολουθούμε εξαγγελίες για ακόμη πιο σκληρά μέτρα κατά της φοροδιαφυγής και μετά από λίγα χρόνια θα βλέπουμε τη φοροδιαφυγή να ζει και να βασιλεύει.