Για να κοιμάται το παιδί σας σαν «αγγελούδι»

Ο ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπου καθώς αναζωογονεί το σώμα και το πνεύμα. Ειδικά κατά την παιδική ηλικία η συμβολή του είναι σημαντική, γεγονός που κάνει τους γονείς να αναρωτιούνται για το πόσες ώρες πρέπει να κοιμάται το παιδί ανάλογα με την ηλικία του. Δεν είναι λίγοι, μάλιστα αυτοί που ανησυχούν και για τις διαταραχές του ύπνου και πως αυτές επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών.

Τι είναι το βιολογικό ρολόι;

Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχει το βιολογικό ρολόι που καθορίζει τον τρόπο και τον ρυθμό λειτουργίας του. Ρυθμίζει λειτουργίες όπως η πέψη, η αναπνοή, η καρδιακή λειτουργία, η διακύμανση της έκλυσης των ορμονών και η αντίδραση στον πόνο. Η σωστή λειτουργία του βιολογικού ρολογιού έχει σαν αποτέλεσμα παραδείγματος χάρη να κοιμόμαστε το βράδυ και την ημέρα να δουλεύουμε, να τρώμε, κλπ.

Όταν το έμβρυο βρίσκεται μέσα στον αμνιακό σάκο το βιολογικό του ρολόι είναι ρυθμισμένο να λειτουργεί ανάλογα με αυτό της μητέρας του. Όταν όμως γεννηθεί πρέπει να δημιουργήσει το δικό του αυτόνομο βιολογικό ρολόι. Είναι λοιπόν φυσικό τις πρώτες ημέρες της ζωή τους τα νεογνά να μην μπορούν να ξεχωρίσουν την ημέρα από τη νύχτα και να ξυπνούν κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Σταδιακά όμως το βιολογικό ρολόι αυτορυθμίζεται και τα βρέφη παύουν πια να πεινούν κατά τη διάρκεια της νύχτας ή να κοιμούνται κυρίως την ημέρα.

Η προσαρμογή αυτή διαφέρει από οργανισμό σε οργανισμό και αυτό οφείλεται σε παράγοντες όπως το σωματικό βάρος γέννησης και αν έχει συμπληρωθεί ο ένατος μήνας της κύησης ή όχι. Κατά μέσο όρο πάντως, το βιολογικό ρολόι ρυθμίζεται πλήρως στο τέλος του δεύτερου μήνα της ζωής του βρέφους.

Τι είναι ο ύπνος;

Παρά τη διαδεδομένη αντίληψη ότι ο ύπνος είναι μια κατάσταση στην οποία βυθιζόμαστε το βράδυ και ξυπνάμε το πρωί, έχει αποδειχθεί ότι κατά τη διάρκεια του υπάρχουν κυκλικές εναλλαγές και αλληλουχίες διαφορετικών καταστάσεων. Οι εναλλαγές παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανανέωση του οργανισμού. Αποκαλύπτουν όμως και διάφορες αιτίες για τις διαταραχές του ύπνου.

Ο ύπνος, σύμφωνα με τους νευρολόγους, χωρίζεται σε περιόδους REM και σε περιόδους μη-REM. Καθεμία από τις περιόδους αυτές ελέγχεται από διαφορετικούς νευροφυσιολογικούς, βιοχημικούς και ορμονικούς παράγοντες.
Στο στάδιο του ύπνου μη-REM, που είναι ο ύπνος χαλάρωσης, το σώμα ξεκουράζεται και ανανεώνεται. Ο καρδιακός ρυθμός μειώνεται, η αναπνοή είναι βαθιά και ήρεμη, οι μύες χαλαρώνουν και οι κινήσεις του σώματος είναι σπάνιες. Ο ύπνος μη-REM έχει τέσσερα στάδια: τη βυθιότητα, τον ελαφρύ ύπνο, τον βαθύ ύπνο και τον πολύ βαθύ ύπνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή την τελευταία φάση του ύπνου δεν ‘βλέπουμε’ όνειρα.

Στο στάδιο του ύπνου REM, που είναι ο ύπνος με δραστηριότητα και όνειρα, τα μάτια κινούνται κάτω από τα βλέφαρα, υπάρχει έντονη νευρική δραστηριότητα, εναλλαγές του καρδιακού ρυθμού και της αναπνοής, και γενικά χαρακτηρίζεται από ανησυχία.

Στα νεογνά ο ύπνος REM διαρκεί οκτώ έως εννέα ώρες ημερησίως, ενώ στους εφήβους και τους ενήλικες περιορίζεται μόλις στη μία με δύο ώρες. Τα νεογνά όταν κοιμηθούν περνούν κατευθείαν στον ύπνο REM, ενώ από τη συμπλήρωση του πρώτου χρόνου και μετά περνούν κατευθείαν στον ύπνο μη-REM.

Πόσο πρέπει να κοιμούνται τα παιδιά ανάλογα με τη ηλικία τους και ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν;

0-6 μηνών: Τα βρέφη αυτής της ηλικιακής ομάδας συνηθίζουν να κοιμούνται 16 έως 20 ώρες. Η μεγαλύτερη περίοδος συνεχόμενου ύπνου για την πλειοψηφία είναι πέντε ώρες. Υπάρχουν όμως και βρέφη που μπορούν να κοιμηθούν μέχρι και εννέα συνεχείς ώρες, ενώ άλλα δεν μπορούν να κοιμηθούν περισσότερες από τρεις.

Κατά τη συμπλήρωση του πρώτου τριμήνου κοιμούνται πλέον κατά μέσο όρο πέντε ώρες την ημέρα και 10 ώρες κατά τη διάρκεια της νύχτας με ένα ή δυο διαλείμματα. Αυτά συνοδεύονται από κλάμα που μπορεί να σημαίνει ότι πεινάνε, έχουν λερώσει την πάνα τους, κρυώνουν, ζεσταίνονται ή είναι άρρωστα.

Η πρώτη αντίδραση στο κλάμα δεν πρέπει να είναι ο πανικός. Ως νέοι γονείς πρέπει με ψυχραιμία να εξετάσετε ποιο από τα παραπάνω ενδεχόμενα ισχύει και να πράξετε αναλόγως. Σε περίπτωση που το παιδί σας πεινά ή έχει λερωθεί πρέπει οι εν΄΄εργειές σας να γίνουν αργά και ήρεμα.

Σκοπός είναι ως γονείς να δώσετε στο μωρό σας να καταλάβει ότι το βράδυ πρέπει να κοιμάται. Είναι άσκοπο να το πάρετε αγκαλιά, να το χαϊδέψετε ή να του μιλήσετε, άλλωστε αυτά θα το μπερδέψουν. Γι’ αυτό, ακόμα κι αν κλαίει, θα πρέπει να αποφεύγετε να το σηκώνετε από το κρεβατάκι του ή να το κουνάτε ακόμα και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία δημιουργούν συνήθειες και δεν θα θέλατε να το κακομάθετε διότι εσείς θα είστε οι πρώτοι που θα υποστείτε περιττή ταλαιπωρία.

6-12 μηνών: Τα βρέφη αυτής της ηλικιακής ομάδας κοιμούνται πλέον τρεις ώρες την ημέρα και 11 ώρες τη νύχτα με μικρές διακοπές οι οποίες συνοδεύονται από κλάμα. Μπορεί να συντρέχουν λόγοι που έχουμε ήδη προαναφέρει ή να μην υπάρχει σοβαρός λόγος.

Το πιο συνετό είναι αντί να τρέχετε πανικόβλητοι πάνω από το κρεβατάκι του, να το αφήνετε πέντε ή 10 λεπτά να ηρεμήσει από μόνο του και μόνο αν συνεχίσει να κλαιει να το πάρετε αγκαλιά για να δείτε αν το ενοχλεί κάτι. Σκοπός σας είναι να συνηθίσει να ξανακοιμάται μόνο του χωρίς τη δική σας παρέμβαση που μπορεί και να το αναστατώνει περισσότερο.

1-3 ετών: Τα παιδιά αυτής της ηλικίας κοιμούνται κατά μέσο όρο 11 ώρες το βράδυ, ενώ δεν είναι υποχρεωτικό να κοιμούνται και το μεσημέρι. Αυτό εξαρτάται από τις δραστηριότητές τους γι’ αυτό και δεν πρέπει να ασκείτε ιδιαίτερη πίεση να κοιμηθεί κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Τα προβλήματα που συνήθως διαταράσσουν ή διακόπτουν τον ύπνο είναι η εμφάνιση των πρώτων δοντιών ή εφιάλτες που τα κάνουν να ξυπνάνε με κλάματα. Οι εφιάλτες συχνά είναι αποτέλεσμα εικόνων που το παιδί παίρνει από τις καθημερινές του δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα όταν βλέπει τηλεόραση.

Η σωστή τακτική για να έχει το παιδί σας ένα καλό ύπνο, είναι να φροντίζετε να κοιμάται πάντα συγκεκριμένη ώρα, ενώ βοηθά πολύ αν του διαβάσετε ένα παραμύθι, το κάνετε ένα μπάνιο ή του βάλετε κάποιο μουσικό κομμάτι που θα το ηρεμήσει.

3-6 ετών: Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία κοιμούνται 10 έως 12 ώρες ανάλογα με τις ημερήσιες δραστηριότητες τους. Κοινό χαρακτηριστικό των παιδιών αυτής της ηλικίας είναι η απέχθεια προς την ιδέα του ύπνου.

Ο ύπνος στο τέλος της ημέρας σημαίνει μοναξιά και απομόνωση από τις οικογενειακές δραστηριότητες. Με διάφορα τεχνάσματα προσπαθεί να δηλώσει ότι δεν θέλει να κοιμηθεί. Καλό είναι να σέβεστε γενικά τις επιθυμίες του. Αφήστε το λοιπόν να σηκωθεί από το κρεβατάκι του αν δεν θέλει να κοιμηθεί. Κάποια στιγμή θα εξαντληθεί και θα αρχίσουν να φαίνονται τα πρώτα σημάδια κόπωσης. Τότε κάντε του ένα ζεστό μπάνιο, διαβάστε του ένα παραμύθι, μείνετε για λίγο μαζί του και σίγουρα θα αποκοιμηθεί.

Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία εκδηλώνουν εκτός από άρνηση και συναίσθημα φόβου. Φοβούνται να κοιμηθούν μόνα και ζητάνε να μοιραστούν το ίδιο κρεβάτι με τους γονείς τους. Η στάση σας απέναντί του πρέπει να είναι σταθερή. Σε καμιά περίπτωση μην υποκύψετε στις απαιτήσεις του.

Το παιδί πρέπει να μάθει να διαχωρίζει τον προσωπικό του χώρο από το δικό σας. Τα νυχτερινά ξυπνήματά του σημαίνουν απλά ότι έχει ανάγκη να επιβεβαιώσει ότι είστε παρόντες ή κάποιο άσχημο όνειρο το τρόμαξε. Πηγαίνετε για λίγο στο δωμάτιο του ώστε να καταλάβει την παρουσία σας. Αυτό αρκεί για να ξανακοιμηθεί χωρίς διακοπές μέχρι το πρωί.

6-15 ετών: Έχοντας φτάσει πλέον σ’ αυτή την ηλικία η ανάγκη των παιδιών για ύπνο μειώνεται. Κοιμούνται περίπου από εννέα έως δώδεκα ώρες, καθώς οι σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες καταλαμβάνουν σημαντικό κομμάτι της ζωής τους.

Τα προβλήματα ύπνου που αντιμετωπίζουν συνήθως είναι: ο τρόμος ύπνου, οι εφιάλτες, η υπνοβασία, η ομιλία κατά τη διάρκεια του ύπνου, η νυχτερινή ενούρηση, το πρόωρο ξύπνημα και το τρίξιμο και σφίξιμο των δοντιών.

Όλες οι παραπάνω διαταραχές του ύπνου παρουσιάζονται σε συγκεκριμένη φάση του ύπνου, κάπου μία με δύο ώρες μετά από την ώρα που αποκοιμήθηκε το παιδί, μετά από ένα παρατεταμένο ύπνο μη-REM και αμέσως πριν από τη μετάβαση σε ύπνο REM.

Συνήθως υπάρχει οικογενειακό ιστορικό των ίδιων προβλημάτων σε κάποιον από τους δύο γονείς, ενώ παρουσιάζονται συνήθως στα αγόρια και λιγότερο στα κορίτσια. Δεν θα πρέπει να σας ανησυχήσει αν το παιδί σας παρουσιάζει κάποιο συνδυασμό των διαταραχών που προαναφέρθηκαν και φυσικά μην έχετε την απαίτηση να θυμάται την επόμενη μέρα τι του συνέβη κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Ο τρόμος ύπνου είναι μια παροδική διαταραχή σε παιδιά κυρίως προσχολικής ηλικίας. Εμφανίζεται σε ακανόνιστα διαστήματα και δύσκολα ξεχωρίζει από τα ανήσυχα όνειρα ή τους κοινούς εφιάλτες. Οι εφιάλτες είναι τρομακτικές πνευματικές εμπειρίες που το παιδί μπορεί να σας διηγηθεί όταν ξυπνήσει. Αντιθέτως στον τρόμο ύπνου δεν θυμάται τίποτα, πετάγεται απότομα από το κρεβάτι, κλαίει, είναι ιδρωμένο και κοιτάει στο κενό. Επίσης ο καρδιακός ρυθμός είναι έντονος. Το επεισόδιο αυτό περνάει μετά από το πολύ πέντε λεπτά, οπότε συνήθως μόνο του ξαπλώνει πάλι στο κρεβάτι και κοιμάται.

Με την πάροδο του χρόνου ο τρόμος ύπνου σταδιακά εξαφανίζεται. Ωστόσο αν το παιδί σας έχει συχνά τέτοια νυχτερινά επεισόδια, σε σημείο μάλιστα που το αποδιοργανώνουν, ο παιδίατρος μπορεί να σας υποδείξει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα υπνοβασίας. Συνήθως μιάμιση ώρα από τη στιγμή που το παιδί έχει κοιμηθεί, ανασηκώνεται στο κρεβάτι, κάνει αδέξιες κινήσεις και τελικά σηκώνεται και βαδίζει είτε εντός του δωματίου του, είτε και στα υπόλοιπα δωμάτια.

Αν και δεν έχουν αναφερθεί πολλές περιπτώσεις, το παιδί μπορεί κατά την υπνοβασία να τραυματιστεί σοβαρά. Πάντως στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το παιδί επιστρέφει στο κρεβάτι του και κοιμάται. Η υπνοβασία επίσης είναι κάτι που με το πέρασμα του χρόνου εξαφανίζεται και δεν θα πρέπει να σας ανησυχεί. Ωστόσο αν επαναλαμβάνεται περισσότερες από μια φορά κατά τη διάρκεια της νύχτας ή μια φορά κάθε βράδυ, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ένα εξειδικευμένο ψυχίατρο για την επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής.

Τα προβλήματα που θα εμφανίζει κατά την ανάπτυξή του το παιδί δεν πρέπει να σας ανησυχούν και να σας εξωθούν σε υπερβολές και υστερίες. Αφού όπως αναφέραμε εμφανίζονται πολύ συχνά και δεν παραπέμπουν σε παθολογικές καταστάσεις. Για την αντιμετώπισή τους χρειάζονται κυρίως ψυχραιμία και υπομονή.

health.in.gr