Η βιολογική βάση της βουλιμίας, ανάλογη με την εξάρτηση από τα ναρκωτικά

Είπατε κάποια στιγμή ότι «είναι δύσκολο να κάνετε δίαιτα, ότι εξαρτιέστε από τις σοκολάτες, τα παγωτά ή το φαγητό γενικότερα» και σας κοίταξαν καχύποπτα ή διέγνωσαν ότι δεν έχετε τη δύναμη της θέλησης; Αν ναι, δεν είστε οι μόνοι. Υπάρχει πράγματι εξάρτηση από το φαγητό, ανάλογη με την εξάρτηση από τα ναρκωτικά;

Η απάντηση, με βάση τα ερευνητικά δεδομένα, είναι καταφατική. Oμάδα επιστημόνων του Εθνικού Εργαστηρίου του Brookhaven στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τους Gene-Jack Wang και Nora Volkow, ανακάλυψε ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν μια νευροχημική έλλειψη παρόμοια με αυτή που έχει εντοπιστεί στον εγκέφαλο όσων καταναλώνουν υπερβολική δόση ποτού και κοκαίνης. Έτσι, διαπιστώθηκε ότι τα άτομα αυτά έχουν λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης στον εγκέφαλό τους, ένα νευρομεταβιβαστή που σχετίζεται με την παραγωγή συναισθημάτων ευφορίας.

Η κατανάλωση φαγητού, όπως και η χρήση εθιστικών ναρκωτικών ουσιών, είναι μια συμπεριφορά που ανταμείβει το χρήστη άμεσα και σε μεγάλο βαθμό, γιατί προκαλεί -σε βιολογικό επίπεδο πλέον- συναισθήματα ευφορίας και ευχαρίστησης.
Βασισμένοι σε αυτό το δεδομένο, οι επιστήμονες του Εθνικού Εργαστηρίου του Brookhaven υπέθεσαν ότι και τα παχύσαρκα άτομα μπορεί να έχουν παρόμοιες ανωμαλίες στη δραστηριότητα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλό τους. Για να επιβεβαιώσουν την υπόθεσή τους έκαναν μια ένεση με μια ειδική ραδιενεργό ουσία σε 20 εθελοντές (δέκα παχύσαρκους, δέκα με κανονικό βάρος), η οποία είναι σχεδιασμένη να «κάθεται» πάνω στους υποδοχείς ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν την απεικονιστική μέθοδο ποζιτρονίου (PET scan) και μέτρησαν τον αριθμό των υποδοχέων που είδαν στην εικόνα του εγκεφάλου. Τα παχύσαρκα άτομα είχαν λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης από ό,τι εκείνα με κανονικό βάρος, και μάλιστα οι πιο παχύσαρκοι είχαν ακόμα λιγότερους υποδοχείς.

Το επιστημονικό πρόβλημα τώρα παίρνει την απλοϊκή μορφή «η κότα γέννησε το αβγό ή το αβγό την κότα;», αφού είναι πιθανό οι παχύσαρκοι να έχουν λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης, επειδή ο εγκέφαλός τους προσπαθεί να αναπληρώσει το γεγονός ότι έχουν χρόνια υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης, τα οποία προκαλούνται από τη χρόνια τάση τους να τρώνε πολύ φαγητό, επισημαίνει η Δρ Volkow. Από την άλλη πλευρά βέβαια, ενδέχεται τα παχύσαρκα άτομα να έχουν μικρό αριθμό υποδοχέων ντοπαμίνης από γεννησιμιού τους, γι’ αυτό είναι πιο ευάλωτα σε συμπεριφορές εξάρτησης, συμπεριλαμβανομένης και της υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού.

Όποια και να είναι πάντως η απάντηση, από ό,τι φαίνεται οι θεραπείες του μέλλοντος θα πρέπει να επικεντρωθούν στη βελτίωση της λειτουργίας των υποδοχέων ντοπαμίνης στα άτομα αυτά, παράλληλα με τις υπάρχουσες στρατηγικές που αφορούν στην αντιμετώπιση του βάρους. Οι επιστήμονες μάλιστα υποστηρίζουν ότι μια φυσική μέθοδος που βοηθά στην αύξηση της παραγωγής ντοπαμίνης στον εγκέφαλο είναι η σωματική άσκηση! Βέβαια, όπως ξέρουμε, η σωματική άσκηση σχετίζεται άμεσα και με την απώλεια βάρους.

Από την άλλη, η κατανάλωση φαγητού με το άμεσο αποτέλεσμα -αν και βραχυπρόθεσμο, αφού μετά ακολουθούν τύψεις- της ευεξίας και της ευφορίας συχνά είναι μια προσπάθεια, συνειδητή ή μη, του ατόμου, να αντιμετωπίσει τη μελαγχολία του και να καταπραΰνει τις στενοχώριες του. Η ανακούφιση που δίνει το φαγητό στο πρόβλημα της μελαγχολίας είναι πρόσκαιρη (και βασίζεται στο μηχανισμό παραγωγής ντοπαμίνης και της έλλειψής της από τον εγκέφαλο των ατόμων με κατάθλιψη) και δημιουργούνται και προβλήματα στον τομέα του βάρους.

Αλλες έρευνες του Εθνικού Εργαστηρίου του Brookhaven έχουν δείξει ότι η λαχτάρα για κατανάλωση ουσιών που προξενούν εξάρτηση σχετίζεται επίσης σε μεγάλο βαθμό με το περιβάλλον όπου καταναλώνεται το συγκεκριμένο προιόν. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και αν κάνουμε διαίτα και έχουμε ορκιστεί ότι δεν πρόκειται να φάμε τίποτα άλλο εκτός από αυτό που έχουμε προκαθορίσει, τρώμε περισσότερο στο αγαπημένο μας εστιατόριο ή παρουσία φίλων ή σε συνθήκες που στο παρελθόν είχαν συνδυαστεί με την κατανάλωση φαγητού.

Μπορεί, λοιπόν, να αντιμετωπιστεί η παχυσαρκία;
Η απάντηση είναι ναι. Η γνώση του προβλήματος θεωρείται βασικός παράγοντας για την κατανόηση και την επίλυσή του. Επίσης, η ψυχολογική προετοιμασία, οι εναλλακτικοί τρόποι ευχαρίστησης -με τους οποίους θα συγκρατήσει κανείς τη λαιμαργία του και θα τη διοχετεύσει αλλού-, η άσκηση και η υπομονή είναι απαραίτητα συστατικά για την επιτυχία.

health.in.gr