«Η κόλαση είναι οι άλλοι»: Γιατί το horror ζει τη χρυσή του εποχή;
Οι ταινίες horror γνωρίζουν εντυπωσιακή άνθηση: σπάνε τα ταμεία, διεκδικούν Όσκαρ και μετατρέπουν τον φόβο σε συλλογική εμπειρία. Γιατί, όμως, θέλουμε να τρομάζουμε;
Δεν έχει σημασία πόσο έτοιμος νομίζεις ότι είσαι· όταν ανεβαίνει η μουσική και η σκηνή σκοτεινιάζει, ο φόβος σε πιάνει από τον λαιμό. Κι όμως, ποτέ άλλοτε δεν έχουμε πληρώσει τόσο συνειδητά για να νιώσουμε άβολα. Το horror είναι και πάλι στην κορυφή: μόνο στην Αμερική, μέσα στο 2024, οι ταινίες τρόμου έφεραν πάνω από 1 δισ. δολάρια, κατακτώντας περίπου το 17% των συνολικών εισπράξεων — τέσσερις φορές περισσότερο από ό,τι πριν δέκα χρόνια.
Και δεν μιλάμε για «niche» παραγωγές. Το «The Substance» προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, ενώ νέα project με πρωταγωνιστές τον Μάικλ Μπ. Τζόρνταν και την Έιμι Μάντιγκαν συζητιούνται ήδη για υποψηφιότητες. Ο τρόμος πλέον είναι prestige cinema.
«Αν οι ζέβρες μπορούσαν να βλέπουν ταινίες με λιοντάρια που τις κυνηγούν, πιθανότατα θα το έκαναν»
Από το σοκ στο «meta»
Το horror δεν ήταν ποτέ σταθερό είδος — αλλάζει ανάλογα με τους φόβους της εποχής.
Στα ’50s φοβόμαστε το άγνωστο και την πυρηνική απειλή: «Godzilla».
Στα ’70s έρχεται το υπερφυσικό και ο τρόμος του διαβόλου: «The Exorcist».
Στα ’80s και ’90s οι slasher villains γίνονται pop icons: Freddy, Jason, Michael Myers.
Όταν το είδος άρχισε να κουράζει, το «Scream» (1996) το ανανέωσε. Έκανε τον τρόμο αυτοσυνείδητο: οι χαρακτήρες σχολίαζαν τους «κανόνες» των ταινιών τρόμου — και το κοινό λάτρεψε αυτήν την ειρωνεία.
Η επανάσταση του zero budget
Το game changer ήρθε λίγο αργότερα, από δύο άγνωστους δημιουργούς που γύρισαν μια ταινία χωρίς τέρας, χωρίς εφέ και με κάμερα χειρός. Το «The Blair Witch Project» (1999) έδειξε ότι:
δεν χρειάζεσαι τεράστιο budget,
ο φόβος μπορεί να κρυφτεί εκτός κάδρου.
Λίγα χρόνια μετά, η Blumhouse το πέρασε σε «σύστημα»: μικρά budget, πλήρης ελευθερία στους σκηνοθέτες, μεγάλα ποσοστά σε περίπτωση επιτυχίας. Έτσι γεννήθηκαν τα «Paranormal Activity», «The Purge», «Insidious» — και η ταινία-φαινόμενο «Get Out».
Γιατί όμως μας τραβάει ο τρόμος;
Οι αναλυτές του χώρου μιλούν για δύο παράδοξα:
Οι παλιοί fans τώρα παίρνουν αποφάσεις: Εκείνοι που μεγάλωσαν με VHS τρόμου στα ’80s και ’90s είναι πια παραγωγοί και σκηνοθέτες.
Το κοινό ανανεώνεται διαρκώς: Κανένα άλλο είδος δεν έχει τόσο μεγάλο ποσοστό θεατών 19–24 ετών.
Και υπάρχει και κάτι πιο βαθύ: οι ταινίες τρόμου λειτουργούν ως καθαρτήριο. Σε μια εποχή άγχους, κρίσεων και αβεβαιότητας, ο θεατής βρίσκει έναν ελεγχόμενο τρόπο να «ξεφορτώσει» φόβο και στρες. Το horror δεν προκαλεί μόνο τρόμο – προσφέρει ανακούφιση.
Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο συμπεριφορικός επιστήμονας Κόλταν Σκρίβνερ που ειδικεύεται στη μελέτη της περίεργης έλξης των ανθρώπων προς τον φόβο και τη λεγόμενη «morbid curiosity»: «Αν οι ζέβρες μπορούσαν να βλέπουν ταινίες με λιοντάρια που τις κυνηγούν, πιθανότατα θα το έκαναν».
Το μέλλον του τρόμου
Σήμερα το horror ακουμπά σύγχρονες ανησυχίες:
τεχνητή νοημοσύνη («M3GAN»)
πανδημίες («Contagion»)
τοξικές σχέσεις και κοινωνική βία («The Invisible Man»)
Και σε αντίθεση με τα μεγάλα blockbuster franchises που πνίγονται στη «συνέχεια», ο τρόμος επιβραβεύει την καινοτομία. Κάθε remake είναι διαφορετικό — όχι επανάληψη.
Το horror δεν ξεμένει ποτέ από τέρατα.
Γιατί, τελικά, ο πραγματικός τρόμος βρίσκεται έξω από την οθόνη.
Ή, για να το θέσω αλλιώς, όπως έλεγε και ο μεγάλος Σαρτρ, «η κόλαση είναι οι άλλοι» – στο horror, απλώς, ανάβουν τα φώτα πιο γρήγορα.