Μάρτυρες θανάτου: Από τον ναζί Χορστ Βέσελ στον ακροδεξιό Τσάρλι Κερκ   

Όταν ο Τσάρλι Κερκ, ο 31χρονος ακροδεξιός influencer του MAGA κινήματος των ΗΠΑ δολοφονήθηκε την Τετάρτη κατά τη διάρκεια ομιλίας του σε πανεπιστήμιο της Γιούτα, οι αντιδράσεις ήταν άμεσες.

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, στενός του σύμμαχος, διέταξε να κυματίζουν οι σημαίες μεσίστιες, ακραίοι πάστορες τον αποκάλεσαν «Μάρτιν Λούθερ Κινγκ της σύγχρονης εποχής» και ένας ορθόδοξος ραβίνος τον χαρακτήρισε «τον Αβραάμ των καιρών μας».

Παράλληλα, σε πολλές γωνιές του διαδικτύου, εμφανίστηκε ένα διαφορετικό όνομα: αυτό του ναζί Χορστ Βέσελ. Μέσα σε λίγες ώρες από τον θάνατο του Κερκ, κάποιοι άρχισαν να τον συγκρίνουν με τον Βέσελ, μια σκοτεινή φιγούρα που αποθεώνεται ακόμη και σήμερα από νεοναζί.

Ο Βέσελ ήταν μέλος των φαιοχιτώνων και γνωστός για τη βιαιότητά του. Η ζωή του, που έληξε πρόωρα το 1930, έγινε αντικείμενο προπαγάνδας από τον Γιόζεφ Γκέμπελς και το Ναζιστικό Κόμμα, οι οποίοι τον ανέδειξαν σε «μάρτυρα» της ναζιστικής προπαγάνδας ακόμη και αν η δολοφονία πιθανότατα είχε προκύψει ως αποτέλεσμα κόντρας ανάμεσα στον ναζί Βέσελ και τη σπιτονοικοκυρά του – η οποία, αντιμέτωπη με την απειλή να χάσει το σπίτι της, στράφηκε σε κομμουνιστές της γειτονιάς για βοήθεια.

Ο θάνατος του Βέσελ εργαλειοποιήθηκε από τον Αδόλφο Χίτλερ και το κόμμα του για να δικαιολογήσουν τη βία εναντίον των πολιτικών τους αντιπάλων με την προβλεπόμενη «αγιοποίησή» του να συσπειρώνει γύρω από το Τρίτο Ράιχ νέους θιασώτες.

Οι συγκρίσεις ανάμεσα στους δύο (Κερκ και Βέσελ) προέρχονταν από αντίθετα άκρα του πολιτικού φάσματος. Κάποιοι στην άκρα Αριστερά προειδοποιούσαν ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον θάνατο του Κερκ για να εδραιώσει την εξουσία του, ακριβώς όπως ο Χίτλερ είχε κάνει με τον θάνατο του Βέσελ. Ταυτόχρονα, το όνομα του Βέσελ παραμένει σεβαστό στους νεοναζιστικούς κύκλους, όπου η επίκλησή του έχει μια πιο σκοτεινή σημασία.

Ο Βέσελ, γιος πάστορα, γεννήθηκε το 1907 στο Μπίλεφελντ της Γερμανίας. Ήταν το μεγαλύτερο από τρία παιδιά και στην εφηβεία του εντάχθηκε σε μια δεξιά ομάδα νεολαίας. Στα 19 του γράφτηκε στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει νομική, αλλά λίγα χρόνια αργότερα εγκατέλειψε τις σπουδές του για να αφοσιωθεί στη ναζιστική μηχανή.

«Χαρισματικό μέλος» της παραστρατιωτικής πτέρυγας του Ναζιστικού Κόμματος σύμφωνα με τον Ντάνιελ Σίμενς, καθηγητή Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Νιούκασλ και συγγραφέα του βιβλίου The Making of a Nazi Hero: The Murder and Myth of Horst Wessel [Η δημιουργία ενός ναζί ήρωα: Η δολοφονία και ο μύθος του Χορστ Βέσελ].

Ο Βέσελ έγινε γνωστός πείθοντας τους εργαζόμενους να ενταχθούν στο Ναζιστικό Κόμμα. «Ουσιαστικά ήταν ένας καλός “διαμεσολαβητής” μεταξύ των παραδοσιακών συντηρητικών ηγετών και των θεωρητικών ναζί», είπε ο Σίμενς.  «Και αυτό τον έκανε ιδιαίτερα χρήσιμο μετά τον θάνατό του, ως κάποιον που μπορούσε να ενώσει και να φέρει τους ανθρώπους κοντά ακόμη και από τον τάφο».

Οι συνθήκες του θανάτου του το 1930, σε ηλικία 22 ετών, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρες, αλλά σύμφωνα με τον Σίμενς, επιβεβαιώνεται ότι πιθανότατα σκοτώθηκε από μια ομάδα κομμουνιστών μετά από μια διαμάχη που σχετιζόταν με απλήρωτα ενοίκια.

Μετά τη δολοφονία του, ο Βέσελ ανακηρύχθηκε μάρτυρας της ναζιστικής προπαγάνδας. Η δημόσια κηδεία του συγκέντρωσε 30.000 άτομα που συλλογικά θρήνησαν την απώλεια του ναζί ενώ ένα ποίημα του που είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα Der Angriff, (φύλλο 38, Βερολίνο, 23 Σεπτεμβρίου 1929, εκδότης Γιόζεφ Γκέμπελς), το Die Fahne hoch (Ψηλά τη σημαία) μελοποιήθηκε για να γίνει το πρώτο ναζιστικό εμβατήριο που κυκλοφόρησε σε δίσκο (1930), ενώ έγιναν αναρίθμητες διασκευές της, στις οποίες περιλαμβάνονται κουαρτέτο για μαντολίνο, σόλο κιθάρα, φυσαρμόνικα, ακορντεόν και πολλές διασκευές για φωνητικά σύνολα.

Το άσμα έγινε τόσο δημοφιλές, ώστε να είναι δεύτερος ύμνος της Γερμανίας από το 1933, μαζί με την πρώτη στροφή του Γερμανικού ύμνου, και ύμνος των Ταγμάτων Εφόδου -με την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος και μέχρι σήμερα, η απαγγελία και η μελωδία του τραγουδιού έχουν απαγορευτεί σε Γερμανία και Αυστρία ενώ, έχουν προκύψει διάφορες παραλλαγές και ξένες εκδόσεις του σε χώρες της Ευρώπης, όπως η ελληνική (‘Ορθό το Λάβαρο’) της Χρυσής Αυγής, η αγγλική, η γαλλική και η ιταλική.

Ο Σίμενς προειδοποίησε ότι η αναβίωση του ονόματος του Βέσελ μετά τον θάνατο του Κερκ επιβεβαιώνει ότι «η νεοναζιστική μαρτυρολογία είναι ακόμα ζωντανή»

Η ζωή του Βέσελ έγινε ταινία, εκδόθηκαν βιβλία για το «μύθο» του και η δολοφονία του χρησιμοποιήθηκε από τον Χίτλερ και το ναζιστικό κόμμα για να εξαπολύσουν ακόμη πιο σκληρές πολιτικές εξόντωσης των αντιπάλων τους. Στην πραγματικότητα ο Βέσελ αποδείχθηκε πιο ωφέλιμος για τη ναζιστική ιδεολογία νεκρός παρά ζωντανός.

Αν και ο Κερκ δεν περιγράφεται ως ναζί παρά ως σκληροπυρηνικός Χριστιανός που υπερασπίστηκε την άσπιλη, Λευκή Αμερική, υπάρχει ανησυχία ότι ο θάνατός του θα μπορούσε να πολιτικοποιηθεί από τον Τραμπ με τον ίδιο τρόπο που ο θάνατος του Βέσελ εργαλειοποιήθηκε από τον Χίτλερ.

Η ανησυχία είναι ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να παρουσιάσει τον Κερκ ως απόδειξη ότι οι συντηρητικοί Χριστιανοί δέχονται επίθεση, ακριβώς όπως ο Χίτλερ χρησιμοποίησε την ιστορία του Βέσελ για να συσπειρώσει τη ναζιστική του βάση. Ήδη, πάστορες και πολιτικοί έχουν χαρακτηρίσει τον Κερκ ως μάρτυρα των MAGA. Ένας πάστορας από την Οκλαχόμα δήλωσε: «Ο Τσάρλι πέθανε για αυτό που πίστευε. Πέθανε για κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό του».

Σε ένα βιντεοσκοπημένο διάγγελμα από το Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ κατηγόρησε τη φιλελεύθερη ρητορική ότι τροφοδοτεί τη βία, λέγοντας ότι κάποιοι «έχουν συγκρίνει υπέροχους Αμερικανούς όπως ο Τσάρλι με ναζί», κάτι που χαρακτήρισε «απευθείας υπεύθυνο για την τρομοκρατία που βλέπουμε σήμερα στη χώρα μας». στη συνέχεια ο Τραμπ ορκίστηκε να στοχεύσει τις ομάδες που χρηματοδοτούν ή υποστηρίζουν τέτοιες επιθέσεις.

Στην άκρα Δεξιά, ο Βέσελ «είναι ένα όνομα που οι σημερινοί νεοναζί γνωρίζουν πολύ καλά», δήλωσε ο Σίμενς. Σε αυτούς τους κύκλους, ο Βέσελ θεωρείται ένας «καλός ναζί». «Για αυτούς, αυτή είναι ένα πρόσωπο που δοξάζεται και ανυψώνει τη ναζιστική ιδεολογία» πρόσθεσε.

Ο Σίμενς, ως ιστορικός, υπογραμμίζει ότι δεν πρέπει να συγκρίνουμε τους δύο άνδρες. «Αν το κάνουμε, νομιμοποιούμε την ιδεολογία του Εθνικοσοσιαλισμού που γέννησε τον ναζισμό», είπε ο Σίμενς. «Ο Βέσελ ήταν άνετος με τη βία και οργάνωσε μια επίθεση στα τοπικά γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος που τραυμάτισε τέσσερα άτομα. Ενώ η ρητορική του Κερκ, αν και επιθετική—κατήγγελλε τους μετανάστες, την ‘ιδεολογία του φύλου’ και τις ‘παγκόσμιες ελίτ’—λειτουργούσε μέσα σε ένα δημοκρατικό σύστημα και υποστήριζε την ‘πολιτική αντιπαράθεση’».

Ωστόσο υπάρχουν ομοιότητες, όχι τόσο στους ίδιους τους άνδρες, αλλά στο πώς οι θάνατοί τους χρησιμοποιούνται.

«Οι άνθρωποι που επιλέγεις ως ήρωές σου θα πρέπει να εμπλέκονται σε πολιτικές συζητήσεις και διάλογο, και όχι σε αυτό το μείγμα πολιτικού ριζοσπαστισμού που ενεργοποιεί τη βία»

Ο Σίμενς προειδοποίησε ότι η αναβίωση του ονόματος του Βέσελ δείχνει ότι «η νεοναζιστική μαρτυρολογία είναι ακόμα ζωντανή σε έναν ορισμένο βαθμό». Και το γεγονός ότι περισσότεροι Αμερικανοί φαίνεται να είναι εξοικειωμένοι με τον Βέσελ τώρα από ό,τι όταν ο ίδιος ερευνούσε το βιβλίο του πριν από περισσότερο από μία δεκαετία, πρόσθεσε, «έμμεσα μας λέει ότι υπάρχει ένας αυξανόμενος θαυμασμός για αυτές τις φιγούρες, και ίσως ακόμα και για το σύνολο της ναζιστικής ιδεολογίας στο σύνολο της».

Η βιαστική επίκληση του Βέσελ αντικατοπτρίζει δύο πραγματικότητες. Στη Δεξιά, υπάρχει μια επικίνδυνη προθυμία μεταξύ ορισμένων εξτρεμιστών να εξυμνήσουν ναζιστικά σύμβολα σχολιάζει ο Σίμενς. Στην Αριστερά, υπάρχει ένας φόβος ότι ο θάνατος του Κερκ θα χρησιμοποιηθεί για να διαβρώσει τις πολιτικές ελευθερίες. Η συμβουλή του Σίμενς είναι απλή: μείνετε μακριά.

«Είναι μια ολισθηρή πλαγιά», είπε o Σίμενς. «Οι άνθρωποι που επιλέγεις ως ήρωές σου θα πρέπει να εμπλέκονται σε πολιτικές συζητήσεις και διάλογο, και όχι σε αυτό το μείγμα πολιτικού ριζοσπαστισμού που ενεργοποιεί τη βία».