Η κοινωνία πρέπει να πιστέψει ξανά στη Δημοκρατία

Δεν έχουμε δώσει όση σημασία χρειάζεται στο γεγονός ότι οι τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις είχαν χαμηλότερη συμμετοχή και έχουν αυξηθεί τα ποσοστά αποχής, φαινόμενα ανησυχητικά για τη Δημοκρατία, τα οποία πολύ δύσκολα μπορούν να αποδοθούν απλώς στο ότι δεν έχουν εκκαθαριστεί οι εκλογικοί κατάλογοι.

Στην πραγματικότητα, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των πολιτών αρχίζει να μην έχει εμπιστοσύνη στη δυνατότητά αλλαγής της ζωής του προς το καλύτερο ανάλογα με το ποιο κόμμα θα ψηφίσει.

Για την ακρίβεια: δεν πιστεύει πια ότι τα κόμματα μπορούν να πάρουν σημαντικές πολιτικές αποφάσεις που να αντιστοιχούν σε αυτό που θέλει πλειοψηφικά η κοινωνία.

Και εάν το σκεφτούμε αυτό δεν είναι παράλογο.

Από τη μια γιατί βλέπουν κόμματα να παίρνουν αποφάσεις σε σύγκρουση με την κοινωνία και αδιαφορώντας για αυτή. Αυτό ξεκίνησε ως έκτακτη υποτίθεται συνθήκη στην περίοδο των μνημονίων, όμως έγινε κανόνας από τη σημερινή κυβέρνηση η οποία αρνήθηκε να αναλάβει την ευθύνη (και άρα να λογοδοτήσει) για επιλογές της, από τις υποκλοπές και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ μέχρι – και πάνω από όλα –την τραγωδία στα Τέμπη, εμπεδώνοντας την αντίληψη ότι δημοκρατία σημαίνει να δίνεις ανά τέσσερα χρόνια μια λευκή επιταγή σε μια κυβέρνηση, η οποία στη συνέχεια θα αδιαφορήσει για αυτά που θεωρείς εσύ ο/η ψηφοφόρος ότι είναι αναγκαία και ορθά. Ουσιαστικά, ένα κυνικό «ουδέν λάθος αναγνωρίζεται μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου», ιδίως απέναντι σε όσους επέλεξαν να ψηφίσουν και δεύτερη φορά.

Από την άλλη, γιατί δεν βλέπουν μέσα στην πολιτική διαδικασία να τους προσφέρεται μια πραγματική εναλλακτική επιλογή, δεδομένης και της βαθιάς κρίσης της αντιπολίτευσης. Βλέπουν, δηλαδή, οι πολίτες τοποθετήσεις από τα κόμματα αλλά δεν βλέπουν προγράμματα που να ορίζουν με σαφήνεια και φερεγγυότητα μια εναλλακτική πολιτική πρόταση. Αυτό, άλλωστε, εξηγεί γιατί έχουμε μεγάλη διασπορά της αντιπολιτευτικής ψήφου αλλά και γιατί έχουμε πολύ υψηλά ποσοστά αδιευκρίνιστης ψήφου, την ώρα που σε όλες τις άλλες ερωτήσεις, εκεί δηλαδή όπου καλούνται να τοποθετηθούν θετικά ή αρνητικά απέναντι σε συγκεκριμένα ζητήματα οι πολίτες, καταγράφονται τα αναμενόμενα χαμηλά ποσοστά ανθρώπων που λένε «δεν γνωρίζω / δεν απαντώ».

Και σίγουρα δυσχεραίνει τα πράγματα ως προς την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δημοκρατία ως ένα πολιτικό σύστημα όπου το κριτήριο είναι τελικά τι απαιτούν οι πολίτες, να βλέπουν το κυβερνητικό κόμμα την ώρα που στις δημοσκοπήσεις έχει μέγιστη προβολή ψήφου στο 30% (ενίοτε και χαμηλότερα) εντούτοις επειδή διαθέτει άνετη κυβερνητική πλειοψηφία, διαμορφωμένη όμως σε άλλες συνθήκες, να συμπεριφέρεται ως εάν να είναι πανίσχυρο και σε αυτή τη βάση είτε να βγάζει απαλλακτικά βουλεύματα για τον εαυτό του (τελευταίο παράδειγμα η διαχείριση του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ παρά τις οφθαλμοφανείς κομματικές σκοπιμότητες που εξυπηρέτησε η συνειδητή διασπάθιση των σχετικών επιδοτήσεων) είτε να προχωρά σε fast track νομοθετικές πρωτοβουλίες που στην πραγματικότητα συναντούν καθολική αντίδραση εκεί όπου γίνεται προσπάθεια να εφαρμοστούν.

Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε και άλλα φαινόμενα της εποχής, που δεν αφορούν μόνο τη χώρα μας, από τη διάχυτη αίσθηση ότι οι αγορές αποφασίζουν και οι κυβερνήσεις ακολουθούν, ιδίως όταν αυτό συνδυάζεται με το πάγιο και επιδεινούμενο δημοκρατικό έλλειμμα της ΕΕ, μέχρι τη διάχυτη αίσθηση ότι το πεδίο της ενημέρωσης δεν αποτελεί πλέον «δημόσια σφαίρα» αλλά χώρο γενικευμένης χειραγώγησης (για να μην μιλήσουμε για την κακόφωνη παραπληροφόρηση που ξεχειλίζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης), τότε καταλαβαίνουμε γιατί οι πολίτες αποτραβιούνται από την πολιτική και δεν πιστεύουν στη δύναμη της δημοκρατίας.

Βοηθάει σε αυτό και η επίμονη και συστηματική για δεκαετίες συκοφάντηση των πολιτικών απόψεων και ιδεολογιών που υποστήριξαν ότι μπορούν να υπάρξουν αποφάσεις που να μετασχηματίζουν την κοινωνία και να την κάνουν δικαιότερη, από τους ίδιους που συχνά χυδαιολόγησαν απέναντι στις στιγμές που η κοινωνία κατέβαινε στον δρόμο και διατύπωνε με τον πιο σαφή τρόπο αυτά που έχει ανάγκη. Αρκεί να αναλογιστούμε την απαξίωση με την οποία αντιμετώπισαν κάθε έκφραση της λαϊκής βούλησης με την οποία δεν συμφωνούσαν οι διάφοροι εκπρόσωποι του «Ακραίου Κέντρου» τα τελευταία χρόνια.

Το γεγονός λοιπόν ότι η δημοκρατία μας με τυπικούς όρους δείχνει ισχυρή θεσμικά 51 χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε εφησυχασμό. Αφενός, γιατί με διάφορους τρόπους ακόμη και αυτό το κεκτημένο αμφισβητείται στην πράξη από την χειραγώγηση των κοινοβουλευτικών διαδικασιών, τα στοιχεία κρίσης σε θεσμούς όπως η δικαιοσύνη (αρκεί να θυμηθούμε τη συγκάλυψη τελικά για τις υποκλοπές) αλλά και από την αντίληψη ότι η κυβέρνηση όσο δεν απειλείται κοινοβουλευτικά «αποφασίζει και διατάσσει». Αφετέρου, γιατί με τους πολίτες να απεμπολούν τη συλλογική πολιτική δράση και να κινούνται σε όλο και πιο εξατομικευμένους δρόμους διαχείρισης της ζωής τους, η δημοκρατία κινδυνεύει να καταντήσει «πουκάμισο αδειανό», θεσμικό κέλυφος χωρίς περιεχόμενο.

Δεν είναι τυχαίο ότι η μόνη ανερχόμενη δύναμη παγκοσμίως είναι η Ακροδεξιά, δηλαδή μια δύναμη αυταρχική και εγγενώς αντιδημοκρατική.

Για να πιστέψει ξανά η κοινωνία στη δημοκρατία θα χρειαστεί μεγάλος αγώνας. Θα απαιτηθεί μια συλλογική προσπάθεια που να προτείνει στην κοινωνία δρόμους μαζικής κινητοποίησης, που να έχουν αποτέλεσμα και να μην καταλήγουν σε ανεξόφλητα πολιτικά γραμμάτια. Θα χρειαστούν προγράμματα και πολιτικές προτάσεις που να μην κωδικοποιούν απλώς τη δυσαρέσκεια αλλά όντως να πείθουν ότι είναι εφικτή μια αλλαγή και άρα ο πολίτης να έχει πραγματικές επιλογές την ώρα της κάλπης. Θα πρέπει να βγουν στο προσκήνιο ηγετικές προσωπικότητες έτοιμες να λογοδοτήσουν στην κοινωνία, να κερδίσουν την εμπιστοσύνη της και να της προτείνουν ένα κοινωνικό συμβόλαιο που θα τηρηθεί όντως. Αυτή είναι η πρόκληση, αυτή είναι η ευθύνη.

Η ελληνική κοινωνία έχει δείξει ότι αποζητά μια πραγματική δημοκρατία όσο και εάν έχει χάσει την εμπιστοσύνη της στους υπαρκτούς θεσμούς της ελληνικής δημοκρατίας. Τι άλλο ήταν η κραυγή για δικαιοσύνη και οξυγόνο που καταγράφηκε στις λαοθάλασσες για τα Τέμπη, παρά μια απαίτηση να γίνει ξανά η χώρα μια κανονική δημοκρατία; Και ό,τι και να πιστεύουν διάφορες και διάφοροι αυτό που ψάχνει δεν είναι λαϊκίστικες κραυγές και ρητορικούς τσαμπουκάδες εκ του ασφαλούς. Πραγματική πολιτική δέσμευση αναζητά, σοβαρότητα και πάνω από όλα εγγυήσεις ότι η βούλησή της θα γίνει σεβαστή. Μόνο τότε η δυσπιστία της θα μετασχηματιστεί σε συλλογική προσδοκία, δράση και συμμετοχή.

Διαφορετικά ο ετήσιος εορτασμός της αποκατάστασης της δημοκρατίας, μιας δημοκρατίας για την οποία άνθρωποι αγωνίστηκαν και αγωνιστές θυσιάστηκαν, θα γίνεται όλο και πιο μελαγχολικός, όλο και πιο απαισιόδοξος.