Brain Retain & Regain: Όλα όσα έγιναν την πρώτη ημέρα του μεγάλου συνεδρίου του in

Σε μια εποχή που η Ελλάδα αναζητά τρόπους να ανακτήσει τη δυναμική της και να επαναπροσδιορίσει το μέλλον της, το φαινόμενο του brain drain παραμένει μια ανοιχτή πληγή, αλλά και μια μεγάλη πρόκληση. Το διήμερο συνέδριο «Brain Retain & Regain», που διοργανώνει το in στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο) έθεσε στο επίκεντρο το κρίσιμο ζήτημα της φυγής ανθρώπινου κεφαλαίου στο εξωτερικό, φιλοδοξώντας να αναδείξει λύσεις για την ανάσχεση του φαινομένου και την προσέλκυση ταλαντούχων Ελλήνων πίσω στην πατρίδα.

Με τη συμμετοχή φοιτητών, μαθητών, πολιτικών και ακαδημαϊκών, το συνέδριο αποτελεί μια πλατφόρμα γόνιμου διαλόγου για το πώς η Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει το brain drain σε brain gain.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να χάνει πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο που επιλέγει να φύγει στο εξωτερικό – Το κρίσιμο ζήτημα στο τραπέζι του συνεδρίου του in στη Βιβλιοθήκη της Βουλής

Η πρώτη ημέρα του συνεδρίου επικεντρώθηκε στο πολυδιάστατο πρόβλημα το οποίο συνεχίζει να πλήττει την ελληνική οικονομία και κοινωνία, με σοβαρές συνέπειες λόγω της φυγής υψηλά εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Τη δική του πινελιά έβαλε ο υπουργός Εξωτερικών που πέραν του φλέγοντος ζητήματος του brain drain κλήθηκε να απαντήσει και στα σημαντικά θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα όπως τον κανονισμό SAFE και την Τουρκία, τη Μονή Σινά αλλά και την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα.

Καθοριστικές ήταν οι παρεμβάσεις των φοιτητών και των μαθητών που πλαισίωσαν τα πάνελ με εύστοχες τοποθετήσεις και καίριες ερωτήσεις στους πολιτικούς.

Η μεγάλη έρευνα για τις αιτίες του brain drain

Ο διευθύνων σύμβουλος της Metron Analysis, Στράτος Φαναράς, έκανε «ποδαρικό» παρουσιάζοντας τη μεγάλη έρευνα του «Brain Retain Regain» εξηγώντας αναλυτικά τα ευρήματα της δημοσκόπησης για τα αίτια του brain drain και για τις πιθανότητες αυτοί που μετανάστευσαν κατά τη διάρκεια της κρίσης – μία τάση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα – να επιστρέψουν στη χώρα.

«Συμπέρασμα της έρευνας», είπε ο κ. Φαναράς, είναι ότι «η χώρα πέρασε μία κρίση που ήταν τρομακτικών διαστάσεων και τώρα προσπαθεί να ορθοποδήσει έχοντας ένα παρελθόν το οποίο δεν είναι εύκολο να ανατραπεί σε λίγα χρόνια».

«Τα πλεονεκτήματα της χώρας παραμένουν τα δομικά της χαρακτηριστικά: ο καιρός, η σύνδεση με την οικογένεια, η ψυχολογική και κοινωνική ένταξη των νέων ανθρώπων στη ζωή της χώρας.

Αλλά η χώρα συνεχίζει να αδυνατεί να ανταγωνιστεί το επίπεδο παροχών, μισθών και κοινωνικού κράτους που συναντούν οι Έλληνες, κυρίως αυτοί με ειδικές δεξιότητες, στο εξωτερικό».

Τόνισε ακόμα ότι η υπόθεση της επιστροφής των νέων από το εξωτερικό απαιτεί αφενός «μία συνολική άνοδο του επιπέδου ευημερίας, μία συνολική ανάπτυξη, να καταφέρει δηλαδή η χώρα να συγκλίνει με τον μέσο όρο της ΕΕ, και αφετέρου μία βελτίωση των συνθηκών εργασίας».

Πολιτικές επαναπατρισμού

Η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, αναφέρθηκε στις πολιτικές επαναπατρισμού και προανήγγειλε μειώσεις στις ασφαλιστικές εισφορές ως κίνητρο. Απαντώντας στην ερώτηση γιατί να επιστρέψουν οι νέοι στην Ελλάδα ανέφερε ότι η κυβέρνηση δίνει ένα σημαντικό φορολογικό κίνητρο ήτοι μείωση φόρου εισοδήματος κατά 50% για 7 χρόνια.

Σχετικά με τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας υποστήριξε ότι «γίνεται προσπάθεια η χώρα να αυξήσει το ποσοστό κάλυψης». Η ίδια ανέφερε και σχετικά παραδείγματα για τη σύναψη ΣΣΕ σε τουρισμό και τράπεζες. Συμπλήρωσε δε ότι είναι σε εξέλιξη ο κοινωνικός διάλογος και ότι «μέχρι τέλος του χρόνου θα έχουμε τον οδικό χάρτη για το ποια κίνητρα πρέπει να θεσμοθετήσουμε επιπλέον για να την σύναψη ΣΣΕ».

Στις αιτίες του Brain Drain και στην ευθύνη των κυβερνήσεων αναφέρθηκε ο ευρωβουλευτής και καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς Νικόλας Φαραντούρης. Υποστήριξε ότι οι δράσεις πρέπει να είναι στοχευμένες, θεσμικές και κοινωνικές, υποστηρίζοντας ότι «πρέπει να φτιάξουμε μία κοινωνία που να βασίζεται στην αξιοκρατία και όχι στον νεποτισμό».

Οι δράσεις του Υπουργείου Εξωτερικών

Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης παρουσίασε τις δράσεις του υπουργείου για την επιστροφή των νέων. «Προσπαθώ να έρθω όσο το δυνατόν πιο κοντά στους νέους για να δω τι θα ήταν ελκυστικό για να επιστρέψουν. Αισθάνομαι ότι πέρα από το οικονομικό ζήτημα είναι και παράγοντες όπως η εμπέδωση μιας ιδέας αξιοκρατίας, προβλεψιμότητα και σταθερότητα στη ζωή τους». Ο υπουργός μεταξύ άλλων αναφέρθηκε και στα εξίσου σημαντικά θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα όπως ο κανονισμός SAFE, τη Μονή Σινά και την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα.

Ευκαιρία για τους νέους η ναυτιλία

Από τα χρόνια που είχε λάβει μια διπλή υποτροφία για κολλέγιο στις ΗΠΑ και να σπουδάσει ιατρική και να παίξει μπάσκετ ξεκίνησε τα όσα είπε ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Βασίλης Κικίλιας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε ως χώρα είναι να γυρίσουμε σελίδα από την κρίση και να βάλουμε τα πράγματα σε σωστές βάσεις σημείωσε, τονίζοντας ότι έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια. «Αυτό που ακόμα απέχουμε είναι να δώσουμε μαζικά νέες πολύ καλά πληρωμένες θέσεις εργασίας στην επόμενη γενιά, έτσι ώστε τα παιδιά μας να μπορούν να σπουδάζουν, να νοικιάζουν το σπίτι τους αν όχι να το αγοράζουν, να κάνουν πλάνα, να ερωτεύονται, να παντρεύονται και όλα αυτά να τα αντέχουν οικονομικά» σημείωσε, εξηγώντας ότι ο κλάδος της ναυτιλίας είναι ένας από αυτούς που μπορούν να τα προσφέρουν όλα αυτά.

Αναγκαίες μεταρρυθμίσεις

Για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να κάνει το υπουργείο Ανάπτυξης για να προσελκύσει τους νέους μίλησε ο αρμόδιος υπουργός Τάκης Θεοδωρικάκος. «Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε να μην θέλουν άλλα νέα παιδιά να φύγουν από την πατρίδα μας» σημείωσε, τονίζοντας ότι αν συμβεί αυτό θα είναι κάτι που θα ενθαρρύνει και αυτούς που βρίσκονται στο εξωτερικό να επιστρέψουν πίσω.

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει διαμορφωθεί ένα οικοσύστημα startups στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια» τόνισε ο Τάσος Γαϊτάνης, Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Καινοτομίας και συμπλήρωσε: «Ειδικά από το 2019 και μετά υπάρχουν πολλά έντονα κίνητρα για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα, με διπλό στόχο: από τη μια να στηρίξουμε τους έλληνες επιστήμονες και από την άλλη να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να έχουμε μια οικονομία της γνώσης».

Θετική ανάγνωση

Στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που αποτυπώνουν το κύμα του Brain Drain αναφέρθηκε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης, σημειώνοντας ότι τα προηγούμενα χρόνια έφυγαν από τη χώρα μας 600.000 Έλληνες, από τους οποίους επέστρεψαν περίπου 400.000 πολίτες τα τελευταία χρόνια.

«Έχει αλλάξει το ισοζύγιο των ροών από το 2023 και μετά, έχουμε θετική εξέλιξη. Το 2023 έφυγαν 32.800 ενώ γύρισαν 47.200 πίσω» σημείωσε ο Κωστής Χατζηδάκης, υπογραμμίζοντας ότι το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο και κάτι σημαίνει. «Αυτό συνδέεται με κάποια μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση, όπως τα φορολογικά μέτρα, το πρόγραμμα Brain Regain και άλλα προγράμματα πιο ειδικά, όπως αυτά για την αναγνώριση της ειδικότητας των γιατρών» τόνισε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Η παρέμβαση του πρώην ΠτΔ

Σφοδρή κριτική στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας -σχολιάζοντας παράλληλα την αιμορραγία εξειδικευμένου προσωπικού από την Ελλάδα- άσκησε ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.

Επισήμανε πως από το τέλος της κρίσης μέχρι και σήμερα έχουν συντελεστεί συγκεκριμένα θετικά βήματα που δεν μπορεί να τα αμφισβητήσει κανείς. Ωστόσο, όπως είπε, «το μεγάλο λάθος είναι να θεωρούμε ότι αυτά τα βήματα είναι αρκετά (…)».  Ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε πως «στην Ελλάδα έχουμε ένα παραγωγικό μοντέλο, που ναι κάνει κάποια βήματα, σε επίπεδο πχ Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ), σε επίπεδο χρέους, σε επίπεδο ανάπτυξης. Αλλά το παραγωγικό αυτό μοντέλο δεν έχει καμία μορφή και βιωσιμότητα τέτοια που να εγγυάται θέσεις εργασίας σαν και αυτές που είπαμε προηγουμένως».

Ο πήχης είναι ψηλά

«Δεν αρκεί να φέρεις πίσω τους ελληνες επιστήμονες πρέπει να τους κρατήσεις και να τους δώσεις την υποδομή και τα μέσα να εξελιχθούν», είπε μεταξύ άλλων ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου. Επεσήμανε ότι προφανώς στα μέσα στην 4ετίας ο πολίτης πρέπει να είναι απαιτητικός όπως και οι υπουργοί με τον εαυτό τους, εξηγώντας πως ο πήχης είναι ψηλά.

Για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που υπάρχουν στον τομέα των υποδομών σχετικά με τους νέους και την επιστροφή τους στην Ελλάδα μίλησε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας. «Το μεγάλο ζήτημα είναι κατά πόσο είναι αναγκαστική η επιλογή να φύγει κάποιος ή όχι» σημείωσε. Για τον κλάδο των υποδομών και των δικτύων στην ανάσχεση του brain drain ο Χρίστος Δήμας ανέφερε ότι υπάρχουν αρκετές ειδικότητες που ανθίζουν λόγω της ανάπτυξης του κατασκευαστικού κλάδου.

Τα τέσσερα «Α» και η εμπειρία του εξωτερικού

«Η Ελλάδα πρέπει να γίνει μια πιο δίκαιη χώρα», απάντησε ο υπουργός Επικρατείας για το συντονισμό των κυβερνητικών πολιτικών Ακης Σκέρτσος. «Η Ελλάδα πρέπει να πάψει να είναι κοινωνία των κολλητών και να μετατραπεί σε κοινωνία των πολιτών, όπου όλοι θα έχουν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις» είπε και πρόσθεσε τα τέσσερα «Α» που πρέπει να ακολουθηθούν και να προστεθούν στο λεξιλόγιο: «Αξιοκρατία, ασφάλεια, αλληλεγγύη, αποτελεσματικότητα».

Βλέπουμε, και να νομίζω ότι θα βλέπουμε διαχρονικά, την επιθυμία πολλών ανθρώπων να έχουν την εμπειρία του εξωτερικού, ανέφερε η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη. «Πρέπει να μετρήσουμε πόσα παιδιά επιθυμούν να κάνουν το μεταπτυχιακό τους και να επιστρέψουν στη χώρα» πρόσθεσε τονίζοντας την ανάγκη για συστηματική δουλειά ώστε να επιστρέψουν όσοι έφυγαν στο εξωτερικό. Η υπουργός συνέδεσε τα παραρτήματα των πανεπιστημίων του εξωτερικού που θα λειτουργήσουν στην Ελλάδα με την αντιστροφή της τάσης «φυγής».

Ο πρώτος πολιτικός αρχηγός που μίλησε στο inForum

Επιφυλακτικός σχετικά με τα στοιχεία που παρουσιάζει η κυβέρνηση περί ανάσχεσης του brain drain εμφανίστηκε ο γενικός γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας. «Μπερδεύουν μια μικρή τάση που εμφανίστηκε επιστροφής από τη συνολική μετανάστευση, που δεν αφορά το αντικείμενο της συζήτησης, το ειδικευμένο προσωπικό. Κυρίως αφορά άλλες κατηγορίες που και αυτό ήταν μικρό γιατί οι εκροές εξακολούθησαν να είναι μεγάλες. Αν συγκρίνουμε από το 2008 μέχρι τέλη του 2022 το πρόσημο είναι αρνητικό», είπε.

Η ώρα της αυτοδιοίκησης

Ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, κλήθηκε να μιλήσει για τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης στο brain gain. Αλλά και για τα προβλήματα της Αθήνας, όπως το κυκλοφοριακό, ο υπερτουρισμός, η τσιμεντοποίηση και τα πατίνια.

Στο δημογραφικό πρόβλημα και τις προοπτικές αντιμετώπισής του αναφέρθηκε ο περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Φάνης Σπανός.  Τόνισε πως «οι περιφέρειες είναι ένα πολύ κεντρικό κομμάτι της δημόσιας διοίκησης, όχι μόνον επειδή βρίσκεται στο μέσον μιας θεωρητικής πυραμίδας αλλά επειδή έχουν και το μέγεθος να διαχειριστούν μεγάλα προγράμματα, μεγάλες πολιτικές, αλλά και επειδή έχουν και το τοπικό στοιχείο, είναι άμεσα εκλεγόμενες διοικήσεις».

Δομικό πρόβλημα της οικονομίας το brain drain

Για τα αίτια του brain drain αλλά και τον τρόπο που θα αντιστραφεί η τάση εξόδου καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού στο εξωτερικό αναφέρθηκε ο Οικονομικός Γεωγράφος, εκτελεστικός διευθυντής του Παντείου και πρώην γενικός γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων υπ. Οικονομίας και Ανάπτυξης Λόης Λαμπριανίδης.

Με γραφήματα και την παραστατικότητα που τον διακρίνει παρουσίασε την εξέλιξη του φαινομένου από τη δεκαετία του 1980 και την κορύφωσή του τη δεκαετία του 2000.

Ο Τάσος Γιαννίτσης υπογράμμισε το πρόβλημα της διαρροής ταλέντων. «Έχουμε πρόβλημα φυγής ανθρώπινου δυναμικού. Αυτοί που έφυγαν σε σχέση με αυτούς που επέστρεψαν είναι περισσότεροι» σημείωσε τονίζοντας ότι ταυτόχρονα έχουμε αύξηση των συνταξιούχων.

ΕΚΠΑ: Κυψέλη ανάπτυξης για ταλαντούχους εργαζόμενους

Το πανεπιστήμιο ως θερμοκοιτίδα νέων ταλέντων ήταν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πάνελ. Δύο διακεκριμένες φοιτήτριες περιέγραψαν την εμπειρία των σπουδών τους και ζήτησαν να γίνουν περισσότερα για το ελληνικό πανεπιστήμιο, ώστε να γίνει πόλος έλξης χρηματοδότησης, αλλά και φοιτητών από το εξωτερικό.

Ο Γεράσιμος Σιάσος, πρύτανης στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), αναφερόμενος στις νέες θέσεις διδασκόντων που πήρε το πανεπιστήμιο για την Ιατρική Σχολή είπε ότι επί χρόνια, και λόγω της κρίσης, υπήρξε πρόβλημα υποστελέχωσης. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα.

Πολλοί από τους επιστήμονες που ανέλαβαν αυτές τις θέσεις ήρθαν από το εξωτερικό, χάρη σε πρωτοβουλίες που πήρε το πανεπιστήμιο. Τόνισε ότι η πολιτεία πρέπει να επενδύσει στα δημόσια πανεπιστήμια, για να προσελκύσει επιστήμονες κύρους από το εξωτερικό.

Το συνέδριο ολοκληρώνεται την Τρίτη με εξίσου σημαντικές παρεμβάσεις. Το πρόγραμμα της δεύτερης ημέρα μπορείτε να το δείτε ΕΔΩ.

Το in μετέδωσε λεπτό προς λεπτό με εικόνα, ήχο και κείμενο τις εργασίες του συνεδρίου.