Η ιδιωτικοποίηση του ουρανού

Μέσα στη μεγαλομανία που χαρακτηρίζει την επιχειρηματική διαδρομή και τη δημόσια εικόνα του -πλήρως αναντίστοιχες αμφότερες με τα πραγματικά του επιτεύγματα- από το 2019 και μετά, ο Έλον Μασκ ξεκίνησε να στέλνει τους δορυφόρους του προγράμματος Starlink στο διάστημα. Η ιδιαιτερότητα του συστήματος που εγκαινίασε είναι ότι εν αντιθέσει με τα μέχρι τώρα συστήματα, οι δορυφόροι του -πάνω από 7000 αυτή τη στιγμή- ίπτανται σε πολύ χαμηλότερη τροχιά από τους υπόλοιπους, μόλις 550 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης.

Φυσικά, κάτι το οποίο εξαπέλυσε ο Μασκ στον ουρανό -ή και στη Γη για να είμαστε δίκαιοι- δεν θα μπορούσε παρά να κάνει γνωστή την παρουσία του κατά το μέγιστο δυνατό. Κάπως έτσι, ένα βράδυ του καλοκαιριού του 2022, η χαρακτηριστική φωτεινή σαρανταποδαρούσα των Starlink εθεάθη από τον γράφοντα να διασχίζει τον έναστρο νυχτερινό ουρανό μίας από τις λίγες παραλίες των Κυκλάδων που δεν έχουν καταπατηθεί ακόμη από ξαπλώστρες και μπιτς μπαρ. Εκεί δηλαδή που μέχρι τώρα πήγαινε κανείς για να ξεκουραστεί από τους Έλον Μασκ αυτού του κόσμου και τα όλο και πιο παρεμβατικά δημιουργήματά τους. Και μάλιστα, όπως πληροφορήθηκα αργότερα, ήταν ακριβώς αυτή η απουσία άλλης πηγής φωτός στο φυσικό περιβάλλον που επέτρεπε στην αλυσίδα των δορυφόρων να φαίνεται τόσο καθαρά.

Το ενδιαφέρον είναι ότι απέναντι σε αυτή την απόφαση του Μασκ να κηρύξει τον εαυτό του μέρος του φυσικού περιβάλλοντος σε όλον τον πλανήτη, οι μόνοι που αντέδρασαν ήταν οι αστρονόμοι κι αυτό επειδή η φωτορύπανση του Starlink ενδέχεται να δημιουργεί πρόβλημα στις μετρήσεις. Πέρα από αυτό, το «δικαίωμα» να προκαλεί οπτική όχληση οπουδήποτε και οποτεδήποτε, εγγράφοντας εξαναγκαστικά τον εαυτό του μέσα στις εμπειρίες μας, του παραχωρήθηκε ανεμπόδιστα και αυτοδικαίως, ελέω πλούτου, θεσπίζοντας έτσι ένα σιωπηλό προηγούμενο για οποιαδήποτε αντίστοιχη μελλοντική κίνηση.

Υπάρχει έτσι κάτι πολύ βαθύτερο από τη χρήση της πολιτισμικής κληρονομιάς πίσω από τη δημόσια συζήτηση μετά το διαφημιστικό show με drones που κατέλαβε για ένα βράδυ τον αττικό ουρανό. Γιατί πράγματι, η εξίσωση των χρήσεων και απεικονίσεων των μνημείων έχει επιλυθεί προ πολλού με μία διαδικασία αδειοδότησης που εξετάζεται κατά περίπτωση – κι ας χρίζουν συζήτησης οι εκάστοτε εγκρίσεις ή απορρίψεις από πλευράς του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Όμως, αυτό που τέθηκε δεν ήταν εάν υπήρξε μια συμβολική κατάληψη του ουρανού πάνω από την Ακρόπολη. Είναι ότι κατάφεραν να προσδώσουν εμπορικές χρήσεις στον ίδιο τον ουρανό, στην ίδια τη θέα που είχε ο κόσμος από ταράτσες, μπαλκόνια και πλατείες.

Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι «πόσο κοστίζει» ή «ποιος είναι αρμόδιος», αλλά «αν πρέπει». Πρέπει να υπάρχουν όψεις της κοινής μας ζωής που δεν θα μπορούν να αγοραστούν; Υπάρχει κάποιο δικαίωμά μας να απολαμβάνουμε μία ανεμπόδιστη θέα στον ουρανό, ελεύθερες παραλίες και βουνά χωρίς τις αισθητηριακές οχλήσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας; Ή είμαστε καταδικασμένοι να σηκώνουμε το κεφάλι και να βλέπουμε ένα τηλεοπτικό διάλειμμα για διαφημίσεις εκεί που το βλέμμα μας αναζητά λίγη ξεκούραση;

Στην εποχή που όλη η χώρα έχει γίνει ένα φιλέτο προς ασύδοτη εξαγορά, τέτοια ερωτήματα καταλήγουν υπαρξιακά. Και αυτά τα αντανακλαστικά θα θέλαμε από την αντιπολίτευση που αναζητούμε: να βρίσκουν την ουσία και όχι το «διαχειριστικό» στραβοπάτημα.