Η άβολη αλήθεια του στεγαστικού

Ίσως και να είναι απλό τελικά να κυβερνάς μια χώρα· όχι να την κυβερνάς καλά απαραίτητα, αλλά να την κυβερνάς, σκέτο. Να αναπαράγεις δηλαδή τους όρους της πολιτικής σου επιβίωσης με κατάλληλες παροχές κι ακόμα πιο κατάλληλες απομιμήσεις τέτοιων παροχών μηδενικού ή έστω αμελητέου δημοσιονομικού κόστους. Να δημιουργείς την εντύπωση ότι στηρίζεις ακόμα κι αυτούς που πλήττεις ευθέως και κατ’ επανάληψιν, ώστε να συνεχίζεις να κερδίζεις την εκλογική εμπιστοσύνη τους.

Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί το πρόσφατο δημοσκοπικό εύρημα της PULSE ότι το 62% των ενοικιαστών αντιμετωπίζει θετικά τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για επιδότηση μέρους του ενοικίου από το υπερπλεόνασμα. Πρόκειται για το επίδομα που «θα περάσει αυτόματα στην τσέπη του ιδιοκτήτη» σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Προστασίας Ενοικιαστών, που αντιστοιχεί σε 242 ευρώ το πολύ ανά ενοικιαστήριο σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates, Θεμιστοκλή Μπάκα και το οποίο «δεν υπάρχει περίπτωση να λύσει το στεγαστικό» όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος μεσιτών Αττικής, Λευτέρης Ποταμιάνος.

Τουτέστιν, πρόκειται για την πολλοστή κίνηση της κυβέρνησης που παρουσιάζεται ως σανίδα σωτηρίας για ένα ζήτημα μαζικής οικονομικής ασφυξίας που αναμένεται -όπως και τα προηγούμενα- να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα από τον σκοπό που υποτίθεται πως υπηρετεί. Αυτό συνέβη αποδεδειγμένα πλέον με τα προγράμματα «Σπίτι μου 1» και «Σπίτι μου 2», με τις διαδοχικές αυξήσεις στο όριο της Golden Visa που προσκάλεσαν απανωτά κερδοσκοπικά επεισόδια στην αγορά ακινήτων, ενώ πολυπληθείς είναι και οι ενδείξεις ότι αντίστοιχα αποτελέσματα είχαν και άλλες κινήσεις της κυβέρνησης.

Σε κάθε περίπτωση, τα βλαβερά αποτελέσματα του χρυσού πυρετού στην αγορά ακινήτων είναι ορατά, αισθητά και βιωμένα – και για όσους δεν τα υφίστανται, είναι τουλάχιστον καταγεγραμμένα. Ήδη από τα μέσα της περσινής χρονιάς, η ίδια η Τράπεζα της Ελλάδος υπολόγιζε αυξήσεις της τάξης του 111% στις τιμές πώλησης των κατοικιών και 85% στα ενοίκια από το 2017 ως τα μέσα του 2024 και όλα τα δεδομένα συγκλίνουν ότι η ανιούσα συνεχίζει έκτοτε.

Το 62% της δημοσκόπησης μοιάζει παράδοξο. Οι ενοικιαστές όχι απλά βάλλονται, με το κόστος ενοικίου να ροκανίζει σε δυσανάλογο βαθμό τους στάσιμους στα χαμηλά επίπεδα μισθούς, αλλά η κρίση βαθαίνει με ταχύτατους ρυθμούς. Ίσως το υψηλό αυτό ποσοστό να αντανακλά μία -μάλλον αδικαιολόγητη- αισιοδοξία, ότι το στεγαστικό έχει φτάσει σε τέτοια κρισιακά βάθη, που η Πολιτεία δεν μπορεί παρά να το αντιμετωπίσει ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Είναι δε πασιφανές και κοινά αναγνωρισμένο το τι πρέπει να γίνει για να αναχαιτιστεί αυτή η άγρια και αντικοινωνική κερδοσκοπία των ιδιοκτητών και της κτηματαγοράς. Αρκεί να κοιτάξει κανείς την πρόταση που κατέθεσε το ΠΑΣΟΚ και ο Νίκος Ανδρουλάκης στις αρχές του Απριλίου για την επίλυση της στεγαστικής κρίσης και εύκολα θα διακρίνει τις ομοιότητές της με την αντίστοιχη που είχε καταθέσει ο ΣΥΡΙΖΑ ως μέρος του προεκλογικού του προγράμματος το 2023.

Μπορεί οι επιμέρους ορολογίες να αλλάζουν (σύσταση «Τράπεζας Στέγης» για τον ΣΥΡΙΖΑ, «Δημόσιας Εταιρείας Διαχείρισης Ακινήτων» για το ΠΑΣΟΚ)· ή να διαφέρουν οι αρμοδιότητες των φορέων, οι ειδικοί στόχοι και ο τρόπος εφαρμογής (οριζόντια απαγόρευση σε εταιρείες να δραστηριοποιούνται στη βραχυχρόνια μίσθωση για τον ΣΥΡΙΖΑ, ειδικές αποφάσεις από μία νεοσυσταθείσα «Διεύθυνση Κατοικίας» που θα εξέταζε τη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής για το ΠΑΣΟΚ). Όμως στην ουσία τους, αμφότερες οι προτάσεις ομοιάζουν στις βασικές απαιτήσεις για μια -μερική έστω- επίλυση του στεγαστικού: διάθεση του κτιριακού αποθέματος του Δημοσίου στην αγορά με χαμηλά ενοίκια, περιορισμοί στις χρυσές βίζες και τη βραχυχρόνια μίσθωση, φοροελαφρύνσεις ως κίνητρο για τη μακροχρόνια.

Η κυβέρνηση ανιχνεύει το στεγαστικό στην κορυφή της κοινωνικής δυσαρέσκειας («το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χώρα μας» το χαρακτήρισε προ ημερών ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης), η δε αντιπολίτευση προτάσσει τη δική της κυβερνητική προοπτική ως αλλαγής πλεύσης στο ζήτημα. Θα περίμενε κανείς ως εκ τούτου, οι κινήσεις αμφοτέρων των πλευρών να είναι δυναμικές και αποφασιστικές. Όμως της μεν αντιπολίτευσης είναι υπέρ το δέον αναιμικές, ιδίως απέναντι στην παρασιτική κερδοσκοπία των ιδιοκτητών, ενώ η κυβέρνηση ενεργητικά κινείται προς άλλη κατεύθυνση, κάνοντας τα πάντα ώστε να συνεχίσει να εκτοξεύεται -ακόμα και μέσω των φιλόπτωχων «παρεμβάσεων»- η αξία των ακινήτων.

Η αλήθεια είναι μία: καμία πολιτική δύναμη -και σίγουρα όχι αυτές που σύμφωνα με τις δηλώσεις Πόθεν Έσχες έχουν υπολογίσιμη ακίνητη περιουσία- δεν θα πατήσει τους κάλλους που χρειάζονται ώστε να ξεπεράσει την άβολη αριθμητική του στεγαστικού: όσο κι αν δεινοπαθούν οι ενοικιαστές, όσο κι αν υποβαθμίζεται η ζωή τους και όσο κι αν το στεγαστικό σε συνδυασμό με την ακρίβεια τους οδηγούν στα όρια της απόλυτης φτώχειας, οι παθόντες παραμένουν μειοψηφία.

Μόλις το 35% των κατοίκων της χώρας ζει στο ενοίκιο και ίδιο περίπου είναι το ποσοστό των ανθρώπων που δεν έχουν ούτε ένα ακίνητο στην ιδιοκτησία τους. Στον αντίποδα, υπάρχουν 7,5 εκατομμύρια ιδιοκτήτες ακινήτων στη χώρα που τα τελευταία χρόνια έχουν δει τις προσόδους από την περιουσία τους να εκτινάσσονται πέρα από κάθε φαντασία. Πρώτα από την παρασιτική κερδοσκοπία της βραχυχρόνιας μίσθωσης και σταδιακά, τα τελευταία χρόνια, από τη φούσκα των ακινήτων, χωρίς να χρειάζεται καν πια να παραστήσουν τους ξενοδόχους.

Δίπλα στους ιδιοκτήτες, δε, ακολούθησε η μέχρι πριν μερικά χρόνια πεθαμένη οικοδομή που περνώντας από το «πάγωμα» της δραστηριότητας στην κρίση στον οικοδομικό οργασμό, έχει αντιστρέψει τις υπερδεκαετείς φθίνουσες τάσεις και από το μίνιμουμ των 12.640 οικοδομικών αδειών το 2016, εκτινάχθηκε στις 30.992 το 2024. Στο εισαγωγικό σημείωμα περσινής έκδοσής του για την οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα, το ΙΟΒΕ σημείωνε ότι «η αξία παραγωγής των Κατασκευών, μετά από μια δεκαετία χαμηλού επιπέδου δραστηριότητας και αποεπένδυσης, έχει ενισχυθεί σημαντικά με παράλληλη βελτίωση της λειτουργικής κερδοφορίας και της συμβολής του κλάδου στην ελληνική οικονομία», ενώ παρατηρούσε και τις επιμέρους όψεις του ζητήματος: αύξηση των ενεργών επιχειρήσεων, μείωση της ανεργίας, αύξηση εισοδήματος κ.ο.κ.

Κοινώς: οι επενδυτές κερδίζουν· οι μικροϊδιοκτήτες κερδίζουν· όσοι δραστηριοποιούνται στον κατασκευαστικό τομέα κερδίζουν, πολλοί εξ αυτών έχοντας βρεθεί στα πρόθυρα του οικονομικού αφανισμού τα χρόνια της κρίσης. Υπάρχει όμως και ένα τρίτο της κοινωνίας που υφίσταται με ανελέητη ένταση τις επιπτώσεις της οικονομικής ευρωστίας των ιδιοκτητών ακινήτων.

Πρόκειται για την απλή αριθμητική της «κοινωνίας των δύο τρίτων» που έλεγαν κάποτε, όπου το ένα τρίτο μπορεί να υφίσταται -θεωρητικά- όλη τη βία που προϋποθέτει η ευμάρεια των δύο τρίτων, καθώς τα εκλογικά κουκιά συνεχίζουν να βγαίνουν. Αυτή είναι που καθιστά απρόθυμους τους κυβερνώντες να δράσουν και διστακτικούς τους αντιπολιτευόμενους.

Το πρόβλημα είναι ότι οι κοινωνικές σχέσεις δεν είναι μόνο μετρήσεις, αλλά έχουν και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Το γεγονός ότι η μία πλευρά «έχει περισσότερους», δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι πλευρές μεταξύ τους βρίσκονται σε πόλεμο. Κι αν κάποιος θιασώτης της μηχανικής των «δύο τρίτων» ψάχνει κάποιον οιωνό για την κοινωνία που προεικονίζει η ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία στα ακίνητα ή και οποιαδήποτε άλλη εκδοχή της κοινωνίας των δύο τρίτων, ας κοιτάξει τη δολοφονία του 50χρονου αγοραστή στα Φύλλα Ευβοίας από τον 75χρονο που είχε χάσει το σπίτι του στον πλειστηριασμό. Συντελείται σαν τραγωδία μπροστά στη σκηνή με μία παράλογη και άδικη βία, ενώ πίσω απ’ την αυλαία, αυτοί που καθορίζουν τους όρους του παιχνιδιού, μένουν ανεπηρέαστοι.