Γυναίκα στο Διάστημα: H Αϊλίν Κόλινς, η πρώτη γυναίκα πιλότος που πέταξε στα αστέρια τσάκισε στερεότυπα

Το ντοκιμαντέρ Spacewoman της Χάνα Μπέριμαν εξιστορεί τη ζωή και την καριέρα της Αϊλίν Κόλινς, της πρώτης γυναίκας που πιλόταρε και ηγήθηκε διαστημικής αποστολής στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Το ντοκιμαντέρ είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Τον Φεβρουάριο ο Ντόναλντ Τραμπ διέταξε τη NASA να ακυρώσει κάθε πρωτοβουλία ποικιλομορφίας, ισότητας και ενσωμάτωσης (DEI) που είχαν ως στόχο να φέρουν περισσότερες γυναίκες σε θέσεις εξουσίας και επιρροής.

Η Κόλινς απέδειξε ότι όντως οι γυναίκες έχουν θέση πανβτού, ακόμη και σε μηδενική βαρύτητα. Κατά τη διάρκεια της εργασίας της στη NASA τη δεκαετία του 1990, η Κόλινς έσπασε πολλά στερεότυπα.

Βασισμένο στα απομνημονεύματα της Κόλινς, Through the Glass Ceiling to the Stars, το ντοκιμαντέρ αφηγείται τις δυσκολίες, τις νίκες, και τα εμπόδια στη ζωή μιας πρωτοπόρου.

Ως έφηβη ήταν σερβιτόρα σε πιτσαρία και επί τρία χρόνια έβαζε στην άκρη τα πουρμπουάρ, πριν πάει στην τοπική αεροπορική βάση για να ρωτήσει πόσα μαθήματα πτήσης θα μπορούσε να κάνει με τα χρήματα αυτά. Αυτό ήταν και το ξεκίνημα της Οδύσσειας της για την κατάλτηση του Διαστήματος

Η Κόλινς ήταν μία από τις πρώτες πιλότους στην Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ και έγινε η πρώτη γυναίκα που διοίκησε μια αμερικανική διαστημική αποστολή καθώς και η πρώτη που πιλόταρε διαστημικό λεωφορείο.

Η NASA είχε τόση εμπιστοσύνη στις ικανότητές της ως ηγέτη και πιλότου που της ανατέθηκε η διοίκηση της πρώτης αποστολής λεωφορείου μετά την τραυματική αποστολή του Κολούμπια.

Είναι μια ιστορία όχι μόνο επιτευγμάτων και υπέρβασης εμποδίων αλλά βαθιάς προσωπικής μεταμόρφωσης. Το ντροπαλό, ήσυχο παιδί ενός αλκοολικού πατέρα και μαχόμενης ανύπαντρης μητέρας, που μεγάλωσε σε μέτριες συνθήκες και ήταν ασυνήθιστη μαθήτρια, είχε λίγες προοπτικές όταν αποφοίτησε από το γυμνάσιο, αλλά άλλαξε τη ζωή της για να κυνηγήσει το κρυφό της όνειρο να γίνει αστροναύτης.

Μοιράζεται τα μαθήματα ηγεσίας και ζωής της σε όλο το βιβλίο με στόχο να εμπνεύσει και να μεταδώσει την κληρονομιά της σε μια νέα γενιά.

Μέσα από αρχειακό υλικό και προσωπικές συνεντεύξεις, το ντοκιμαντέρ γιορτάζει την πρωτοποριακή ζωή και καριέρα της, ρίχνοντας φως και στο συναισθηματικό κόστος της ίδιας και της οικογένειας της κατά τη διάρκεια της καριέρας της στα άστρα.

Η Μπέριμαν που έχει υπογράψει πολλά ντοκιμαντέρ για επιδραστικές (και αμφιλεγόμενες) γυναίκες, όπως η Πριγκίπισσα Μάργκαρετ (Princess Margaret: The Rebel Royal)  και η Κοκό Σανέλ (Coco Chanel: Unbuttoned) μίλησε στο Variety για το Spacewoman, που έκανε την ευρωπαϊκή του πρεμιέρα στο CPH:DOX νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

«Έχουν γυριστεί πολλές ταινίες για άνδρες αστροναύτες και με εξέπληξε πολύ που δεν είχε γίνει ταινία για την πρώτη γυναίκα πιλότο που μάλιστα ηγήθηκε διαστημικής αποστολής. Το πόστο αυτό ήταν μια αρένα που ανήκε στους άνδρες και τον κόσμο της τεστοστερόνης μέχρι την άφιξη της»

«Η Αϊλίν δεν προερχόταν από προνομιούχο υπόβαθρο και αυτό της έφερε πολλές δυσκολίες στους επαγγελματικούς της κύκλους» λέει η Μπέριμαν. «Έγινε πιλότος και στη συνέχεια η πρώτη γυναίκα που πιλόταρε και διοίκησε ένα διαστημικό λεωφορείο με απόλυτη θέληση. Μαζί με όλα αυτά είχε να αντιμετωπίσει τις περίπλοες δυναμικές μέσα στην οικογένεια της. Η συναρπαστική ιστορία και το γεγονός ότι έγινε πρωτοπόρος σε αυτόν τον νέο κόσμο για τις γυναίκες με έκανε να θέλω να κάνω την ταινία».

«Έχουν γυριστεί πολλές ταινίες για άνδρες αστροναύτες και με εξέπληξε πολύ που δεν είχε γίνει ταινία για την πρώτη γυναίκα πιλότο που μάλιστα ηγήθηκε διαστημικής αποστολής. Το πόστο αυτό ήταν μια αρένα που ανήκε στους άνδρες και τον κόσμο της τεστοστερόνης μέχρι την άφιξη της. Είναι πραγματικά εκπληκτικό το ότι μια γυναίκα μπήκε σε αυτόν τον κόσμο εκείνη την εποχή» προσθέτει.

«Η ιστορία της με εμπνέει, με ενδυναμώνει, εμβαθύνει το αφήγημα των γυναικείων δικαιωμάτων» διευκρινίζει. «Με την Αϊλίν, με ενδιέφερε πώς το δύσκολο υπόβαθρό της, κατά κάποιο τρόπο, τη βοήθησε να νικήσει τον φόβο πιο εύκολα, μια δεξιότητα που έπρεπε να αναπτύξει ως παιδί. Και αυτά τα κότσια, η δύναμη και το θάρρος που είχε ήταν απαραίτητα για να κάνει τη δουλειά που έκανε. Ήταν πρωτοπόρος στον επικίνδυνο κόσμο της αεροπορίας, ανέλαβε να πιλοτάρει διαστημικό λεωφορείο!»

«Σε προσωπικό επίπεδο οι κατακτήσεις της, η υπέρβαση φόβων και εμποδίων, η ικανότητα της να κατακερματίσει το συναίσθημα της ανασφάλειας και να πληρώσει το τίμημα -οι επιλογές της είχαν επιπτώσεις όσον αφορά την οικογενειακή ζωή και τη μητρότητα- κάνουν το ντοκιμαντέρ μια ταινία που λειτουργεί σε πολλά επίπεδα» υπογραμμίζει σε άλλη συνέντευξη της η ντοκιμαντερίστρια.

Από την πιτσαρία στο τελευταίο σύνορο

Πρώην σερβιτόρα, που έγινε αστροναύτης, η Αϊλίν Κόλινς ηγήθηκε της πρώτης αποστολής διαστημικού λεωφορείου μετά την καταστροφή του Κολούμπια.

Όταν ήταν παιδί, η Αϊλίν Κόλινς έτρεχε σπίτι μετά το σχολείο για να παρακολουθήσει το Star Trek, γοητευμένη από τα διαγαλαξιακά κατορθώματα του Κάπτεν Τζέιμς T. Κερκ και του πληρώματος του USS Enterprise.

«Δεν θα είναι όλα 100% τέλεια όταν πετάξουμε με το Ντισκάβερι, αλλά αν περιμέναμε να είναι όλα τέλεια, πιθανόν δεν θα απογειωνόμαστε ποτέ»

Δεκαετίες μετά η Κόλινς ανέλαβε μια δύσκολη αποστολή, ηγήθηκε της πρώτης επανδρωμένης αμερικανικής αποστολής στο Διάστημα μετά την καταστροφή του Κολούμπια, το 2003, που στοίχισε τη ζωή σε επτά αστροναύτες και κλόνισε την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης και των πολιτικών στη NASA.

Η Κόλινς πήρε το μέλλον της διαστημικής περιπέτειας της ανθρωπότητας στα χέρια της και αποκατέστησε το δικαίωμα να ονειρεύεσαι τα αστέρια.

Η σμήναρχος Κόλινς ήταν 48 ετών όταν ανέλαβε να διοικήσει την αποστολή που την έκανε κομμάτι της έναστρης ιστορίας.

Ως έφηβη ήταν σερβιτόρα σε πιτσαρία και επί τρία χρόνια έβαζε στην άκρη τα πουρμπουάρ, πριν πάει στην τοπική αεροπορική βάση για να ρωτήσει πόσα μαθήματα πτήσης θα μπορούσε να κάνει με τα χρήματα αυτά. Αυτό ήταν και το ξεκίνημα της Οδύσσειας της που έμελλε να την κάνει μία από τις πρώτες γυναίκες πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ και εθνική ηρωίδα στο επίλεκτο σώμα των αστροναυτών της NASA.

«Η ιστορία της είναι μια ιστορία στοιχημάτων που έβαζε και στοιχημάτων που κέρδιζε» είχε πει ο Μπιλ Κλίντον, πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ για την Κόλινς.

Κόρη ενός υπαλλήλου στις ταχυδρομικές υπηρεσίας των ΗΠΑ και μιας γραμματέα σε σωφρονιστικό ίδρυμα η Κόλινς μεγάλωσε στην Ελμίρα, μια μικρή πόλη κοντά στη Νέα Υόρκη.

«Η ιστορία της είναι μια ιστορία στοιχημάτων που έβαζε και στοιχημάτων που κέρδιζε» είχε πει ο Μπιλ Κλίντον

Φοίτησε σε ένα ιδιωτικό ρωμαιοκαθολικό σχολείο, όπου καθάριζε τις αίθουσες για να πληρώνει τα δίδακτρα και το 1972 ένας κυκλώνας κατέστρεψε το σπίτι της οικογένειας. Έχασαν τα πάντα.

Η Κόλινς άρχισε να δουλεύει στην πιτσαρία, σ’ ένα κατάστημα με ντόνατ και σ’ ένα μίνι-γκολφ για να πληρώνει το κολέγιο. Πήρε δίπλωμα πιλότου από ιδιωτική σχολή και αργότερα κέρδισε υποτροφία για το πανεπιστήμιο Σίρακιουζ  αλλά απέτυχε στο τεστ οράσεως την πρώτη φορά που έδωσε εξετάσεις για την Πολεμική Αεροπορία.

Ο εξεταστής της την συμβούλεψε να φάει πολλά καρότα για δύο εβδομάδες και να περάσει ξανά το τεστ. «Έφαγα τόσα καρότα που οι άκρες των δακτύλων μου έγιναν πορτοκαλί», έχει πει.

Το 1990 επελέγη για το πρόγραμμα αστροναυτών. Πέντε χρόνια μετά έγινε η πρώτη γυναίκα πιλότος διαστημικού λεωφορείου, του Ντισκάβερι. Το 1999 έγινε η πρώτη γυναίκα κυβερνήτης διαστημικού λεωφορείου, του Κολούμπια. Αλλά την 1η Φεβρουαρίου 2003, το Κολούμπια διαλύθηκε καθώς έμπαινε στην ατμόσφαιρα της Γης.

Δύο χρόνια μετά, και με δαπάνη 1,4 δισ. δολ. η NASA της ανέθεσε να ηγηθεί του Ντισκάβερι. Λίγο πριν την πτήση της η Κόλινς υποσχέθηκε στον σύζυγό της, τον Πατ Γιάνγκς, πιλότο επιβατικών αεροπλάνων, και τα δύο παιδιά τους, την Μπρίτζετ, δέκα ετών, και τον Λιούκ, τεσσάρων, πως θα επιστρέψει σπίτι ασφαλής.

«Δεν θα είναι όλα 100% τέλεια όταν πετάξουμε με το Ντισκάβερι», έλεγε η σμήναρχος Κόλινς «αλλά αν περιμέναμε να είναι όλα τέλεια, πιθανόν δεν θα απογειωνόμαστε ποτέ».

Η αποστολή ολοκληρώθηκε, αν και με δυσκολίες το 2005. Ένα χρόνο μετά η NASA ανακοίνωσε την αποχώρηση της Κόλινς.

Η ειρωνεία και το αύριο

Σήμερα μόνο ως ειρωνεία μπορεί να ερμηνευτεί το γεγονός ότι η Κόλινς μίλησε στο Εθνικό Συνέδριο των Ρεπουμπλικανών στο Κλίβελαντ του Οχάιο, στις 20 Ιουλίου 2016, με πολλούς να κάνουν εικασίες τότε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ είχε πλάνο να τη διορίσει σε ηγετική θέση στη NASA.

Μόλις αυτή την εβδομάδα η δέσμευση της NASA να προσεδαφίσει την πρώτη γυναίκα και τον πρώτο έγχρωμο αστροναύτη στο φεγγάρι -βασικός άξονας του προγράμματος Artemis, το οποίο έχει προγραμματιστεί να μεταφέρει ανθρώπους και πάλι στη σελήνη το 2027, για πρώτη φορά από την αποστολή του Apollo το 1972- αφαιρέθηκε από την επίσημη ιστοσελίδα.

Η υπηρεσία φέρεται να φρενάρει τις προσπάθειες συμπερίληψης και ποικιλομορφίας ώστε να απομακρυνθεί από τη «φήμη» ότι στελεχώνεται από ηλικιωμένους, λευκούς άνδρες.

Και οι 12 άνθρωποι που περπάτησαν στο φεγγάρι κατά τη διάρκεια έξι αποστολών Apollo μεταξύ 1969 και 1972 ήταν λευκοί άνδρες ηλικίας μεταξύ 36 και 47 ετών.

Η πρώτη διαστημική πτήση Αμερικανίδας γυναίκας πραγματοποιήθηκε το 1983, όταν η Σάλι Ράιντ πέταξε με το διαστημικό λεωφορείο Τσάλεντζερ.