Ρωσία: Ο πόλεμος «αδειάζει» τις ρώσικες επιχειρήσεις από εργατικό δυναμικό

Ο στρατός της Ρωσίας και τα εργοστάσια κατασκευής όπλων απορροφούν έναν ολοένα και αυξανόμενο αριθμό εργαζομένων, καθώς η Μόσχα προετοιμάζεται για έναν διαρκή πόλεμο στην Ουκρανία, αφήνοντας τους μη στρατιωτικούς τομείς με σημαντικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, κάτι που αποσταθεροποιεί την οικονομία.

«Η αγορά εργασίας είναι εξαιρετικά περιορισμένη», δήλωσε στους Financial Times ο επικεφαλής μιας μεγάλης ρωσικής εταιρείας εξορύξεων.

«Δεν είναι μόνο η κινητοποίηση ή οι άνθρωποι που φεύγουν από τη Ρωσία. Το κύριο πρόβλημα είναι η παραγωγή όπλων», δήλωσε το πρόσωπο αυτό.

Η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχει συμβάλει στην αποκάλυψη αδυναμιών της ρωσικής οικονομίας που έρχονται σε αντίθεση με τη ρόδινη εικόνα που προσπαθεί να παρουσιάζει το Κρεμλίνο.

Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει επανειλημμένα επισημάνει την αύξηση του ΑΕΠ της Ρωσίας ως απόδειξη της οικονομικής της υγείας, αλλά και της αποτυχίας -είτε του πολέμου είτε των δυτικών κυρώσεων- να προκληθεί σοβαρή ζημιά.

Όμως οι οικονομολόγοι λένε ότι τα στοιχεία διογκώνονται από τις μεγάλες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες και κρύβουν τα διαρθρωτικά προβλήματα που θα μπορούσαν δυνητικά να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση μακροπρόθεσμα.

Σοβαρή κρίση

Όμως ο πόλεμος καθιστά την κρίση της Ρωσίας ιδιαίτερα σοβαρή. Πέρυσι, 300.000 άνδρες επιστρατεύτηκαν αιφνιδίως για να πολεμήσουν, αφού η Ουκρανία αντιμετώπισε σε ένα βαθμό τη ρωσική εισβολή. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μορφωμένοι νέοι άνδρες, έφυγαν στο εξωτερικό για να αποφύγουν τη στράτευση.

Η συγκεκριμένη κίνηση έπληξε σοβαρά τον κλάδο της πληροφορικής και άλλους τομείς που εξαρτώνται από εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό.

Η απόφαση της Μόσχας να θέσει την οικονομία σε πολεμική βάση εν αναμονή μιας παρατεταμένης σύγκρουσης επιδείνωσε την κατάσταση, σύμφωνα με οικονομολόγους και Ρώσους επιχειρηματίες. Με τις αμυντικές εταιρείες να εργάζονται στο “φουλ” για να προμηθεύσουν τις ένοπλες δυνάμεις, οι βιομηχανίες του μη στρατιωτικού τομέα πασχίζουν να βρουν εργαζόμενους.

«Το κράτος στρέφει τους οικονομικούς του πόρους στον αμυντικό τομέα και ο κόσμος ακολουθεί», τόνισε ο Ruben Enikolopov, καθηγητής ερευνών στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra (UPF) της Βαρκελώνης.

Σε χαμηλό 30 ετών η ανεργία

Οι εργαζόμενοι στον αμυντικό τομέα μπορούν να απαλλαγούν από τη στρατιωτική θητεία, γεγονός που καθιστά τις θέσεις εργασίας σε τέτοιες εταιρείες ιδιαίτερα ελκυστικές για τους άνδρες που θέλουν να αποφύγουν τη στράτευση.

Το ποσοστό ανεργίας στη Ρωσία έχει πέσει στο 3%, ήτοι στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 30 ετών, αφήνοντας τις επιχειρήσεις να αγωνίζονται για να βρουν εργαζόμενους για τις βιομηχανίες υψηλής εντάσεως εργασίας που κυριαρχούν στην οικονομία της χώρας.

Η ακριβής κλίμακα της αύξησης της παραγωγής και του αριθμού των εργαζομένων στον αμυντικό τομέα που σχετίζονται με τον πόλεμο είναι δύσκολο να εκτιμηθεί από τα διαθέσιμα στοιχεία, αλλά «έχουμε δει μια αύξηση 30-40% [του δείκτη PMI] στις βιομηχανίες που σχετίζονται με τον στρατό από τον Ιανουάριο του 2023», σημείωσε ο Pavel Luzin, συνεργάτης του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής.

Τον περασμένο μήνα, η ρωσική κυβέρνηση δήλωσε ότι σκοπεύει να δαπανήσει 10,8 δισ. ρουβλίων (108 δισ. δολάρια), ή περίπου το 6% του ΑΕΠ, για την Άμυνα το επόμενο έτος, ποσό τριπλάσιο από εκείνο που θα διατεθεί το 2021, το τελευταίο έτος πριν από την εισβολή, και 70% περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί για φέτος.

Η ακριβής κλίμακα της αύξησης της παραγωγής και του αριθμού των εργαζομένων στον αμυντικό τομέα που σχετίζονται με τον πόλεμο είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, αλλά «έχουμε δει μια αύξηση 30-40% [του δείκτη PMI] στις βιομηχανίες που σχετίζονται με τον στρατό από τον Ιανουάριο του 2023», υπογράμμισε ο Pavel Luzin, συνεργάτης του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής.

«Έκρηξη» δαπανών

Τον περασμένο μήνα, η ρωσική κυβέρνηση δήλωσε ότι σκοπεύει να δαπανήσει 10,8 δισ. ρούβλια (108 δισ. δολάρια), ή περίπου το 6% του ΑΕΠ, για την άμυνα κατά το επόμενο έτος, ποσό τριπλάσιο από αυτό που είχε διατεθεί το 2021 (την χρονιά πριν από την εισβολή) και 70% περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί για φέτος.

Ανεξάρτητοι αναλυτές αναφέρουν ότι οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανώς ακόμη υψηλότεροι εάν συμπεριληφθούν και οι εκτιμήσεις των απόρρητων δαπανών.

Ένα παράδειγμα της έλλειψης εργαζομένων μπορεί να εντοπιστεί στην αύξηση της διάρκειας της εργάσιμης εβδομάδας στη Ρωσία. Έχει φθάσει στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας, έγραψαν οι αναλυτές της εταιρείας συμβούλων FinExpertiza. Πολλά εργοστάσια έχουν αρχίσει να λειτουργούν σε τρεις βάρδιες, κάτι που αποτελεί…υπενθύμιση της σοβιετικής εποχής.

«Η ρωσική αγορά εργασίας και ολόκληρη η οικονομία λειτουργεί στα όριά της, έχει φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων της και απλώς δεν μπορεί να παράγει περισσότερα», ανέφερε ο Enikolopov της UPF.

Στην περιοχή του Νίζνι Νόβγκοροντ, για παράδειγμα, οι αρχές αναφέρουν πρωτοφανή έλλειψη εργατικού δυναμικού, σύμφωνα με την τοπική έκδοση της εφημερίδας Kommersant. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων μειώθηκε κατά 27% τον Σεπτέμβριο και υπάρχουν 17.000 κενές θέσεις εργασίας στον κλάδο της μεταποίησης στην περιοχή. Από αυτές, οι 7.500 είναι σε αμυντικές βιομηχανίες αν και η ζήτηση αυξάνεται, καθώς τον τελευταίο χρόνο προστέθηκαν 1.600 θέσεις.

Η αναφορά του Πούτιν

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Πούτιν αναγνώρισε το πρόβλημα αυτό το καλοκαίρι. «Η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχει αρχίσει να έχει κάποιες επιπτώσεις στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις», δήλωσε κατά τη διάρκεια συνάντησης με διευθυντικά στελέχη της μεταποίησης στο Κρεμλίνο.

Τον Σεπτέμβριο, ο υπουργός Οικονομίας Μαξίμ Ρεσέτνικοφ χαρακτήρισε την έλλειψη εργατικού δυναμικού ως «τον μεγαλύτερο εσωτερικό κίνδυνο για τη ρωσική οικονομία».

Ο Oleg Deripaska, ο μεγιστάνας των μετάλλων και των ορυχείων, συμφώνησε ότι οι αμυντικές εταιρείες προσελκύουν εργαζόμενους από άλλους τομείς. «Ο κρατικός καπιταλισμός έχει χρήματα, κεφάλαια και παραγγελίες. Έχουν χρήματα, θα κάνουν προσλήψεις, θα ανταγωνιστούν», τόνισε μιλώντας στους FT.

Το βασικό πρόβλημα, ωστόσο, ήταν η έλλειψη επενδύσεων σε συστήματα αυτοματισμού και τεχνολογίας, δήλωσε ο Deripaska, χαρακτηρίζοντας τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού ως προσωρινό φαινόμενο. «Μην [πιστεύετε] ότι αυτό οφείλεται στον πόλεμο . . . Όχι, είναι η έλλειψη επενδύσεων».

Το πλήγμα στον τομέα της Πληροφορικής

Το brain drain που προκλήθηκε εξαιτίας του πολέμου ήταν ιδιαίτερα έντονη στον τομέα της πληροφορικής. Πολλοί από τους κορυφαίους προγραμματιστές της Ρωσίας εγκατέλειψαν τη χώρα, και ακόμη και οι ειδικές απαλλαγές από τη στρατιωτική θητεία που θεσπίστηκαν για τους εργαζόμενους στον τομέα της πληροφορικής δεν έχουν αντιστρέψει τη ροή.

Στη Ρωσία λείπουν 500.000-700.000 εργαζόμενοι στον τομέα της πληροφορικής, δήλωσε τον Αύγουστο ο υπουργός Ψηφιακής Ανάπτυξης, ενώ ένας μάνατζερ στον τομέα των τηλεπικοινωνιών δήλωσε ότι οι εξειδικευμένοι επαγγελματίες είναι «σπάνιο αγαθό».

Η Rostec, η τεράστια κρατική εταιρεία-ομπρέλα που περιλαμβάνει τους κύριους παραγωγούς όπλων της χώρας και απασχολεί σχεδόν 600.000 άτομα, αναζητά νέους εργαζόμενους. «Μας λείπουν άνθρωποι, πρέπει να προσλάβουμε περίπου 25-30.000», δήλωσε ο επικεφαλής της Rostec Σεργκέι Τσεμέζοφ σε συνέντευξή του την περασμένη εβδομάδα στο κυβερνητικό ειδησεογραφικό κανάλι Russia 24.

Η παραδοχή αυτή ακολουθήθηκε από δεκάδες τοπικές ειδήσεις – που θύμιζαν τη σοβιετική εποχή – σχετικά με τη μετακίνηση εργαζομένων σε εργοστάσια όπλων: «Μάγειρες και ταμίες τοποθετούνται για να εργαστούν στα στρατιωτικά εργοστάσια», έγραφε ένα από αυτά.

Πηγή: ΟΤ