Κοροναϊός : Οι πολιτικές πεποιθήσεις καθρέφτης της πανδημίας

Γράφει η Ειρήνη Κρυσταλλίδου*

Η επιλογή πολιτικών κομμάτων τις περισσότερες φορές γίνεται με βάση τη θέση μας σε βασικά ζητήματα όπως η άμβλωση, η μετανάστευση, η στάση μας απέναντι στην αντιμετώπιση της φτώχειας. Απόψεις που πολλές φορές προκαλούν έντονα συναισθήματα τα οποία δημιουργούνται και συντηρούνται από τις οικογένειες και τις κοινωνίες που μεγαλώνουμε. Μόλις συνδεθούμε όμως με ένα κόμμα και αναπτύσσουμε δεσμούς, τείνουμε να υιοθετούμε όλες τις πεποιθήσεις που αποτελούν μέρος της πολιτικής ατζέντας του κόμματος. Κάπως έτσι μπορούμε να προβλέψουμε τη θέση κάποιου σε πρακτικά καθημερινά ζητήματα με βάση την πολιτική του ταυτότητα. Και κατ’ αντιστοιχία, μπορούμε να προβλέψουμε τη στάση του απέναντι στη πανδημία και τον τρόπο αξιολόγησης της σοβαρότητας της κατάστασης γνωρίζοντας την πολιτική του ταύτιση.

Μπορούμε όμως να υποθέσουμε πως η έκβαση και η εικόνα της πανδημίας σε κάθε χώρα σε μακροεπίπεδο ή σε κάθε περιοχή σε μικροεπίπεδο αποτελεί καθρέφτη των πολιτικών πεποιθήσεων της; Χαρακτηριστικό παράδειγμα μελέτης αποτελούν οι ΗΠΑ με τις δύο κυρίαρχες παρατάξεις των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων. Μια σειρά πρόσφατων δημοσκοπήσεων  έχουν επιβεβαιώσει ότι η ανησυχία για τον COVID-19 είναι μεγαλύτερη μεταξύ των αυτοπροσδιοριζόμενων Δημοκρατικών, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι είναι πολύ πιο πιθανό να πιστεύουν ότι η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι μια περιττή, υπερβολική αντίδραση, με πρωτοστάτη τον Donald Trump ο οποίος δεν δίστασε να τοποθετηθεί δημόσια για τον COVID-19, χαρακτηρίζοντας τον  ως μια φάρσα ή ως «μια απλή γρίπη».

Η πανδημία COVID-19 πλήττει τις Ηνωμένες Πολιτείες ιδιαίτερα έντονα σε σχέση με πολλές άλλες χώρες. Οι Η.Π.Α. είναι στο πρώτες 10 χώρες στους θανάτους COVID-19 ανά εκατομμύριο σε πληθυσμό ξεπερνώντας τη Γαλλία, τη Γερμανία, τον Καναδά, το Μεξικό, ακόμη και τη Βραζιλία. Εστιάζοντας στην Καλιφόρνια, ως η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και η πιο πυκνοκατοικημένη πολιτεία των ΗΠΑ, αξίζει να μελετηθεί από μόνη της για το πώς ανταποκρίνεται στην πανδημία. Μια περίεργη ειρωνεία που εμφανίζεται στον τρόπο εξάπλωσης του COVID-19 είναι η εξής: Σε σύγκριση με τις αγροτικές περιοχές, ο υψηλός πληθυσμός και η πυκνότητα των πόλεων θα έπρεπε να ευνοούν την εξάπλωση του ιού, αλλά στην πραγματικότητα στις πόλεις παρατηρήθηκε, πάρα το μεγάλο μέγεθος του πληθυσμού, μείωση της εξάπλωσης του ιού.

Αντί της πυκνότητας του πληθυσμού, ένα πιο προσεκτικό μέτρο της φυσικής συνδεσιμότητας μεταξύ των ανθρώπων φαίνεται να προβλέπει με μεγαλύτερη ακρίβεια την εξάπλωση του COVID-19. Ως εκ τούτου, αν «αφαιρέσουμε» τον παράγοντα του πληθυσμού, θα μπορούσαν να υπάρχουν και άλλοι κοινωνικοί παράγοντες που σχετίζονται με την εξάπλωσή του;

Ποιοι κοινωνικοί-πολιτικοί παράγοντες μπορούν να συσχετιστούν με το ποιες κομητείες έχουν μεγαλύτερη επιδημιολογική εξάπλωση; Ένας από αυτούς θα μπορούσε να είναι οι πολιτικές πεποιθήσεις. Οι Ρεπουμπλικάνοι υποστηρικτές του πρώην προέδρου Trump, έχουν συχνά λάβει σοβαρά υπόψη τις συμβουλές του σχετικά με το άνοιγμα της οικονομίας, χαλαρώνοντας τα μέτρα φυσικής αποστασιοποίησης, ακόμη και την απόρριψη της χρήσης μάσκας. Εξαιρώντας  το μέγεθος του  πληθυσμού, οι κομητείες της Καλιφόρνια με υψηλότερο ποσοστό Ρεπουμπλικάνων παρουσιάζουν μεγαλύτερη εξάπλωση του ιού.

Οι κομητείες της Καλιφόρνια

Στο πλαίσιο άτυπης μελέτης που πραγματοποιήθηκε και έγινε γραμμική ανάλυση παλινδρόμησης, διαφάνηκε ότι οι κομητείες της Καλιφόρνια που έχουν υψηλότερα ποσοστά εγγεγραμμένων Ρεπουμπλικανών τείνουν να έχουν υψηλότερα ποσοστά COVID-19 (μετά τη συνεκτίμηση του πληθυσμού). Οι περισσότερες κομητείες, στις οποίες πάνω από το 35% του πληθυσμού είναι Ρεπουμπλικάνοι, φαίνεται ότι έχουν και μεγαλύτερη εξάπλωση. Αντίθετα, πολλές κομητείες με λιγότερο από το 35% του πληθυσμού Ρεπουμπλικάνους, φαίνεται ότι έχουν λιγότερα κρούσματα.

Στις κομητείες που επικρατούν οι Ρεπουμπλικάνοι παρατηρήθηκαν επίσης περιπτώσεις παραπληροφόρησης σχετικά με τον COVID-19 μέσω των κοινωνικών δικτύων, πολιτικών, ή ακόμα και ειδησεογραφικών πρακτορείων. Τα παραπάνω δείχνουν ότι μπορεί πράγματι να υπάρχει ένα γενικό μοτίβο, όπου οι άνθρωποι που επηρεάζονται από την παραπληροφόρηση τείνουν να είναι εκείνοι που είναι υποστηρικτές του συγκεκριμένου συντηρητικού πολιτικού φάσματος. Και η συνέπεια είναι ότι, σε αυτές τις κομητείες, ο COVID-19 εξαπλώνεται ευρύτερα από ό,τι πρέπει.

Σ ’ένα πρόσφατο άρθρο του, ο Καθηγητής Heather Loveday αντλώντας στοιχεία από ένα προηγούμενο «μοντέλο της ψυχολογίας της επιδημιολογίας» που είχε αναπτυχθεί ως τρόπος μελέτης του AIDS, περιγράφει πώς η ψυχολογική ανταπόκριση στον COVID-19 μπορεί να χωριστεί σε ξεχωριστές συμπεριφορές σχετικά με το φόβο, τις αιτιώδεις αποδόσεις και τη δράση. Αυτή η διάκριση μας επιτρέπει να εξετάσουμε βαθύτερα το πολιτικό χάσμα σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης του ιού. Οι διαφορές στη συμπεριφορά δεν σχετίζονται μόνο με το φόβο μόλυνσης ή θανάτου, αλλά υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές σε ανθρώπους ανάλογα με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.

Σύμφωνα με αυτή την προοπτική, εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται για τον COVID-19 το αναγνωρίζουν ως “ασθένεια των άλλων», ακριβώς όπως το AIDS είχε αρχικά χαρτογραφηθεί από πολλούς ως «ασθένεια των ομοφυλοφίλων». Για τους Ρεπουμπλικάνους, η απόδοση ευθυνών για τον COVID-19  “στην Κίνα» και η επιμονή να τον αποκαλούν «κινεζικό ιό» ή «ιό της Γουχάν», έχει γίνει μια καθιερωμένη στρατηγική. Από την άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος, οι φιλελεύθεροι αντιτίθενται θεωρώντας ότι η απόκριση των ΗΠΑ απέναντι  στον COVID-19 ήταν τουλάχιστον τόσο κακή όσο και της Κίνας, αν όχι περισσότερο, και ότι οι αποδόσεις ξενοφοβικών ασθενειών είναι περισσότερο επιβλαβείς παρά χρήσιμες.

Αναλογικά, οι διαφορές στις στάσεις σχετικά με τις βέλτιστες τακτικές αντιμετώπισης του COVID-19 αντικατοπτρίζουν το τρέχον πολιτικό χάσμα σχετικά με τον εθνικισμό και την μετανάστευση. Οι Συντηρητικοί είναι πιο πιθανό να πιστέψουν ότι ο απομονωτισμός με τη μορφή «οικοδόμησης τοίχων» και ταξιδιωτικών απαγορεύσεων είναι η απάντηση στον COVID-19. Αντίθετα, οι φιλελεύθεροι είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν στους ειδικούς της επιστήμης, καθοδήγηση και βέλτιστες λύσεις σε πράγματα που σχετίζονται με τον ιό.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εξάπλωση του COVID-19 τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλες χώρες. Ο συνολικός πληθυσμός, οι δεσμοί εγγύτητας του πληθυσμού και η πυκνότητα του μπορεί να είναι σημαντικοί παράγοντες, αλλά δεν εξηγούν όλα τα δεδομένα. Πολλές χώρες με χαμηλά ποσοστά COVID-19 έχουν υψηλό πληθυσμό, υψηλούς δεσμούς εγγύτητας και υψηλή πυκνότητα. Τι είναι αυτό που δεν έχουν; Ίσως ένα σύστημα κυρίαρχων πολιτικών πεποιθήσεων που προάγουν την παραπληροφόρηση και την απόρριψη της επιστήμης.

*Συμβουλευτική Ψυχολόγος