Τα επικίνδυνα επαγγέλματα για ξέπλυμα χρήματος

Δικηγόροι, λογιστές και συμβολαιογράφοι είναι οι τρεις επαγγελματικοί κλάδοι που βρίσκονται στη ζώνη υψηλού κινδύνου αναφορικά με το ενδεχόμενο ξέπλυμα μαύρου  χρήματος στην Ελλάδα.

Ακολουθούν οι ενεχυροδανειστές, οι μεσίτες ακινήτων, τα καζίνο και ο ηλεκτρονικός τζόγος. Αυτό προκύπτει από την ειδική έκθεση εκτίμησης κινδύνου ξεπλύματος μαύρου χρήματος η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα από το υπουργείο Οικονομικών.

Η έκθεση βασίστηκε σε ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία των διωκτικών αρχών (Ελληνική Αστυνομία, Ε.Γ ΣΔΟΕ και Τελωνεία), των εποπτικών  αρχών, της Αρχής του άρθρου 7 του ν. 3691/2008 (εφεξής Αρχή) και της ΑΑΔΕ, καθώς και σε ποιοτικά στοιχεία των εισαγγελικών και δικαστικών αρχών. Επίσης, στηρίχτηκε σε στοιχεία από έρευνες αναγνωρισμένων ιδρυμάτων και εκθέσεις διεθνών οργανισμών.

Σύμφωνα με την έκθεση, ο μη χρηματοπιστωτικός τομέας και ειδικότερα ορισμένα από τα επαγγέλματα που εντάσσονται σε αυτόν, συμμετέχουν σε δραστηριότητες που σχετίζονται με υψηλή απειλή για ξέπλυμα χρήματος και ως εκ τούτου, είναι ευάλωτα στον κίνδυνο ξεπλύματος χρήματος. Για παράδειγμα:

– Οι συμβολαιογράφοι, οι δικηγόροι και οι μεσίτες ακινήτων που μεσολαβούν στις αγοραπωλησίες ακινήτων, δύναται να συμμετέχουν στη φοροδιαφυγή, η οποία αποτελεί βασικό αδίκημα του ξεπλύματος χρήματος και χρησιμοποιούνται συχνά ως διαμεσολαβητές για τη νομιμοποίηση εσόδων, προερχόμενων από διαφθορά και παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, πολλές φορές και εν αγνοία τους.

Τα στοιχεία από τους φορολογικούς ελέγχους έδειξαν ότι οι πραγματικές τιμές πώλησης των ακινήτων ήταν συνήθως και για μεγάλο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα πριν από την οικονομική κρίση, κατά πολύ μεγαλύτερες σε σχέση με την αναγραφόμενη στο συμβόλαιο τιμή, που συνέπιπτε με την αντικειμενική αξία του ακινήτου. Κατά συνέπεια οι αγοραστές κατέβαλαν φόρο κατά πολύ μικρότερο του αναλογούντος.

– Όσον αφορά στους δικηγόρους, συμβολαιογράφους και λογιστές – φοροτεχνικούς, η απειλή για ξέπλυμα  χρήματος σχετίζεται με τη συμμετοχή τους στη δημιουργία, τη λειτουργία ή τη διαχείριση εταιρειών, δεδομένου ότι ορισμένες φορές επιχειρείται νομιμοποίηση εσόδων από τα βασικά εγκλήματα (π.χ. διακίνηση ναρκωτικών)
μέσω νέων ή υφιστάμενων επιχειρήσεων.

– Οι έμποροι αγαθών υψηλής αξίας χρησιμοποιούνται από εγκληματικές ομάδες για να νομιμοποιήσουν  τα έσοδα από παράνομη δραστηριότητα, η οποία αφορά κυρίως σε λαθρεμπόριο ή αδικήματα κατά της  ιδιοκτησίας. Το επίπεδο απειλής για τον κλάδο χαρακτηρίζεται ως «Μέσο», τα δε προϊόντα του εγκλήματος,  τα οποία προέρχονται κυρίως από εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας νομιμοποιούνται και μέσω των ενεχυροδανειστών. Το επίπεδο απειλής για τον κλάδο χαρακτηρίζεται ως «Μέσο».

Χρυσές βίζες

Σε ειδική ενότητα όπου αναλύεται η «τρωτότητα» του συμβολαιογραφικού επαγγέλματος  έναντι του μαύρου χρήματος σημειώνεται πως αυτή αυξάνεται από τη μη απαγόρευση της χρήσης μετρητών στις αγοραπωλησίες ακινήτων. «Αποτέλεσμα της χρήσης μετρητών είναι η ύπαρξη αυξημένου κινδύνου φοροδιαφυγής  και κατ’ επέκταση νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.

Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι για τις περιπτώσεις αγοροπωλησίας ακινήτου ή μίσθωσης ξενοδοχειακών καταλυμάτων ή τουριστικών κατοικιών άνω των 250.000 ευρώ για τις οποίες χορηγείται σε πολίτη τρίτης χώρας άδεια διαμονής το τίμημα καταβάλλεται με δίγραμμη τραπεζική επιταγή ή με άλλη τραπεζική συναλλαγή, τα ειδικότερα στοιχεία της οποίας πρέπει να δηλώνονται υπευθύνως από τους συμβαλλόμενους ενώπιον του συμβολαιογράφου που συντάσσει το συμβόλαιο και τα αναγράφει σε αυτό. Επίσης, η χρήση μετρητών έχει περιοριστεί από το 2015 και μετά λόγω των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων.

Παρά τα ανωτέρω, οι συμβολαιογράφοι σε σχετική ερώτηση στο ερωτηματολόγιο δήλωσαν σε ποσοστό 88% ότι  στις συναλλαγές στις οποίες εμπλέκονται γίνεται χρήση μετρητών και συνεπώς το ύψος των δραστηριοτήτων του κλάδου σε μετρητά κρίνεται υψηλό.

190.000 θυρίδες

Οι υπηρεσίες θυρίδων ασφαλείας παρέχονται στο 45% περίπου του δικτύου υποκαταστημάτων των τραπεζών για τη φύλαξη πολύτιμων αντικειμένων των πελατών τους. Το περιεχόμενο της θυρίδας ασφαλείας δεν δηλώνεται στο πιστωτικό ίδρυμα  και η πρόσβαση σε αυτήν μπορεί να εκχωρηθεί νόμιμα σε τρίτα φυσικά πρόσωπα. Η υπηρεσία ενέχει σημαντικό κίνδυνο ΞΧ, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο αποφυγής φορολογικών ελέγχων ή ελέγχων για την πρόληψη του ΞΧ, με την απόκρυψη εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, χωρίς να χρειάζεται ιδιαίτερη  εμπειρία.

Στις  31/12/2016,  τα  συμβόλαια  μίσθωσης  θυρίδας  ασφαλείας  ανέρχονταν  σε  περίπου  190  χιλιάδες  (1%  των φυσικών προσώπων με ενεργούς καταθετικούς λογαριασμούς), με καθοδική τάση (-4% από το 2015). Περίπου το 9% των πελατών με θυρίδα ασφαλείας ανήκαν σε κατηγορίες πελατών υψηλού κινδύνου, που αφορούσαν  κυρίως πελάτες Private Banking (37%), πελάτες που ενέχουν αυξημένο κίνδυνο φοροδιαφυγής (24%), πελάτες που συναλλάσσονται με χώρες υψηλού κινδύνου (17%) και ΠΕΠ (2%). Επιπλέον, στο 2% των συμβολαίων μίσθωσης θυρίδων ασφαλείας επιβλήθηκε κατάσχεση/δέσμευση του περιεχομένου τους, λόγω των περιοριστικών μέτρων  που επιβλήθηκαν από τις φορολογικές και δικαστικές αρχές.

Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του 2016, το 14% των θυρίδων ασφαλείας ανοίχθηκαν τουλάχιστον μία φορά από τρίτους εκδοχείς.

Η συγκεκριμένη υπηρεσία γίνεται όλο και λιγότερο ελκυστική από άποψη ΞΧ, δεδομένης της δυνατότητας έκδοσης εντολής κατάσχεσης. Σύμφωνα με το άρθρο 46 του ν. 4174/2013, στο πλαίσιο της λήψης προληπτικών μέτρων για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος, οι φορολογικές αρχές δύνανται να δεσμεύσουν τουλάχιστον το 50% των μετρητών και το 100% των αντικειμένων πλην μετρητών από τις θυρίδες ασφαλείας προσώπων που κατηγορούνται για εγκλήματα φοροδιαφυγής (άνω των 150.000 ευρώ).

Επιπλέον, οι υπηρεσίες θυρίδων ασφαλείας παρέχονται μόνο σε πελάτες με ενεργούς καταθετικούς λογαριασμούς, και όλα τα ΠΙ διαθέτουν τυπολογίες για την πρόληψη ΞΧ που σχετίζονται με τους πελάτες καθώς και με την πρόσβαση (συχνότητα πρόσβασης, πρόσβαση τρίτων κ.λπ.), σύμφωνα με το λεπτομερές πλαίσιο για την πρόληψη ΞΧ.

Σε γκρίζα ζώνη το 1/5 του ΑΕΠ

Σύμφωνα με την έκθεση, το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ελλάδα είναι σχετικά υψηλό συγκριτικά με τις λοιπές αναπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ. Η παραοικονομία στην Ελλάδα έχει μειωθεί στο 23,6% του ΑΕΠ το 2013, σε σύγκριση με το 24% το 2012, το 25,1% πριν από την κρίση του 2008 και το 28,2% το 2003. Το 2015 στην Ελλάδα, η παραοικονομία άγγιξε το 22,4% του ΑΕΠ, σχεδόν το ένα τέταρτο της οικονομικής δραστηριότητας, που είναι από τα υψηλότερα ποσοστά  μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

Σήμερα, η παράνομη οικονομική δραστηριότητα εκτιμάται σε λίγο περισσότερο από το 20% του εθνικού εισοδήματος, μείωση που προκλήθηκε από την παρατεταμένη οικονομική κρίση και τις σχετικές μεταρρυθμίσεις, γεγονός που τοποθετεί την Ελλάδα σε υψηλή θέση σε επίπεδο παραοικονομίας μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ, και πάντως σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ.