Οδύσσεια: Ένα συναρπαστικό έπος σε graphic novel

Η Οδύσσεια του Ομήρου, το έπος των επών, σε graphic novel, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ομολογουμένως, πρωτότυπη ιδέα και παράτολμη, δε νομίζετε; Πώς προέκυψε η ιδέα των έξι αυτών βιβλίων και σε ποιους απευθύνεται;

Αρχίζω από το «παράτολμο» της ιδέας.
Το συνειδητοποιήσαμε τώρα στο τέλος της δουλειάς γιατί:
α: Κάναμε 4 χρόνια να την ολοκληρώσουμε!
β: Εκδόθηκε σε μια εποχή πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης!
γ: Τολμήσαμε να καταργήσουμε τις κλασικές ορθογώνιες εικόνες των κόμικς και να τις αντικαταστήσουμε με καμπυλόγραμμες, ώστε οι ήρωες ν’αποκτήσουν μια ιδιαίτερη κίνηση και η δράση μια ιδιόμορφη ταχύτητα!
Τα έπη του Ομήρου έχουν κατά καιρούς εμπνεύσει δημιουργούς κι έτυχαν πολλών αποδόσεων, διασκευών, αναπλάσεων σε διάφορες μορφές Τέχνης: Κινηματογραφικά έργα, εικονογραφημένα παραμύθια, αλλά και κόμικς (η Οδύσσεια και η Ιλιάδα πρωτοπαρουσιάστηκαν, σ’αυτή τη μορφή, στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «ΑΤΛΑΝΤΙΣ», στη δεκαετία του 1950!).
Παράλληλα με εμάς, στις ΗΠΑ, ο Gareth Hinds παρουσιάζει σε ένα τόμο ένα graphic novel «based on Homer’s epic poem» κι ενθουσιάζει το νεανικό κοινό.
Η ιδέα, λοιπόν, να παρουσιαστεί η Οδύσσεια ως εικονογραφήγημα δεν είναι πρωτότυπη.
Πρωτότυπη, ωστόσο, είναι η «οπτική» ή και ο «τρόπος» της δικής μας καμπυλόγραμμης εικονικής αφήγησης. Απευθυνόμαστε σε παιδιά, έφηβους και νέους που θα διαβάσουν αναλλοίωτο το μύθο, προσαρμοσμένο σε κόμικς, μία Τέχνη ιδιαίτερα δημοφιλή σ’αυτές τις ηλικίες.

Σκεφτήκατε ότι μπορεί να υπάρξουν αντιδράσεις από ιστορικούς ή συναδέλφους σας εκπαιδευτικούς, για τυχόν έλλειψη σοβαρότητας ή λανθασμένη παρουσίαση του Οδυσσέα ως προσωπικότητα;

Μα δεν αλλάξαμε ούτε το έργο, ούτε τους χαρακτήρες των ηρώων, πόσο μάλλον του Οδυσσέα!
Το ότι αποδώσαμε μια μορφή Τέχνης (το έπος) σε μια άλλη μορφή (το γραφιστικό μυθιστόρημα) δεν είναι κάτι που γίνεται για πρώτη φορά. Το ξανακάναμε με τη διασκευή σε κόμικς των κωμωδιών του Αριστοφάνη.
Όπως τότε, έτσι και τώρα, νομίζω ότι είναι σαφής η πρόθεσή μας, το έργο μας πέρα από την αυτοτέλειά του να αποτελέσει ερέθισμα στο νεαρό αναγνώστη ώστε αργότερα να αναζητήσει το πρωτότυπο ή μια λογοτεχνική μετάφραση για να απολαύσει και τις δικές τους αρετές.

Πιστεύετε ότι θα καταφέρετε να κάνετε αγαπητό τον Όμηρο στα παιδιά και τους εφήβους, μέσω της πρωτότυπης αυτής σειράς; Η εικονογράφηση του Γιώργου Ακοκαλίδη, πάντως, είναι εξαιρετική.

Ο Όμηρος έδωσε ένα συναρπαστικό ναυτικό έπος με απίστευτες περιπέτειες και ταυτόχρονα έναν ύμνο της ανθρώπινης αντοχής. Διηγείται το δράμα της ξενιτιάς με τα θέλγητρα και τους κινδύνους της.
Όλα αυτά γοητεύουν τα παιδιά και τους έφηβους. Αυτές οι ηλικίες ακόμη αγαπούν πολύ την αφήγηση με εικόνες. Έχουμε λοιπόν ένα συναρπαστικό μύθο κι ένα δημοφιλές μέσο, προδιαγραφές ελπίζουμε για θετικό αποτέλεσμα!
Η εικονογράφηση του Γ.Ακοκαλίδη στηρίχθηκε στα λίγα αρχαιολογικά ευρήματα της Μυκηναϊκής περιόδου, στις πολυάριθμες βιβλιογραφικές αναφορές, αλλά κυρίως στις λεπτομερέστατες περιγραφές του ίδιου του Όμηρου και παρουσίασε έναν ολόκληρο μυθικό κόσμο ως ρεαλιστικό!

Τι έχει περισσότερη αξία, να διευκολύνουμε τα παιδιά κατά τη διαδικασία της μάθησης ή να τους παρέχουμε αυτούσια, αλλά πολλές φορές, ακαταλαβίστικα, στείρα ιστορικά κείμενα;

Την εποχή της ταχύτητας, του τεράστιου όγκου των πληροφοριών, την εποχή της εικόνας, του Internet, των διαδραστικών πινάκων και των θεαμάτων τρισδιάστατης εικονικής πραγματικότητας, οποιαδήποτε προσπάθεια να περάσουμε στα παιδιά ακαταλαβίστικα ή στείρα ιστορικά κείμενα είναι μάταιη.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι γνωστό ότι καθιστά «απεχθή» τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να χάνουμε την ελληνικότητά μας, προτιμώντας οτιδήποτε ξενόφερτο, ακόμη και τους ήρωες των comics. Πιστεύετε ότι μια συντονισμένη εκπαιδευτική πρωτοβουλία, στις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης, με ενσωμάτωση στην σχολική ύλη βιβλίων όπως η σειρά graphic novel της Οδύσσειας θα βοηθούσε τα παιδιά να αγαπήσουν την ιστορία και τη μυθολογία μας;

Αναμφίβολα, συμφωνώ με όσα λέτε.
Στο κόμικ «Αντιγόνη» που κάναμε με τον Αρώνη, έχουμε «σαλόνια» που στην αριστερή σελίδα το κείμενο αποδίδεται στα αρχαία ελληνικά και στην ολόιδια σε εικόνες δεξιά σελίδα το ίδιο κείμενο αποδίδεται μεταφρασμένο νεοελληνικά. Αυτό εκτιμήθηκε πολύ από τους φιλολόγους και άρεσε πολύ στα παιδιά.
Με έκπληξη διαπίστωσα – γιατί κανείς δεν μου ζήτησε την άδεια – ότι αποσπάσματα από τις «Κωμωδίες του Αριστοφάνη», όπως και από τους «Μύθους του Αισώπου» σε κόμικς που κάναμε με τον Κ. Βουτσά, μπήκαν στα σχολικά βιβλία!
Με την ίδια λογική θα ήταν ωφέλιμο να μπει και η Οδύσσεια. Στα χέρια των εκπαιδευτικών, τέτοιο υλικό, με έξυπνους χειρισμούς, γίνεται χρήσιμο εργαλείο μάθησης.

Εκτός από την Οδύσσεια, πιστεύετε ότι ως graphic novel θα μπορούσαν να παρουσιαστούν κι άλλα μείζονα ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας, ώστε τα παιδιά να μάθουν «σωστά» ορισμένα πράγματα για την πατρίδα τους; Κι αν ναι, ποια θα «τολμούσατε» να επιλέξετε για το επόμενο συγγραφικό βήμα σας;

Το «γραφιστικό μυθιστόρημα» (graphic novel) είναι ένα γοητευτικό και ευέλικτο μέσο που μπορεί να αποδώσει τα πάντα με ευχάριστο, απλό και κατανοητό τρόπο. Το παράπονό μου, τα 30 χρόνια που ασχολούμαι με τα κόμικς είναι ότι νέοι δημιουργοί – κι έχουμε πολλούς και ικανούς – δεν καταπιάνονται με ελληνικά θέματα.
Σαν να τα σνομπάρουν… σα να μη τους συγκινούν!
Αντίθετα με ξένους δημιουργούς που και συγκινούνται και καταπιάνονται με ελληνικά θέματα.
Η επόμενη δουλειά μου θα είναι τρία βιβλία που θα αναφέρονται – ένα για τον καθένα – στον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Με εικονογραφήγηση πάντα, θα προσπαθήσω να περάσω στο νεανικό κοινό τη φιλοσοφία, τη διδασκαλία, αλλά και την ανθρώπινη καθημερινότητα των τριών μεγάλων, που παρά τη διαχρονικότητα και οικουμενικότητα του έργου τους δεν νομίζω ότι είναι γνωστοί στα παιδιά και στους νέους.

Με αργά αλλά σταθερά βήματα, το ελληνικό σχολείο προσπαθεί να ενσωματώσει τα πολυμέσα (video, cds κ.α.) στην διδακτική διαδικασία. Πως θα σας φαινόταν η ιδέα των e-books; Φανταστείτε τη σχολική τσάντα να αντικαθίσταται από ένα e-book reader.

Θα αργήσει λίγο, αλλά τελικά θα γίνει κι αυτό!
Ήδη ο Αριστοφάνης και ο Αίσωπός μας σε κόμικς – και σε λίγο και ο Όμηρος – δίγλωσσα (ελληνικά, αγγλικά) πέρασαν ψηφιοποιημένα και μπορούν να διαβαστούν σε e-books.

Τελικά, στην «μάχη» για να καταστεί πιο αγαπητό το βιβλίο και το διάβασμα, ειδικά στα παιδιά, πρέπει να κάνουμε τα πάντα ή πρέπει να επιλέγουμε μόνο παραδοσιακές οδούς;

Θα πρότεινα ένα… μεικτό σύστημα. Ούτε μόνο η χρήση παραδοσιακών οδών, αλλά ούτε μόνα τους και τα μοντέρνα συστήματα θα είναι αποτελεσματικά. Αυτοί που ασχολούνται και αγαπούν το βιβλίο (συγγραφείς, εκδότες, εκπαιδευτικοί, αναγνώστες) θα βρουν την χρυσή τομή.

Θα συμμετείχατε σε ένα project για τη δημιουργία ενός video-game με αμιγώς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας και ιστορίας, με απώτερο στόχο, μέσα από το παιχνίδι, το παιδί να μάθει και κάποια πράγματα για την Ιστορία μας ως έθνος;

Μα το έκανα ήδη! Μαζί με την παραγωγή του graphic novel «Τήνελλα Καλλίνικε» που αναφέρεται στους Ολυμπιακούς αγώνες της Αρχαίας Ελλάδας, κυκλοφόρησε κι ένα video – game που παράλληλα με τη διαδραστική – ψυχαγωγική του διάσταση, δίνει πολλές πληροφορίες για την Ελλάδα, τις αποικίες και την Ολυμπία του 5ου π.Χ. αιώνα. Μου αρέσουν πολύ αυτές οι δουλειές.