Ελπίδα για τους ασθενείς με οζώδη σκλήρυνση προσφέρει νέα φαρμακευτική αγωγή

Νέες, σημαντικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση της οζώδους σκλήρυνσης προσφέρουν ελπίδα στους ασθενείς σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Οζώδους Σκληρύνσεως, της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας και της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Εταιρείας.

Σύμφωνα με νεότερα δεδομένα που παρουσιάστηκαν φέτος στα Διεθνή Συνέδρια για την Οζώδη Σκλήρυνση (International TSC Research Conference) στην Ουάσινγκτον τον Ιούλιο και στο Μπέλφαστ τον Σεπτέμβριο, σύντομα ιατροί και πάσχοντες θα έχουν στην διάθεσή τους μία νέα ελπιδοφόρα θεραπεία που έχει δείξει θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις βαρύτερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου.

Το σύνδρομο οζώδους σκλήρυνσης, γνωστό και ως οζώδης σκλήρυνση (ΟΣ), είναι μία σπάνια πάθηση, η οποία προσβάλλει περίπου ένα έως δύο εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ο επιπολασμός εκτιμάται σε περίπου εννέα περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμό. Η ΟΣ είναι μια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την δημιουργία όζων (καλοηθών όγκων) σε διάφορα όργανα του σώματος, συχνότερα στον εγκέφαλο (υποεπενδυματικά γιγαντοκυτταρικά αστροκυττώματα ή SEGA) και τους νεφρούς (αγγειομυολιπώματα ή AML).

Τα SEGA είναι καλοήθεις όγκοι του εγκεφάλου που εμφανίζονται σε έως και 20% των ασθενών με ΟΣ. Εάν οι όγκοι αναπτυχθούν, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος υδροκέφαλου (δηλαδή συσσώρευσης εγκεφαλονωτιαίου υγρού εντός του κρανίου), απώλειας της όρασης, ή άλλων νευρολογικών συμπτωμάτων. Τα αγγειομυολιπώματα εμφανίζονται σε έως και 80% των ασθενών, συνήθως ηλικίας από 15 έως 30 ετών, ενώ η συχνότητά τους αυξάνεται με την ηλικία. Είναι η σημαντικότερη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας σε ενήλικες ασθενείς με ΟΣ, καθώς οι μεγαλύτεροι όγκοι μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή αιμορραγία, να χρειαστούν χειρουργική αφαίρεση ή να οδηγήσουν σε νεφρική ανεπάρκεια. Τα συμπτώματα των όγκων αυτών μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, πόνο και αιμορραγία. Η ΟΣ συνδέεται επίσης με διάφορες άλλες επιπλοκές, όπως επιληπτικές κρίσεις, δερματικές βλάβες, αυτισμό ή νοητική υστέρηση, διαταραχές συμπεριφοράς, μαθησιακές δυσκολίες κ.α..

Στο Διεθνές Συνέδριο για την ΟΣ που διεξήχθη στη Ουάσιγκτον τον Ιούλιο, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μεγαλύτερης έως σήμερα προοπτικής κλινικής μελέτης Φάσης ΙΙΙ σε ασθενείς με SEGA σχετιζόμενο με την οζώδη σκλήρυνση. Η μελέτη, γνωστή ως EXIST-1, κατέδειξε ότι περισσότερο από το ένα τρίτο (35%) των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με everolimus εμφάνισαν μείωση κατά 50% ή περισσότερο στο μέγεθος των SEGA τους σε σχέση με την περίοδο αναφοράς έναντι 0% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο (p<0,0001). To everolimus αποτελεί το πρώτο φαρμακευτικό σκεύασμα για τη θεραπεία παιδιών και ενηλίκων με SEGA σχετιζόμενο με την οζώδη σκλήρυνση το οποίο εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) στις αρχές Σεπτεμβρίου 2011. Το everolimus μπορεί να χορηγηθεί σε ασθενείς με SEGA ηλικίας 3 ετών και άνω, οι οποίοι χρειάζονται θεραπευτική παρέμβαση αλλά δεν επιδέχονται χειρουργικής επέμβασης.

«Η έγκριση αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προόδου και καλύπτει ένα σημαντικό θεραπευτικό κενό στην αντιμετώπιση των SEGA σχετιζόμενους με την οζώδη σκλήρυνση, καθώς, μέχρι πρότινος, η μόνη διαθέσιμη θεραπευτική επιλογή για τους συγκεκριμένους ασθενείς, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι παιδιά, ήταν η χειρουργική επέμβαση», σχολιάζει ο Ανδρέας Κωνσταντόπουλος, καθηγητής Παιδιατρικής και πρόεδρος της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, καθώς και της Ευρωπαϊκής Παιδιατρικής Εταιρείας.

Μία δεύτερη κλινική μελέτη Φάσης ΙΙΙ, που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο για την ΟΣ στο Μπέλφαστ της Βόρειας Ιρλανδίας, υποστηρίζει την θετική δράση του everolimus και σε άλλες εκδηλώσεις της ΟΣ. Η συγκεκριμένη μελέτη, που ονομάζεται EXIST-2 και στην οποία συμμετείχαν 118 ασθενείς με αγγειομυολιπώματα σχετιζόμενα με την ΟΣ, αποτελεί την πρώτη μεγάλη ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη που εστιάζει αποκλειστικά σε αυτό το πληθυσμό ασθενών. Τα δεδομένα κατέδειξαν ότι 42% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με everolimus εμφάνισαν ανταπόκριση έναντι 0% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο (p<0,0001). Το ποσοστό συνολικής ανταπόκρισης συμπεριλαμβάνει τη μείωση του μεγέθους του όγκου και την απουσία νέων όγκων. Εκτός από την θετική επίδραση στους όγκους του νεφρού, παρατηρήθηκε και σημαντική βελτίωση στις δερματικές βλάβες, όπως τα αγγειοϊνώματα προσώπου, ένα βασικό πρόβλημα για τα άτομα με ΟΣ.

«Τα θετικά ευρήματα που παρατηρήθηκαν στις μελέτες αυτές υπογραμμίζουν το σημαντικό ρόλο του παίζει η αναστολή της mTOR στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων εκδηλώσεων της ΟΣ», επισημαίνει ο Σωτήρης Γιουρούκος, παιδίατρος-παιδονευρολόγος, Υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, σύμβουλος της Α’ Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Τα δεδομένα υποστηρίζουν τη μελλοντική διερεύνηση του everolimus στις διάφορες εκδηλώσεις που συνδέονται με την ΟΣ».

Το everolimus στοχεύει τον mTOR, ενός πρωτεϊνικού παράγοντα που δρα ως σημαντικός ρυθμιστής της κυτταρικής διαίρεσης του όγκου, της ανάπτυξης των αγγείων και του κυτταρικού μεταβολισμού. Το σύνδρομο οζώδους σκλήρυνσης προκαλείται από μεταλλάξεις των γονιδίων TSC1 ή/και TSC2. Όταν τα γονίδια υποστούν αλλοιώσεις, η δραστηριότητα του mTOR αυξάνεται, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και πολλαπλασιασμό των κυττάρων του όγκου, ανεξέλεγκτη αγγειογένεση, και απορύθμιση του κυτταρικού μεταβολισμού. Με την αναστολή της δραστηριότητας του mTOR, μέσω μονοπατιού σηματοδότησής του, μπορεί να μειωθεί ο πολλαπλασιασμός των κυττάρων, η ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων και η πρόσληψη γλυκόζης στους SEGA.

«Η ΟΣ είναι μία δύσκολη και πολυδιάστατη πάθηση όπου υπάρχει σημαντικό θεραπευτικό κενό,» τόνισε η Μαριάννα Λάμπρου, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Οζώδους Σκλήρυνσης και της Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων. «Η πρώτη αυτή έγκριση του everolimus για τους ασθενείς με SEGA, καθώς και τα θετικά, μέχρι στιγμής, αποτελέσματα των κλινικών μελετών σε άλλες εκδηλώσεις της ΟΣ, είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρα για τους συγκεκριμένους ασθενείς».